Kỳ vọng mới của Mỹ trong khắc chế UAV giá rẻ trên chiến trường

Cuối tháng 8, tại thao trường Camp Atterbury, căn cứ huấn luyện Lục quân Mỹ ở bang Indiana, quân đội Mỹ đã trình diễn thành công hệ thống vũ khí vi sóng Leonidas do công ty Epirus phát triển. Trong thử nghiệm, 49 trực thăng 4 cánh quạt bay theo đội hình đồng loạt rơi xuống chỉ vì một xung năng lượng vô tuyến.

Ảnh: ZME Science

Trước đó, Mỹ đã đầu tư hàng chục triệu USD để thử nghiệm Leonidas ở Philippines và bang Virginia (Mỹ), nhưng lần trình diễn gần đây cho thấy mức độ thực tiễn cao hơn, sẵn sàng triển khai trên chiến trường.

Điều này lập tức gây chú ý vì cho thấy cách tiếp cận hoàn toàn khác trong chống UAV. Thay vì tên lửa hay đạn pháo cần “bắn trúng” từng mục tiêu, Leonidas dùng vi sóng quét trong góc 60°, vô hiệu hóa linh kiện điện tử của cả nhóm UAV cùng lúc. Hệ thống được triển khai trên xe kéo, điều khiển bằng phần mềm, chính xác và nhanh hơn bất kỳ tháp pháo vật lý nào.

Đặc tính nổi bật của vũ khí vi sóng là không bao giờ hết đạn. Chỉ cần có điện, Leonidas có thể tiếp tục chiến đấu, trong khi một quả tên lửa phòng không có giá hàng trăm nghìn đến hàng triệu USD. Đây là khác biệt có thể thay đổi cán cân chi phí trong chiến tranh tiêu hao.

Tuy nhiên, thử nghiệm ở Indiana diễn ra trong điều kiện được kiểm soát. Trên chiến trường thực sự, UAV có thể bay thấp, lợi dụng địa hình che chắn hoặc được lập trình để phân tán đội hình. Vậy Leonidas có duy trì được hiệu quả trên tiền tuyến hỗn loạn như cuộc xung đột ở Ukraine? Đây vẫn là câu hỏi chưa ai dám khẳng định.

Đánh giá thận trọng

Giới quân sự Mỹ ca ngợi Leonidas như công nghệ mở đường cho việc chống "bầy đàn UAV". Trong khi pháo hay laser chỉ diệt từng chiếc UAV, Leonidas có thể “quét sạch” cả nhóm bằng một xung duy nhất. Nếu hiệu quả thực sự, đây sẽ là thay đổi mang tính chiến lược.

Khả năng phòng cháy tích hợp của Epirus với vũ khí vi sóng công suất cao tại Balikatan 2025 ở Philippines. Ảnh: Quân đội Mỹ

Ở góc độ chiến lược, sự xuất hiện của Leonidas cũng là thông điệp chính trị gửi tới Nga về việc chạy đua công nghệ. Đây là một dạng răn đe mềm, không chỉ viện trợ hiện tại mà còn chuẩn bị cho cuộc chơi công nghệ trong tương lai.

Song, hiệu ứng ngược cũng có thể xảy ra. Nga có thể tăng tốc phát triển UAV chống nhiễu hoặc mở rộng tấn công bằng nhiều phương tiện kết hợp, khiến cuộc đối đầu bước sang vòng xoáy công nghệ mới. Nếu Mỹ mang Leonidas vào ra tiền tuyến, Moscow chắc chắn sẽ không ngồi yên.

Từ khi xung đột bùng nổ, cả Nga và Ukraine đều tận dụng UAV như vũ khí giá rẻ nhưng hiệu quả. Vì vậy, UAV được coi là “thứ thay đổi luật chơi” trên chiến trường. UAV làm lộ rõ khoảng cách giữa vũ khí giá rẻ và hệ thống phòng không siêu đắt đỏ. Trong bối cảnh này, việc Mỹ thử nghiệm Leonidas có thể được xem như nỗ lực tìm giải pháp chống UAV bằng công nghệ chi phí thấp hơn, thay vì tiếp tục "đốt tiền" vào tên lửa.

Dù gây ấn tượng mạnh, Leonidas vẫn còn nhiều vấn đề về tính thực tiễn. Một loại vũ khí ưu việt cần được ghi nhận bằng kết quả thực tế, nhưng trên tiền tuyến là hình thái khác hoàn toàn so với bãi tập, khi các tác động ngoài ý muốn tới thiết bị dân sự, nhất là khi triển khai gần khu dân cư, phân biệt UAV dân sự với UAV quân sự trong tình huống khẩn cấp tạo ra hàng loạt vấn đề nan giải phía sau.

