Làn sóng khoa học viễn tưởng mới lấy chất liệu từ bản địa

Tác phẩm khoa học viễn tưởng Mỹ Latinh với sự kết hợp văn hóa của khu vực. Minh họa: Luis Carlos Barragan Castro.

Thể loại khoa học viễn tưởng ở khu vực Mỹ Latinh đang chứng kiến một làn sóng mới khi những câu chuyện không chỉ diễn ra ở những thành phố hiện đại, mà còn những sáng tạo mới lấy cảm hứng từ văn hóa bản địa. Hình ảnh những zombies hay người ngoài hành tinh kết hợp với không khí ở rừng rậm Amazon hay phong cảnh núi Andean hiểm trở đã tạo nên dấu ấn không thể nhầm lẫn.

Tờ The New York Times cho rằng một “trận tuyết lở” trong dòng sách khoa học viễn tưởng đã đến đúng lúc khi nhiều độc giả và nhà văn Mỹ Latinh đã cảm thấy nghẹt thở với những câu chuyện lặp đi lặp lại nhưng xa rời hiện thực, những anh hùng hầu hết là người nước ngoài. Trong khi đó, những cuộc đấu tranh, bạo lực mà họ đang phải đối mặt ngày càng nhiều.

Độc giả cần những tác phẩm gắn với hiện thực

Các tác phẩm nổi bật của làn sóng mới, được viết bằng tiếng Tây Ban Nha và tiếng Bồ Đào Nha, được nhận xét là cấp tiến và mang phong cách riêng, đồng thời chịu ảnh hưởng của các di sản châu Âu và châu Phi trong khu vực. Lịch sử của vùng đất và những vấn đề thời sự như vấn đề thuộc địa, khủng hoảng khí hậu, dịch bệnh và di cư… cũng trở thành truyền cảm hứng dòng sách này.

“Mỹ Latinh là một nơi mọi người sống với thực tại. Mọi người không có thời gian để nghĩ về tương lai vì họ quá bận rộn để sống sót qua hiện tại: nội chiến, cách mạng, chế độ độc tài. Chúng tôi cần những tác phẩm văn học theo chủ nghĩa hiện thực. Và chúng tôi nhận ra rằng tương lai không phải là thứ mà chúng tôi cần phải mượn hoặc lấy từ người khác. Chúng tôi có thể tự tạo ra nó”, Rodrigo Bastidas, đại diện một nhà xuất bản về tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Mỹ Latinh, cho biết.

Tác giả người Colombia Luis Carlos Barragán, một ngôi sao tiêu biểu cho làn sóng này, nói thêm: “Chúng ta cần sắp xếp lại tương lai của mình và ngừng nghĩ rằng chúng ta là một nơi nhỏ bé, bị lãng quên trong lịch sử, nơi mà ngay cả người ngoài hành tinh cũng sẽ không bao giờ đặt chân đến”.

Trên thực tế, các tác phẩm khoa học viễn tưởng ở Mỹ Latinh đã có từ hơn một thế kỷ trước nhưng thường bị cô lập, ít phát hành hơn so với những tác phẩm nổi tiếng được viết bằng tiếng Anh. Bên cạnh đó, họ không có nhiều thuận lợi trên thị trường của khu vực do các yêu cầu xuất khẩu phức tạp. Có giai đoạn, sách gần như không thể đi ra khỏi biên giới quốc gia. Các biên tập viên và nhà văn thường tự mình mang tác phẩm của mình qua biên giới trong những chiếc vali đầy sách.

Minh họa: Luis Carlos Barragan Castro.

Sự bùng nổ trí tưởng tượng

Tuy nhiên, những người nhiệt huyết với đề tài này vẫn không ngừng cố gắng. Họ tiếp cận độc giả của mình thông qua băng đĩa, rồi sau đó tận dụng sự phát triển của công nghệ kỹ thuật số và phát hành trực tuyến. Điều này đã giúp nhiều độc giả tiếp cận được với dòng sách này, khám phá và chia sẻ chúng trong những cộng đồng yêu thích khoa học viễn tưởng.

“Chúng tôi thấy rằng chúng tôi không còn là những kẻ lập dị trong bữa tiệc nữa. Điều tương tự đã xảy ra khắp nơi”, Bastidas nói.

Khi nhận thấy doanh số từ dòng sách này đang tăng lên, các nhà xuất bản bắt đầu tìm kiếm đầu tư vào sản xuất thông qua các nền tảng như Kickstarter. Việc xuất bản trực tuyến hoặc đồng thời với các nhà xuất bản khác đem lại nhiều lợi thế, cùng với đó là việc mở rộng của Amazon trong khu vực tạo ra nhiều thuận lợi cho người làm sách.

Sau nhiều năm không ngừng cố gắng, các nhà văn khoa học viễn tưởng ở Mỹ Latinh đang giành được giải thưởng bên ngoài biên giới, bao gồm cả ở Tây Ban Nha và Mỹ. Đồng thời, họ cũng thu hút được sự quan tâm của giới học thuật. Đại học Yale đã tổ chức hội nghị đầu tiên về khoa học viễn tưởng Mỹ Latinh vào tháng 3 vừa qua.

Các nhà văn Mỹ Latinh cũng không ngừng sáng tạo, tiếp nhận ảnh hưởng từ các nền văn hóa khác nhưng vẫn mang đậm màu sắc bản địa của mình. Chẳng hạn, những chuyến đi vượt thời gian để phát triển đất nước của họ, du hành vũ trụ, thực tế ảo lấy bối cảnh trong khu ổ chuột hoặc những tên cướp biển bay trên dãy Andes bằng khinh khí cầu…

Các nhà văn ở Argentina và Colombia đã tạo ra một làn sóng khoa học viễn tưởng chịu ảnh hưởng của phong cách splatterpunk. Ở Mexico, các nhà văn sử dụng khoa học viễn tưởng để đối mặt với nạn bạo lực đối với phụ nữ ở đất nước họ.

Barragán cho biết cho dù viết lại các thế giới cổ đại hay hình thành những thế giới mới, khu vực này đang cho thấy sự bùng nổ tác phẩm viễn tưởng.

Đông Miên