Làm giàu bằng văn hóa - tại sao không?

Văn hóa trở thành giá trị kinh tế

Đó là thực tế đã và đang được nhìn thấy ở rất nhiều lĩnh vực khác nhau. Tại Hội chợ Mùa Thu Hà Nội lần thứ nhất vừa diễn ra tại Hà Nội, giữa hàng trăm gian hàng rực rỡ, những sản phẩm mang nhãn OCOP vẫn nổi bật theo cách riêng, không chỉ nhờ chất lượng hay mẫu mã, mà bởi câu chuyện văn hóa được gửi gắm trong từng sản phẩm.

Đơn cử như Công ty Yến sào Khánh Đan đã kể với khách hàng và truyền thông câu chuyện về văn hóa lao động của cư dân miền biển. Những sản phẩm yến được làm từ nguyên liệu địa phương, qua bàn tay người dân Cần Giờ yêu lao động và yêu động vật.

Ông Lê Anh Chiến, đại diện Công ty Yến sào Khánh Đan khẳng định: “Marketing không thể tách rời văn hóa. Chỉ khi hiểu tập tục và tâm lý tiêu dùng từng vùng, sản phẩm mới chạm tới trái tim người dùng”. Khi mỗi sản phẩm là một “đại sứ văn hóa”, mỗi gian hàng là một câu chuyện sống động về quê hương, thì bản sắc của địa phương nói riêng và của Việt Nam nói chung sẽ được khẳng định trong dòng chảy hội nhập.

Ở một góc độ khác, hai năm qua, thị trường giải trí Việt Nam chứng kiến sự bùng nổ của nhiều sự kiện âm nhạc với quy mô lớn, từ những ngôi sao quốc tế như Blackpink và G-Dragon, đến các chuỗi concert nội địa được yêu thích như Anh Trai Vượt Ngàn Chông Gai và Anh Trai Say Hi, đã tạo nên một “cơn sốt concert” trên toàn quốc.

Khi các sự kiện âm nhạc trở thành không gian gắn kết cộng đồng, một xu hướng du lịch mới cũng đang hình thành khi người Việt sẵn sàng đi du lịch chỉ để được “sống” trong không khí concert. Trong năm 2024 có tới 62% du khách từng đi du lịch để tham dự concert hoặc lễ hội và 38% xem âm nhạc là yếu tố quan trọng quyết định hành trình của mình.

Trong các ngày từ 6 - 9/11, ngôi sao quốc tế G-Dragon tổ chức concert tại Hà Nội. Trước đó, sau khi thông tin được công bố, lượng tìm kiếm khách sạn tại Hà Nội tăng đột biến đến hơn 250% theo dữ liệu của Booking.com.

Theo Báo cáo Xu hướng Du lịch 2025 của nền tảng trên, 68% du khách Việt cho biết họ được truyền cảm hứng du lịch từ mạng xã hội, trong khi 33% bị ảnh hưởng bởi phim ảnh hoặc chương trình truyền hình về văn hóa. Có thể thấy, công nghiệp văn hóa đã và đang góp phần thúc đẩy mạnh mẽ nhu cầu du lịch, từ đó góp phần tăng trưởng kinh tế.

Công nghiệp văn hóa gắn với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam đó là mục tiêu hướng tới của Hội thảo “Công nghiệp văn hóa với phát triển du lịch bền vững tại Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế” diễn ra tại Khu du lịch Quốc gia Tam Chúc (Ninh Bình) ngày 30/10 vừa qua.

Tại Hội thảo, các đại biểu rất quan tâm đến các giải pháp để khai thác các yếu tố văn hóa bản địa, đặc biệt là những yếu tố văn hóa đặc trưng của vùng miền, địa phương mang đến sự trải nghiệm khác biệt cho du khách, từ đó bảo tồn và phát huy giá trị của di sản văn hóa trong phát triển du lịch bền vững.

Qua những lát cắt trên có thể thấy, công nghiệp văn hóa trong tương lai sẽ là một ngành kinh tế trọng điểm để phát triển đất nước. Bàn về vấn đề này, tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội Quốc hội khóa XV ngày 29/10, Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh (Ninh Bình) nhấn mạnh, trong thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã xác định công nghiệp văn hóa là một ngành kinh tế quan trọng, có vai trò không chỉ bảo tồn và phát huy bản sắc dân tộc mà còn thúc đẩy tăng trưởng, tạo việc làm, mở rộng không gian sáng tạo và khẳng định vị thế Việt Nam trên bản đồ kinh tế - văn hóa quốc tế.

Rước kiệu “bay” tại lễ hội Đền Cờn Nghệ An. (Nguồn: nhiepanhdoisong.vn)

Cũng theo Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh, tinh thần đó được thể hiện rõ trong Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước cùng Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030, đã đặt nền tảng quan trọng cho giai đoạn phát triển mới của lĩnh vực này.