Thứ nhất, phạm vi tác chiến của Leonidas còn hạn chế. Vũ khí vi sóng này chỉ tạo “vùng phòng thủ” nhất định chứ chưa thể thay thế lưới phòng không đa tầng. Nếu Nga phóng đồng thời tên lửa hành trình, UAV và đạn pháo, liệu Leonidas có kịp phản ứng?

Thứ hai, UAV có thể được cải tiến để chống lại vi sóng, chẳng hạn phủ vật liệu cách nhiễu hoặc lập trình quỹ đạo khó đoán. Khi đó, liệu Leonidas có mất đi ưu thế?

Thứ ba, việc triển khai trên thực địa khiến Ukraine đối mặt thách thức hậu cần. Hệ thống cần nguồn điện ổn định, điều không dễ trong bối cảnh hạ tầng năng lượng của Kiev liên tục bị Nga tấn công. Liệu Mỹ có sẵn sàng cung cấp thêm máy phát, trạm năng lượng di động để vận hành Leonidas?

Chuyên gia thuộc Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ cảnh báo, Leonidas hứa hẹn nhưng không phải "cây đũa thần". Vũ khí này chỉ hữu dụng khi được tích hợp vào mạng lưới phòng không tổng thể và phải chứng minh được độ tin cậy trong môi trường thực chiến.

Ngoài ra, việc huấn luyện kíp vận hành Ukraine cũng không đơn giản. Công nghệ vi sóng đòi hỏi hiểu biết kỹ thuật cao, bảo dưỡng thường xuyên và nguồn cung linh kiện ổn định. Nếu chỉ triển khai số lượng nhỏ, liệu chúng có tạo ra khác biệt thực sự trên tiền tuyến rộng lớn?

Leonidas phù hợp cho phòng thủ điểm, nhưng khó bao phủ toàn tuyến mặt trận dài hàng nghìn cây số. Nga có thể dễ dàng chuyển hướng UAV để tránh “vùng vi sóng” và tiếp tục khai thác kẽ hở trong hệ thống phòng thủ của Ukraine.

Có thể nói, thử nghiệm Leonidas ở Indiana phản ánh một xu hướng lớn - cuộc chạy đua quân sự hóa không gian điện từ. Từ radar, tác chiến điện tử tới vũ khí vi sóng, tất cả đều cho thấy tương lai xung đột sẽ không chỉ diễn ra bằng hỏa lực truyền thống, mà còn trong “thế giới vô hình” của sóng điện từ.

Với Ukraine, Leonidas nếu được triển khai có thể trở thành “lá chắn bổ sung”, không thể thay thế nhưng hỗ trợ cho hệ thống Patriot, NASAMS và IRIS-T. Với Mỹ, đây là cơ hội kiểm nghiệm công nghệ trong thực chiến, đồng thời gửi thông điệp rằng Washington đang chuẩn bị cho thế hệ vũ khí mới.

Leonidas mang lại triển vọng chống "bầy đàn UAV", một trong những thách thức khó đối phó nhất hiện nay. Nhưng, từ thử nghiệm đến thực chiến là khoảng cách lớn, nơi mọi giả thiết cần được kiểm chứng bằng máu và thời gian.

Nếu được triển khai hiệu quả, Leonidas có thể làm suy yếu chiến thuật UAV giá rẻ của Nga, giảm gánh nặng chi phí cho Ukraine và buộc Nga phải tìm biện pháp đối phó mới. Khi đó, cán cân công nghệ sẽ tạm thời nghiêng về phương Tây.

Ngược lại, nếu Leonidas bộc lộ hạn chế hoặc bị Nga vô hiệu hóa, chúng có thể trở thành “vũ khí thử nghiệm đắt đỏ” hơn là bước ngoặt. Trong mọi kịch bản, một điều chắc chắn là giao tranh điện tử và vũ khí vi sóng sẽ ngày càng trở thành mặt trận nóng bỏng của an ninh toàn cầu trong thập kỷ tới. Dẫu vậy, đây vẫn sẽ là kỳ vọng lớn của Mỹ trong việc tạo đột phá trên chiến trường và dùng vũ khí vi sóng như một ngón đòn tâm lý với đối phương.

Trương Quốc Lượng