'Lá chắn' bảo vệ người tiêu dùng

Cùng với xu hướng phát triển nhanh của TMĐT toàn cầu, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam năm 2024 đã đạt mốc 25 tỷ USD, đóng góp gần 10% tổng doanh thu hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng cả nước năm 2024. Thị trường TMĐT là điểm đầu tư hấp dẫn cho nhiều nhà đầu tư nước ngoài, giúp người tiêu dùng Việt Nam trở thành người tiêu dùng toàn cầu. Doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam đã tận dụng được các nền tảng hiện đại để phát triển kênh phân phối hàng hóa, sản phẩm.

Chúng ta chứng kiến một xu hướng phát triển bùng nổ thời gian qua của TMĐT là hoạt động livestream bán hàng. Bên cạnh việc mang đến cho người tiêu dùng lựa chọn những sản phẩm phục vụ cho nhu cầu của mình thì sự “bùng nổ” hoạt động livestream bán hàng một cách thiếu kiểm soát dẫn đến người mua bỏ tiền thật, nhưng lại mua sản phẩm kém chất lượng. Câu chuyện Hoa hậu quốc tế Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Quang Linh Vlogs, Hằng “du mục” thực hiện livestream bán kẹo rau củ, thổi phồng chức năng của sản phẩm là một ví dụ. Việc thiếu kiểm soát hoạt động livestream bán hàng không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng, mà Nhà nước còn bị thất thu một khoản thuế không nhỏ từ các phiên "chốt đơn" lên tới nhiều tỷ đồng.

Trong khi đó, quy định pháp luật hiện hành điều chỉnh hoạt động livestream bán hàng giống như một hoạt động quảng cáo đi kèm với bán hàng, mà chưa có các quy định riêng về các chủ thể tham gia livestream như: chủ tài khoản, người tham gia livestream, các trường thông tin tối thiểu phải cung cấp cho người xem, trình độ chuyên môn của người thực hiện livestream, định danh chủ tài khoản, nghĩa vụ nộp thuế và các vấn đề về kiểm soát thông tin trong quá trình phát livestream.

Vì thiếu thông tin, nên người tiêu dùng khó có thể xác minh độ tin cậy của người bán trên các sàn TMĐT nếu thông tin về người bán không được rõ ràng và minh bạch. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người tiêu dùng và làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng vào nền tảng TMĐT. Việc chưa có quy định chặt chẽ về việc xác minh và lưu trữ thông tin người bán làm cho công tác điều tra và xử lý vi phạm trong giao dịch TMĐT trở nên phức tạp. Các cơ quan chức năng khó truy vết kho hàng hoặc đối tượng bán hàng khi có vi phạm xảy ra.

Để lấp khoảng trống pháp lý này, dự thảo Luật Thương mại điện tử đã quy định rất rõ đối với hoạt động livestream bán hàng. Theo đó, chủ quản nền tảng TMĐT trong hoạt động livestream bán hàng phải xác thực danh tính người livestream, công khai và thực hiện cơ chế, biện pháp kiểm soát theo thời gian thực nội dung bán hàng livestream. Dự thảo Luật cũng quy định cụ thể trách nhiệm của người bán trong hoạt động livestream bán hàng. Cụ thể, người bán hàng phải cung cấp đầy đủ cho người livestream bán hàng về giấy tờ chứng minh đáp ứng điều kiện đầu tư, kinh doanh đối với ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện trước khi livestream bán hàng; giấy tờ, tài liệu chứng minh đáp ứng chất lượng sản phẩm, hàng hóa theo quy định của pháp luật về chất lượng sản phẩm, hàng hóa.

Cùng với đó, dự thảo Luật cũng quy định cụ thể về trách nhiệm của người livestream bán hàng. Theo đó, người livestream bán hàng cung cấp thông tin cho chủ quản nền tảng TMĐT phục vụ việc định danh và xác thực điện tử. Không được cung cấp thông tin gian dối hoặc gây nhầm lẫn về công dụng, xuất xứ, chất lượng, giá cả, khuyến mại, chính sách bảo hành và các nội dung khác liên quan đến hàng hóa, dịch vụ; thực hiện đúng nội dung quảng cáo đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận đối với hàng hóa, dịch vụ thuộc trường hợp pháp luật quy định phải xác nhận nội dung quảng cáo...

Như vậy, việc yêu cầu cung cấp việc định danh và xác thực điện tử quy định dự thảo Luật cho thấy cơ quan soạn thảo kỳ vọng sẽ lập lại trật tự và sự trong sạch cho thị trường livestream nói riêng, cho hoạt động TMĐT nói chung. Với những quy định trách nhiệm đối với từng chủ thể, Luật Thương mại điện tử được thông qua sẽ tạo một sân chơi minh bạch, bình đẳng đối với người tham gia kinh doanh trên sàn TMĐT. Điều này cũng đồng nghĩa với việc chúng ta đang tạo ra “lá chắn” an toàn để bảo vệ người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng tràn lan trong hoạt động giao dịch TMĐT.

Song Hà