Làm gì để kích cầu tiêu dùng khi người dân vẫn đang thắt chặt chi tiêu?

Hiện nay, trong bối cảnh trụ cột xuất khẩu chịu áp lực từ các biến động thuế quan. Do đó, khu vực dịch vụ - hiện chiếm 43,44% cơ cấu GDP - trở thành động lực quan trọng để hoàn thành mục tiêu tăng trưởng kinh tế từ 8%.

Người dân vẫn có xu hướng thắt chặt tiêu dùng

Năm nay, tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ được Chính phủ đặt mục tiêu tăng 12%. Trong 8 tháng đầu năm lĩnh vực này mới tăng 9,4% so với cùng kỳ năm 2024, và chỉ tăng 7,2% nếu loại trừ yếu tố giá.

Các chuyên gia đánh giá tâm lý tiêu dùng còn thận trọng dù các dấu hiệu kinh tế vĩ mô tiến triển tốt. CPI 8 tháng đầu năm tăng 3,25%, trong mức kiểm soát dưới 4%, nhưng tiềm ẩn áp lực lạm phát khi lạm phát cơ bản tăng 3,19%. Trong khi, tăng trưởng thu nhập thực tế chưa đủ mạnh để tạo ra cú hích cho tiêu dùng.

Minh chứng rõ nhất là doanh thu bán lẻ hàng hóa (chiếm hơn 76% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng) chỉ tăng hơn tăng 8% trong 8 tháng đầu năm. Mặc dù con số này cải thiện đáng kể so với mức tăng 7,3% của cùng kỳ năm 2024. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn thấp hơn thời kỳ trước đại dịch Covid-19, phản ánh tâm lý người dân có xu hướng thắt chặt tiêu dùng hàng hóa. Do đó, các chuyên gia đánh giá nếu ngành bán lẻ không có đột phá thì khó đạt mục tiêu tăng trưởng 12%.

Trong bối cảnh này, các “đầu tàu” đầu tàu kinh tế cả nước đang triển khai nhiều chương trình kích cầu, khuyến khích tiêu dùng nội địa để tạo đà tăng trưởng.

Chuyên gia cho rằng chính sách tặng quà nhân dân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 cũng tác động đến thị trường tiêu dùng nội địa.

Để đẩy mạnh tiêu dùng nội địa, TP Hồ Chí Minh đã triển khai nhiều chương trình kích cầu như: Shopping Season, Citysale, "Tick xanh trách nhiệm", tăng cường kiểm soát hàng gian, hàng giả và tổ chức bán hàng lưu động phục vụ công nhân, lao động. Nhờ đó, 8 tháng đầu năm, tổng mức bán lẻ của thành phố đạt hơn 639.000 tỷ đồng, tăng 15,1% so với cùng kỳ.

Ông Nguyễn Minh Hùng, Phó Trưởng Phòng Quản lý thương mại, Sở Công Thương TP Hồ Chí Minh thông tin: "Từ nay đến cuối năm còn phải tập trung thêm nhiều giải pháp đồng bộ hơn nữa. Cụ thể như là chương trình khuyến mãi tập trung đợt 2, với sự tham gia cộng hưởng của toàn bộ các hệ thống trung tâm thương mại, siêu thị, chợ, các cửa hàng tiện lợi đồng loạt tổ chức khuyến mãi trong mùa hai".

Hưởng ứng Chương trình khuyến mại tập trung quốc gia 2025 và Chương trình khuyến mại tập trung TP Hà Nội năm 2025, hệ thống siêu thị trên địa bàn Hà Nội đồng loạt tổ chức các hoạt động giảm giá quy mô lớn với hàng loạt mặt hàng thiết yếu như hóa phẩm, thực phẩm, thời trang… đang được giảm giá sâu, giúp người dân mạnh tay hơn khi mua sắm.

Bà Đinh Thị Thúy Phương, Phó trưởng ban Ban Thống kê dịch vụ và giá (Cục Thống kê, Bộ Tài chính), dự báo trong tháng 9 này, thị trường nội địa chắc chắn khởi sắc hơn, vì đây là mùa tựu trường, nhu cầu mua sắm quần áo, sách vở, đồ dùng, bút mực, dụng cụ học tập... tăng đột biến.

Đặc biệt, chính sách tặng quà nhân dân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 cũng tác động đến thị trường tiêu dùng nội địa. Bởi tổng số tiền được đưa ra thị trường ước khoảng 10.700 tỷ đồng và nhờ có thêm số tiền mang tính chất động viên này, người dân chi tiêu nhiều hơn.

