Làn sóng IPO thứ ba: Cú hích chính sách và sức bật nội lực

Cú hích chính sách

Trong thời gian ngắn vừa qua, thị trường chứng khoán Việt Nam liên tục ghi nhận các thương vụ chào bán cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) quy mô lớn, đánh dấu sự sôi động trở lại sau nhiều năm trầm lắng.

Nhìn lại lịch sử các thương vụ IPO/niêm yết từ năm 2000 đến nay, theo các chuyên gia của Công ty Chứng khoán BIDV (BSC), làn sóng IPO đầu tiên diễn ra trong giai đoạn 2006 - 2009. Sự sôi động của thị trường thời điểm đó gắn liền với quá trình cổ phần hóa mạnh mẽ, đưa hàng loạt doanh nghiệp nhà nước lớn như Vinamilk, Nhựa Tiền Phong, Bảo Việt, Vietcombank, VietinBank… lên sàn.

Thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ trở nên sôi động và đa dạng hơn đáng kể nhờ làn sóng IPO. Ảnh: Dũng Minh

Làn sóng IPO thứ hai diễn ra từ nửa cuối năm 2017 đến năm 2018 đón nhiều “tân binh” là các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa, ngân hàng cùng nhiều tập đoàn tư nhân lớn. Quy mô thị trường mở rộng nhanh chóng trong bối cảnh Nghị quyết số 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII được ban hành, khẳng định vai trò của kinh tế tư nhân.

Cùng với sự ra đời của Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, loạt thương vụ gần đây không chỉ gia tăng sức nóng của thị trường IPO, mà còn được kỳ vọng mở đầu cho làn sóng thứ ba. Trong đó, Nghị định số 245/2025/NĐ-CP sửa đổi Nghị định số 155/2020/NĐ-CP hướng dẫn Luật Chứng khoán (Nghị định 245) vừa ban hành giữa tháng 9/2025 đang tạo ra cú hích chính sách rõ rệt.

Một trong những điểm nhấn của Nghị định là quy trình IPO và niêm yết được rút ngắn đáng kể. Điển hình, TCBS vừa niêm yết cổ phiếu TCX trên sàn HoSE chỉ sau hơn 30 ngày hoàn tất IPO, còn VPBankS và VPS đang thực hiện song song 2 thủ tục, vừa nộp hồ sơ IPO, vừa nộp hồ sơ niêm yết trên HoSE.

Bên cạnh đó, điều 124 Nghị định 245 cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp FDI đưa cổ phiếu lên sàn. Quy định mới yêu cầu doanh nghiệp FDI chỉ cần đăng ký với Sở Giao dịch chứng khoán thay vì Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Mới đây, chia sẻ tại tọa đàm “Tiền mới, hàng mới và cơ hội trên thị trường mới nổi”, ông Bùi Hoàng Hải - Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cũng nhấn mạnh, đưa doanh nghiệp FDI niêm yết trên thị trường là một trong những giải pháp đa dạng hàng hóa.

Có thể thấy, những cải cách từ khung pháp đang trở thành nền tảng thúc đẩy làn sóng IPO thứ ba, đồng thời mở rộng cánh cửa cho cả doanh nghiệp nội lẫn doanh nghiệp FDI. Bên cạnh các sàn giao dịch hiện tại, Bộ Tài chính đang phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ xây dựng sàn giao dịch riêng cho doanh nghiệp khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Dự kiến, sàn giao dịch mới sẽ thiết kế theo 2 bảng, gồm bảng dành cho công ty đăng ký giao dịch và bảng cho doanh nghiệp niêm yết. Các điều kiện sẽ linh hoạt hơn, có thể dựa trên tiêu chí doanh thu, người dùng hoặc giá trị sản phẩm thay vì lợi nhuận để phù hợp với đặc thù phát triển của nhóm doanh nghiệp này.

Động lực cho làn sóng IPO thứ ba

Với mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 - 2030, nhu cầu vốn đầu tư cần thiết ước tính lên tới 270 tỷ USD mỗi năm. Trong khi đó, nguồn vốn hiện vẫn chủ yếu đến từ hệ thống ngân hàng, chiếm tới 50% tổng vốn toàn nền kinh tế năm 2024. Nâng tỷ trọng huy động vốn qua kênh thị trường chứng khoán là giải pháp giảm gánh nặng cho hệ thống tín dụng và tạo cấu trúc vốn bền vững hơn cho nền kinh tế.

Điểm sáng là sau gần 4 thập niên đổi mới và phát triển, nền kinh tế Việt Nam đã hình thành thế hệ doanh nghiệp tư nhân trưởng thành về cả quy mô và năng lực quản trị. Theo dự báo từ BSC, các thương vụ IPO tiềm năng, đáng chú ý trên thị trường chứng khoán Việt Nam có thể diễn ra trong thời gian tới, trải rộng ở nhiều lĩnh vực, với sự hiện diện của không ít đơn vị có mức định giá tỷ đô.

Ở mảng tài chính, thị trường đã và đang chào đón nhiều tân binh như F88, TCBS và sắp tới là VPBankS, VPS. Mảng công nghệ có thể có sự xuất hiện của Viettel IDC, VNPAY, MISA. Cùng với đó, nhiều thương hiệu lớn có khả năng lên sàn trong vài năm tới như Thaco, Bách Hóa Xanh, Highlands Coffee, Golden Gate trong mảng tiêu dùng; Long Châu, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á ở mảng chăm sóc sức khỏe, hay DatVietVAC, Galaxy Media ở mảng truyền thông…

Theo chuyên gia từ FIDT, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ trở nên sôi động và đa dạng hơn đáng kể nhờ làn sóng IPO này. Sự kiện niêm yết của các thương hiệu đình đám sẽ cung cấp thêm nhiều lựa chọn chất lượng, gia tăng mạnh mẽ tính hấp dẫn và chiều sâu cho thị trường vốn Việt Nam.

Đáng chú ý, ở giai đoạn này, thị trường còn đang đứng trước cơ hội lớn từ dòng vốn quốc tế. Ông Phạm Lưu Hưng - Giám đốc Trung tâm Phân tích và Tư vấn đầu tư SSI cho biết, nhà đầu tư quốc tế đã quen với quy trình và cũng sẵn sàng giải ngân nếu doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng đúng chuẩn mực quốc tế.

Đánh giá về khả năng dòng vốn bị phân mảnh khi nhiều thương vụ IPO đang và sắp diễn ra, ông Hoàng Nam - Giám đốc Khối Nghiên cứu và Phân tích, Công ty cổ phần Chứng khoán Vietcap cho rằng, những lo lắng trên chưa cần thiết. Thị trường Việt Nam đã được nâng hạng, sẽ có một đợt vốn mới đổ vào và giúp cân bằng nhu cầu huy động.

Nhìn về xu hướng dòng tiền, khảo sát của Vietcap cho thấy, khoảng 34% người có thu nhập cao vẫn giữ tiền gửi hoặc tiền mặt, trong khi tỷ lệ người Việt Nam có tài khoản chứng khoán mới đạt 10% dân số. Theo chuyên gia của Vietcap, môi trường lãi suất thấp cũng đang khuyến khích nhà đầu tư trong nước tìm kiếm kênh sinh lời mới, bao gồm cả cơ hội đầu tư vào các tân binh tiềm năng trên sàn chứng khoán.

Tùng Linh