Là đối tác có thặng dư thương mại lớn của Mỹ, Việt Nam cần làm gì tránh bị áp thuế?

Chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng của Mỹ

Từ ngày 1/1/2025, Hoa Kỳ đã triển khai một loạt biện pháp thuế quan mới nhằm điều chỉnh cán cân thương mại và bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia, trong đó, chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng (Reciprocal Tariffs Policy) được xem là trọng tâm. Chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng của Hoa Kỳ, hay còn gọi là "thuế có đi có lại", là một biện pháp thương mại được thiết kế nhằm áp dụng mức thuế nhập khẩu ngang bằng với mức thuế mà các quốc gia khác đang áp dụng lên hàng hóa của Hoa Kỳ. Đây là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của chính quyền Hoa Kỳ nhằm tạo ra một sân chơi công bằng cho doanh nghiệp trong nước và giảm thâm hụt thương mại, bảo vệ ngành sản xuất trong nước, đặc biệt là các lĩnh vực nhạy cảm như thép, nhôm, ô tô và hàng điện tử, theo Consosukien.

Mỹ áp dụng chính sách thuế nhập khẩu đối đẳng

Năm 2024 tổng kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đạt hơn 132 tỷ USD. Trong đó xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ đạt gần 119 tỷ USD, tăng 23,3% so với cùng kỳ năm 2023; nhập khẩu từ Hoa Kỳ đạt 13 tỷ USD, tăng 7,3% so với cùng kỳ năm 2023. Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Hoa Kỳ tại khu vực ASEAN. Ngược lại, Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn thứ hai và là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam.

Sự phụ thuộc này bắt nguồn từ dòng vốn đầu tư nước ngoài mạnh mẽ đổ vào Việt Nam kể từ khi chính quyền Tổng thống Donald Trump phát động cuộc chiến thương mại với Trung Quốc vào năm 2018, khiến nhiều tập đoàn đa quốc gia chuyển dịch sản xuất sang Việt Nam để tránh thuế quan của Hoa Kỳ.

Nhờ vậy, Việt Nam đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Hiện nay, nhiều tập đoàn lớn như Samsung Electronics (Hàn Quốc), Foxconn (Đài Loan - Trung Quốc), Apple, Intel và Nike đều có hoạt động sản xuất tại Việt Nam, chủ yếu để xuất khẩu sang Hoa Kỳ.

Theo ước tính của IMF, xuất khẩu sang Hoa Kỳ đóng góp khoảng 30% GDP của Việt Nam, mức cao nhất trong tất cả các đối tác thương mại của Mỹ. So sánh với các nền kinh tế khác, xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ chỉ chiếm 2,5% GDP, của Nhật Bản là 3,7%, trong khi Mexico – nước cũng đang đối mặt với nguy cơ thuế 25% từ chính quyền của ông Trump – có mức độ phụ thuộc tương đương Việt Nam với kim ngạch xuất khẩu chiếm 27,6% GDP.

Theo số liệu thương mại của Mỹ, xuất khẩu bùng nổ từ Việt Nam nhưng nhập khẩu hạn chế từ Hoa Kỳ đã khiến Việt Nam trở thành đối tác có thặng dư thương mại lớn thứ tư tại Mỹ vào năm ngoái, chỉ sau Trung Quốc, EU và Mexico.

Theo Sayaka Shiba, nhà phân tích cấp cao tại công ty nghiên cứu BMI, Việt Nam cũng đáp ứng nhiều tiêu chí khác mà Mỹ có thể sử dụng để áp thuế, bao gồm mức thuế quan cao hơn, thuế VAT đối với hàng hóa nhập khẩu, các rào cản phi thương mại và việc nằm trong danh sách theo dõi của Mỹ về thao túng tiền tệ.