Các chuyên gia đánh giá, những chính sách kích cầu hiện nay tạo ra "cú hích kép", vừa thúc đẩy tiêu dùng nội địa, vừa khuyến khích sản xuất - kinh doanh mở rộng quy mô. Sự cộng hưởng này không chỉ giúp TP Hồ Chí Minh, Hà Nội… duy trì đà tăng trưởng ổn định mà còn lan tỏa sang các lĩnh vực khác như dịch vụ, logistics, việc làm…, tạo nền tảng quan trọng để thành phố hướng tới mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong năm 2025.

Cách nào để kích cầu thêm tiêu dùng nội địa?

Tuy nhiên, theo các chuyên gia để kích cầu tiêu dùng thì ngoài giảm giá, hàng Việt không chỉ nâng chất lượng, đổi mới sản phẩm mà còn phải xây dựng thương hiệu cạnh tranh, nâng cao hạ tầng thương mại.

Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng đề án kích cầu thị trường trong nước, trọng tâm là nâng cao tỷ trọng hàng Việt. Nghị quyết về thúc đẩy phát triển thị trường trong nước, kích cầu tiêu dùng đang được Bộ Công Thương phối hợp với các Bộ, ngành xây dựng. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt không chỉ nâng chất lượng sản phẩm mà còn phải xây dựng thương hiệu và mẫu mã đủ sức cạnh tranh ngay trên sân nhà.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, khi quyết định mua sắm, đặc biệt là hàng thời trang, hàng cao cấp, thì thiết kế và thương hiệu quan trọng hơn xuất xứ. Tức là hàng Việt hay hàng ngoại không quan trọng mà là thương hiệu phải uy tín, mẫu mã phải bắt mắt. Thế nhưng đây lại chưa phải điểm mạnh của hàng Việt. Lâu nay chúng ta vốn mạnh sản xuất gia công theo đặt hàng của các thương hiệu nước ngoài. Giờ để tự làm thương hiệu và mẫu mã, từng doanh nghiệp đơn lẻ sẽ khó đủ nguồn lực.

Do đó, cần có sự liên kết giữa nhà sản xuất, nhà thiết kế sáng tạo và nhà phân phối bán lẻ thương mại để tạo dựng được những thương hiệu uy tín. Có như vậy, sản phẩm Việt mới đi được đường dài và tăng sức cạnh tranh với hàng ngoại.

TS Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chiến lược Thương hiệu và Cạnh tranh nêu ý kiến: "Người Việt ưu tiên dùng hàng Việt, phải nâng cái mức từ là ưu tiên lên thành hàng hóa dịch vụ Việt Nam chinh phục người Việt Nam, bắt nhịp xu thế xanh, nhân văn, đảm bảo ESG lao động môi trường quản trị".

Một cuộc vận động mới "Người Việt Nam dùng sản phẩm Việt Nam" đang được các Bộ ngành lên kế hoạch triển khai. Kết quả đến đâu phụ thuộc nhiều vào chính nội lực của doanh nghiệp Việt. Thương hiệu của một quốc gia được tạo dựng nên từ thương hiệu của từng doanh nghiệp, từng cá nhân. Khi thương hiệu quốc gia mạnh cũng sẽ là bệ đỡ cho thêm nhiều thương hiệu mới ra đời.

Tương tự, ông Paul Le, Phó chủ tịch Tập đoàn Central Retail cũng gợi ý các nhà sản xuất tăng phát triển thêm sản phẩm mới để mở rộng đầu ra.

Nhưng sức tiêu thụ phụ thuộc vào tâm lý, nhu cầu và năng lực chi tiêu của người dân. Do đó, giảm giá cần đi kèm các giải pháp căn cơ hơn như chuỗi cung ứng và hạ tầng cho ngành thương mại cần được nâng cấp. Bởi hiện nay nhiều địa phương gặp khó khăn chuỗi cung ứng và hạ tầng cho ngành thương mại cần được nâng cấp do chính sách và ưu đãi chưa hấp dẫn nhà đầu tư.

Chẳng hạn, Cần Thơ được quy hoạch 3 trung tâm logistics cấp vùng nhưng mời gọi đầu tư khó khăn, trong khi chi phí logistics chiếm 15-40% giá thành, nhất là với sản phẩm nông nghiệp của Đồng bằng sông Cửu Long.

Thực tế, hiện nay các chuỗi bán lẻ hiện đại cũng đầu tư, đẩy mạnh xây dựng hạ tầng logistics. Tuy nhiên, doanh nghiệp đề xuất có chính sách ưu đãi tín dụng quy mô lớn dành cho doanh nghiệp logistics; các chương trình ưu đãi và hỗ trợ kết nối, xúc tiến thương mại giữa doanh nghiệp sản xuất, logistics và bán lẻ để hình thành chuỗi cung ứng chủ động, lưu thông hàng hóa thông suốt.

Thanh Hoa