Làn sóng sa thải bắt đầu lan rộng, Fed thêm khó xử với bài toán lãi suất

Gần đây, UPS đã cắt giảm hàng chục nghìn nhân viên. (Ảnh minh họa: Bloomberg).

Hết thời "tích trữ lao động"

Hậu đại dịch COVID-19, các doanh nghiệp Mỹ đã chật vật suốt nhiều năm để khôi phục lực lượng lao động. Họ nhận ra mình nên giữ chân nhân viên, bởi một khi nhân viên đã nghỉ, rất khó để tuyển dụng người khác.

Tuy nhiên, sự suy yếu gần đây của thị trường lao động đang tạo điều kiện để các doanh nghiệp tinh giản lực lượng lao động. Một loạt công ty lớn đã nhanh chóng chớp thời cơ. Amazon, United Parcel Service (UPS), Target và Meta Platforms đã công bố kế hoạch cắt giảm hàng chục nghìn lao động trong những tuần qua.

Sự thay đổi này có thể gây ảnh hưởng lớn đến người lao động. Trong hai năm qua, doanh nghiệp Mỹ đã hạn chế tuyển thêm nhân viên, đặc biệt là sau khi chính sách thuế quan khiến triển vọng tương lai trở nên khó đoán. Nhưng mặt khác, các doanh nghiệp cũng tránh cắt giảm lao động sẵn có – hiện tượng mà các nhà kinh tế gọi là “tích trữ lao động”.

Kết quả là thị trường lao động rơi vào tình trạng sa thải ít, tuyển dụng ít. Điều đó có nghĩa là sinh viên mới ra trường và nhiều người khác không dễ gia nhập thị trường lao động, nhưng những người đã có việc làm hầu như vẫn bình yên vô sự.

Nhưng ông Joseph Brusuelas, nhà kinh tế trưởng tại RSM, nhận thấy tình hình đang bắt đầu trở nên giống thập niên 1990, khi nhiều doanh nghiệp lớn cắt giảm những nhân viên mà họ cho là không còn cần thiết.

Vị chuyên gia cho biết: “Trong những năm đó, nhà đầu tư thường đánh giá cao những công ty cắt giảm lao động”.

Rất nhiều yếu tố có thể tác động đến quyết định cắt giảm nhân sự của doanh nghiệp, ví dụ như kỳ vọng dành cho trí tuệ nhân tạo (AI).

Tuy nhiên, tờ Wall Street Journal (WSJ) chỉ ra rằng động lực chính vẫn là lợi nhuận.

Tiền lương là khoản chi lớn với doanh nghiệp – và cắt giảm khoản này là cách thông dụng để cải thiện biên lợi nhuận.

Thuế quan có thể đang khiến sức ép trở nên cấp bách hơn, đặc biệt là với những doanh nghiệp đang chần chừ chuyển thêm chi phí gia tăng sang phía khách hàng.

Ngoài ra, một số doanh nghiệp có thể thấy đội ngũ lao động đã trở nên cồng kềnh sau giai đoạn đẩy mạnh tuyển dụng để đáp ứng nhu cầu sau đại dịch.

Ví dụ, Amazon có khoảng 800.000 nhân viên vào cuối năm 2019. Đến cuối năm 2024, con số này đã tăng thành 1,5 triệu người.

Doanh nghiệp có thể cảm thấy khích lệ khi nhà đầu tư phản ứng tích cực với nỗ lực tinh giản đội ngũ.

Khi Amazon thông báo kế hoạch cắt giảm tới 30.000 nhân viên vào ngày 28/10, giá cổ phiếu ông lớn ngành thương mại điện tử đi lên 1%.

Cũng trong ngày 28/10, công ty vận tải UPS tiết lộ họ đã cắt giảm 48.000 vị trí quản lý và vận hành khi báo cáo kết quả kinh doanh quý III. Phố Wall tập trung chủ yếu vào doanh thu và lợi nhuận mạnh mẽ của UPS. Kết phiên, cổ phiếu UPS bật tăng 8%.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng không còn lo ngại rằng hoạt động tuyển dụng sẽ gặp nhiều khó khăn như giai đoạn hậu đại dịch. Vào tháng 4/2023, tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ chạm mức thấp nhất trong hàng chục năm là 3,4%. Khi đó, người lao động có thể thoải mái lựa chọn thư mời làm việc của các công ty.

Tuy nhiên, đến tháng 8/2025, tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên mức 4,3%. Nhiều người có tâm lý bi quan về triển vọng của thị trường lao động. Khoảng 64% người tham gia khảo sát tháng 10 của Đại học Michigan dự kiến tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng trong 12 tháng tới. Một năm trước, tỷ lệ người có câu trả lời tương tự là 32%.

Rủi ro với nền kinh tế Mỹ

Trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng việc làm ở mức thấp, làn sóng sa thải mới có thể khiến tổng số việc làm sụt giảm. Trong tháng 8 - tháng cuối cùng Bộ Lao động Mỹ công bố báo cáo trước khi chính phủ đóng cửa - nền kinh tế số một thế giới chỉ tạo thêm 22.000 việc làm.

Theo ông Jed Kolko, thành viên cấp cao của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, hiện chưa rõ loạt thông báo sa thải gần đây có báo hiệu sự suy yếu của thị trường lao động hay không. Dù con số sa thải thu hút nhiều sự chú ý, chúng không phản ánh chính xác tình hình lực lượng lao động hơn 170 triệu người của Mỹ.

“Chúng ta cần bức tranh toàn cảnh, trong khi đó những dữ liệu giúp vẽ nên bức tranh đó lại không được công bố trong thời gian chính phủ đóng cửa”, vị chuyên gia nhấn mạnh.

Đợt đóng cửa chính phủ hiện nay đã bước sang tuần thứ 6 và vẫn chưa có dấu hiệu sẽ sớm chấm dứt. Việc thiếu vắng các báo cáo kinh tế định kỳ sẽ gây ra rất nhiều khó khăn cho quá trình hoạch định chính sách của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed), đặc biệt là trong bối cảnh các quan chức bất đồng về định hướng lãi suất.

Cuộc họp chính sách cuối tháng 10 cho thấy nội bộ Fed đang chia thành hai phe. Một bên ưu tiên ngăn cản thị trường lao động suy yếu thêm. Phe còn lại coi lạm phát dai dẳng là mối nguy lớn nhất và cảnh báo Fed không còn nhiều dư địa hạ lãi suất. Bản thân Chủ tịch Fed Jerome Powell cảnh báo chưa chắc Fed sẽ giảm lãi suất vào tháng 12.

Giang