Việt Nam gia tăng nhập khẩu tránh nguy cơ bị áp thuế

Theo đó, khi Hoa Kỳ áp dụng thuế quan đối đẳng đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam sẽ phải đối mặt với mức thuế cao hơn khi vào thị trường này. Điều này làm tăng chi phí xuất khẩu, khiến sản phẩm trở nên kém cạnh tranh hơn so với sản phẩm từ các quốc gia không bị áp thuế tương tự; đồng thời đặc biệt ảnh hưởng đến các ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam. Điển hình, doanh nghiệp xuất khẩu thép và nhôm của Việt Nam đang đứng trước thách thức khi Hoa Kỳ áp thuế 25% lên nhôm và thép nhập khẩu. Mức thuế cao khiến giá thành sản phẩm tăng, giảm tính cạnh tranh trên thị trường Hoa Kỳ. Điều này có thể dẫn đến việc giảm đơn hàng, ảnh hưởng đến doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp trong ngành.

Mặt khác, việc Hoa Kỳ xem xét áp thuế đối với các quốc gia có thặng dư thương mại lớn có thể đặt Việt Nam vào tầm ngắm trong tương lai. Một số doanh nghiệp sản xuất điện tử tại Việt Nam phụ thuộc vào linh kiện và nguyên liệu từ Hoa Kỳ. Nếu các linh kiện này trở nên đắt đỏ hơn do thuế quan, giá thành sản phẩm cuối cùng cũng sẽ tăng lên, ảnh hưởng đến tính cạnh tranh và khả năng tiêu thụ sản phẩm của Việt Nam.

Trước nguy cơ bị áp thuế, Việt Nam đang cân nhắc các biện pháp để bảo vệ nền kinh tế và mối quan hệ thương mại với Hoa Kỳ. Một trong những hướng đi chính là gia tăng nhập khẩu hàng hóa Mỹ để giảm thặng dư thương mại.

Theo đó, Việt Nam đã thể hiện thiện chí bằng cách cam kết tăng nhập khẩu nông sản Mỹ, tuy nhiên, kim ngạch nhập khẩu nông sản từ Hoa Kỳ năm ngoái chỉ đạt 3,4 tỷ USD, một con số khá nhỏ so với tổng thặng dư thương mại.

Bên cạnh đó, Việt Nam đang đẩy mạnh thảo luận về nhập khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Mỹ để hỗ trợ ngành công nghiệp năng lượng trong nước. Ngoài ra, Việt Nam cũng đang xem xét khả năng nhập khẩu thiết bị an ninh và máy bay quân sự từ các tập đoàn quốc phòng Mỹ như Lockheed Martin.

Việt Nam cũng đã có động thái kiểm soát việc trung chuyển hàng hóa từ Trung Quốc nhằm tránh bị Mỹ trừng phạt. Trước đây, Washington đã từng áp thuế đối với một số mặt hàng như tấm pin mặt trời xuất khẩu từ Việt Nam vì nghi ngờ nguồn gốc từ Trung Quốc.

Gần đây, Việt Nam đã áp dụng thuế chống bán phá giá tạm thời đối với sản phẩm thép của Trung Quốc để giảm nguy cơ bị Mỹ đánh thuế 25% đối với mặt hàng này.

Đồng thời, các doanh nghiệp tại Việt Nam cũng đang theo dõi diễn biến liên quan đến đồng Việt Nam khi Mỹ tiếp tục đặt nước này vào danh sách giám sát về khả năng thao túng tiền tệ. Dù vậy, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam khẳng định sẽ duy trì chính sách tỷ giá linh hoạt, phù hợp với các diễn biến kinh tế toàn cầu và các động thái của chính quyền ông Trump.

Trong bối cảnh Mỹ đang xem xét chính sách thuế quan đối với Việt Nam, Chính phủ và doanh nghiệp Việt Nam buộc phải tìm kiếm những cách thức mới để duy trì vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đồng thời cân bằng quan hệ thương mại với Hoa Kỳ nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực từ các chính sách bảo hộ của Mỹ trong tương lai, theo Vnbusiness.

Khánh Linh (t/h)