Lạ lùng Lễ hội 'Linh tinh tình phộc' ở Phú Thọ

Lễ hội Linh tinh tình phộc diễn ra vào đêm 11 và ngày 12 tháng Giêng âm lịch tại xóm Trám, xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ. Lễ hội đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2027.

Lễ hội Linh tinh tình phộc thu hút hàng ngàn nười tham gia

Lễ hội được chia làm ba phần chính. Bắt đầu từ 10h đêm 11 tháng Giêng, các hoạt động trình diễn cổ truyền được bắt đầu. Người dân trong các trang phục sặc sỡ, truyền thống sẽ diễn trò “Tứ dân chi nghiệp” hay còn gọi là “Bách nghệ trình làng”. Đây là một loại hình diễn xướng dân gian cổ truyền, miêu tả một cách dân dã những ngành nghề trong xã hội xưa như: Sĩ, nông, công, thương…

Người dân diễn trò Tứ dân chi nghiệp

Các trò đi cày, cấy, câu cá, đánh lờ, dệt lụa, thợ mộc, mua - bán Xuân, dạy học… được trình diễn sinh động, hấp dẫn bởi các diễn viên “không chuyên”. Sức thu hút của diễn trò không chỉ nằm ở tạo hình các nhân vật hài hước, sinh động mà còn nằm ở những lời hát cổ, những câu vè ẩn dụ về chuyện “tế nhị”, về khả năng tạo hóa của con người.

Các trò Tứ dân chi nghiệp không có những trò đề cao tài trí, đề cao tinh thần thượng võ... mà chỉ có những trò (và những lời ca) vui nhộn, thậm chí rất tục, mang tính hài hước, mua vui, rất gần với sinh hoạt đời thường (bởi vậy những trò này còn được gọi là trò “nhây nhả”).

Người dân trong các trang phục sặc sỡ, truyền thống sẽ diễn trò “Tứ dân chi nghiệp” hay còn gọi là “Bách nghệ trình làng” tại Lễ hội Linh tinh tình phộc

Truyền thuyết cho rằng “tứ dân chi nghiệp” xuất hiện từ lâu nhằm tiến cúng tổ Hùng Vương và thần Tản Viên đã có công lao dạy cho dân Lạc Việt các nghề nông và thủ công từ thuở dựng nước. Để tỏ lòng biết ơn, hằng năm, dân mở hội trình với thần linh các nghề nghiệp của làng, cầu mong được phù hộ.

Lễ hội Linh tinh tình phộc được tổ chức tại ngôi miếu trong làng

Tâm điểm của Lễ hội Linh tinh tình phộc là lễ mật diễn ra đúng 0 giờ đêm 11 rạng ngày 12 tháng Giêng, thời gian giao hòa giữa trời và đất, ngày cũ qua và ngày mới bắt đầu. Sau khi các bậc cao niên làm lễ tế miếu, đèn, nến trong và ngoài miếu đều tắt, cụ chủ tế hô “linh tinh tình phộc”, hai nhân vật chính: Nam cởi trần, đóng khố cầm nõ – tượng trưng cho sinh thực khí nam; nữ mặc váy, đeo yếm đào cầm nường – tượng trưng cho sinh thực khí nữ làm các thao tác tượng trưng hoạt động tính giao. Ba lần đâm trúng – mùa màng tươi tốt, bội thu; hai lần – được mùa; một lần là làm ăn kém… Trong đêm tối, chủ tế nghe “cạch” đủ ba tiếng đèn sáng lại. Phút ấy gọi là phút “thiêng”, “dập” chiêng trống để mừng và kính cáo với thần linh, thiên địa biết “lễ mật” đã thành công.

Bắt đầu nghi lễ

Sau lễ Mật, sáng ngày 12 tháng Giêng là lễ “Rước lúa thần” cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Những bông lúa thu hoạch từ vụ trước thờ trong miếu được lấy ra và rước đến đền Xa Lộc thờ vị tướng Phùng Lân Hổ thời Trần, rồi tiếp tục được rước chung quanh làng. Trong khi rước lúa trên đường làng, các trò diễn vẫn tiếp tục thực hiện tại miếu Trò để tạo không khí lễ hội. Lễ cúng thập bái thực hiện cuối cùng tại miếu Trò để kết thúc lễ hội.

Linh vật của Lễ hội Linh tinh tình phộc

Năm 2024, Ban tổ chức lễ hội Linh tinh tình phộc đã chọn đôi nam nữ thực hiện nghi thức "lễ Mật" là vợ chồng anh Chử Đức Chiến (SN 1978) và chị Bùi Thị Thanh Huyền (SN 1990). Năm nay là năm thứ 9 anh chị thực hiện nghi thức "lễ Mật" quan trọng trong lễ hội Linh tinh tình phộc.

Năm 2024, vợ chồng anh Chử Đức Chiến (SN 1978) và chị Bùi Thị Thanh Huyền (SN 1990) tiếp tục được chọn để thực hiện nghi thức Mật

Năm nay, chỉ có đôi trai gái được chọn và cụ từ có mặt trong miếu để làm lễ, người dân không được vào bên trong miếu như mọi năm. Ngoài ra, phần hội trong ngày 12 tháng Giêng cũng có một số thay đổi về số lượng các hoạt động văn hóa văn nghệ, trò chơi... so với năm trước.

Với nghi thức lễ Mật, lễ hội Linh tinh tình phộc mang đậm tính phồn thực của vùng trung du, đồng bằng châu thổ sông Hồng, phản ánh ước nguyện sinh tồn, cầu mong con người cùng cỏ cây được sinh sôi, xã Hội phồn thịnh, đời sống no ấm, hạnh phúc.

Nguyên Vỵ tổng hợp