Sau thời gian triển khai, Việt Nam đã ghi nhận nhiều kết quả tích cực ở các lĩnh vực như điện ảnh, âm nhạc, mỹ thuật, nghệ thuật biểu diễn, thiết kế, thời trang, quảng cáo, trò chơi điện tử, xuất bản, du lịch văn hóa và công nghiệp di sản số. Nhiều sản phẩm văn hóa Việt Nam đã khẳng định thương hiệu tại các sự kiện, giải thưởng quốc tế và chương trình sáng tạo trẻ, góp phần lan tỏa hình ảnh Việt Nam năng động, sáng tạo trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, Đại biểu Trần Thị Hồng Thanh cũng chỉ rõ, quy mô thị trường văn hóa sáng tạo của Việt Nam hiện mới chiếm khoảng 4% GDP, thấp hơn nhiều so với mức bình quân 7 - 10% của các quốc gia trong khu vực. Hạ tầng sáng tạo còn thiếu và yếu; cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ và phát triển thị trường lao động sáng tạo còn hạn chế.

Ở nhiều địa phương, chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa chưa được xây dựng bài bản, công tác quy hoạch, đào tạo nhân lực và liên kết vùng vẫn còn mờ nhạt…, cần sớm có hành lang pháp lý và giải pháp hỗ trợ.

Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội

Một trong những quan điểm của Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 9/6/2014, Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước là: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”.

Tiếp tục kế thừa, trong Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, lĩnh vực văn hóa vẫn sẽ được xem là một trong những điểm nhấn đặc biệt, thể hiện sự phát triển sâu sắc trong tư duy lý luận và định hướng chiến lược của Đảng đối với con người và văn hóa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Khách tham quan thích thú nét đặc sắc của văn hóa Việt tại Không gian trưng bày nghệ thuật sắp đặt đồ chơi dân gian Việt Nam đang diễn ra tại Hàn Quốc từ 1/11-1/12/2025. (Nguồn: BTDTHVN)

Trao đổi với truyền thông, ông Hoàng Hà - Tổng Biên tập Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, Bộ VH,TT&DL cho biết, dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV đã kế thừa, tiếp thu, chắt lọc và nâng tầm nội dung định hướng về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam tại các văn kiện cũng như các nghị quyết chuyên đề về văn hóa trước đây, qua đó, tiếp tục khẳng định vai trò, vị trí hết sức quan trọng và đề ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới cho lĩnh vực văn hóa trong sự nghiệp phát triển đất nước…

Lần đầu tiên, Đảng ta đã xác định xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng bộ trên nền tảng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam. Đây là những quan điểm mới mẻ, cơ bản trong dự thảo văn kiện, thể hiện sự phát triển trong tư duy lý luận của Đảng ta.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội nhận định dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV của Đảng lần này có nhiều điểm mới, thể hiện bước phát triển quan trọng trong tư duy lý luận và định hướng hành động của Đảng về văn hóa, con người. Một trong những điểm mới đó là văn hóa chính thức được xác lập vị trí ngang tầm với kinh tế, chính trị và xã hội.

Ở các kỳ Đại hội trước, văn hóa thường được nhắc tới như “nền tảng tinh thần của xã hội”, lần này, dự thảo khẳng định văn hóa phải trở thành trụ cột phát triển ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Văn kiện viết rõ: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Phát huy có hiệu quả giá trị văn hóa và tinh thần cống hiến của con người Việt Nam, để văn hóa thực sự trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước”.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn cho rằng đây là định hướng và sự điều chỉnh nhận thức, nâng tầm lý luận vô cùng quan trọng của Đảng ta về vai trò, vị trí của văn hóa, đưa văn hóa từ vị trí “đi sau, bổ trợ” trở thành “cùng đồng hành, định hướng và dẫn dắt” sự phát triển; văn hóa từ “nền tảng tinh thần của xã hội”, “trở thành nguồn lực nội sinh, động lực và hệ điều tiết phát triển đất nước”, tham gia điều hòa, định hướng, giải quyết vấn đề của xã hội theo hướng phát triển bền vững.

Phát biểu giải trình tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội Quốc hội khóa XV ngày 29/10, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ VH,TT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, 3 trụ cột chính cho sự phát triển công nghiệp văn hóa đó là: nhà sáng tạo - doanh nghiệp - Nhà nước. Trong đó, nhà sáng tạo là trung tâm, doanh nghiệp là nơi hiện thực hóa ý tưởng thành sản phẩm, còn Nhà nước đóng vai trò kiến tạo thể chế, chính sách.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng, Chính phủ đã đề xuất Quốc hội tổng kết và xây dựng Luật Công nghiệp văn hóa, nhằm tạo hành lang pháp lý đồng bộ, khuyến khích phát triển lĩnh vực này như một thành phần kinh tế năng động, đóng góp thiết thực vào GDP quốc gia.

Hiện Bộ VH,TT&DL đang xây dựng dự thảo Nghị quyết của Bộ Chính trị về Chấn hưng và phát triển văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới. Khi được ban hành, Nghị quyết này sẽ cùng với các nghị quyết trụ cột khác thúc đẩy phát triển bền vững đất nước, khẳng định vai trò của văn hóa như một nền tảng, một nguồn lực nội sinh, một “sức mạnh mềm” quốc gia - hướng đến mục tiêu “làm giàu bằng văn hóa, phát triển kinh tế dựa trên văn hóa”.

Hồng Minh