Muốn tăng trưởng 2 con số, Việt Nam buộc phải tái cấu trúc nền kinh tế

Tham gia góp ý dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, GS.TS Hoàng Văn Cường, Đại biểu Quốc hội khóa XV, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân bày tỏ ấn tượng khi trong Văn kiện có mục IV, xác lập mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và mục VII về đột phá phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số.

Theo ông, đây là 2 trụ cột trọng tâm, là con đường căn bản và tất yếu để Việt Nam có thể đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế 2 con số trong giai đoạn tới.

Nhắc lại phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Diễn đàn Doanh nghiệp phát triển công nghệ số "Tại sao Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại di động, thứ 5 về linh kiện máy tính, thứ 7 về phần mềm, thứ 8 về thiết bị điện tử, nhưng năng suất và thu nhập vẫn thấp?", theo GS.TS Hoàng Văn Cường, nguyên nhân cốt lõi là mô hình xuất khẩu hiện nay chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp, khiến phần lớn giá trị gia tăng rơi vào tay các doanh nghiệp nước ngoài.

Ông cũng lấy ví dụ một chiếc áo xuất khẩu giá 20 USD, doanh nghiệp Việt Nam chỉ hưởng khoảng 2 USD. Dù có tăng gấp đôi năng suất cũng chỉ hưởng 4 USD trong khi nước ngoài hưởng 40 USD.

Tham gia góp ý vào Văn kiện, GS.TS Hoàng Văn Cường cho rằng, nếu không thay đổi mô hình, dù kim ngạch xuất khẩu đạt 1.000 tỷ USD, phần giá trị giữ lại vẫn chỉ quanh 200 tỷ USD. Điều này khiến Việt Nam khó bứt phá về thu nhập, dễ rơi vào "bẫy thu nhập trung bình".

"Do đó, muốn trở thành nước thu nhập cao, đạt tăng trưởng 2 con số, Việt Nam buộc phải tái cấu trúc nền kinh tế, chuyển từ mô hình gia công sang mô hình làm chủ các khâu có giá trị cao trong chuỗi giá trị toàn cầu", GS.TS Hoàng Văn Cường nói.

GS.TS Hoàng Văn Cường cũng kiến nghị Văn kiện cần nhấn mạnh xây dựng chiến lược phát triển các sản phẩm thay thế, gắn với cơ chế "đặt hàng và bảo hộ sản xuất trong nước". Bởi nếu không có bảo hộ hợp lý, doanh nghiệp nước ngoài sẽ tiếp tục nhập khẩu linh kiện, lắp ráp trong nước, triệt tiêu động lực phát triển công nghiệp nội địa.

Cũng tham gia góp ý vào Văn kiện, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội đề cập đến sự đồng bộ giữa Báo cáo chính trị và Chương trình hành động.

Theo ông Mãi, trước đây hệ thống văn kiện Đại hội có 3 văn kiện riêng biệt gồm: Báo cáo chính trị, Báo cáo về kinh tế - xã hội và Báo cáo về xây dựng Đảng. Lần này, 3 văn kiện được tổng hợp thành một, trong đó phần về kinh tế - xã hội và xây dựng Đảng trở thành Chương trình hành động.

Ông Mãi lưu ý, cần rà soát kỹ để bảo đảm Chương trình hành động thực sự cụ thể hóa các tư tưởng, quan điểm lớn của Báo cáo Chính trị, tránh tình trạng thiếu gắn kết hoặc dàn trải theo chuyên ngành.

Dẫn chứng cụ thể, ông Mãi cho rằng, nếu Việt Nam đặt mục tiêu đạt Net Zero vào năm 2045 - 2050, thì cần có một kịch bản phát triển toàn diện, tương tự như cách tiếp cận với đề án tăng trưởng 2 con số. Tuy nhiên, để thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, chỉ riêng mục tiêu tăng trưởng 2 con số là chưa đủ, bởi đây là vấn đề tổng hợp, đòi hỏi tư duy liên ngành, liên vùng.

Ông Mãi chỉ rõ, trong Dự thảo đã nêu rõ định hướng về mô hình tăng trưởng, bao gồm xác định các cực tăng trưởng, vùng kinh tế trọng điểm, các đô thị và đặc khu kinh tế thế hệ mới ngang tầm khu vực và thế giới. Tuy nhiên, Chương trình hành động hiện chưa phản ánh rõ các định hướng này.

"Tôi đề nghị cần xác định rõ trong 5, 10 hay 20 năm tới, những cực tăng trưởng nào cần ưu tiên đầu tư, những vùng kinh tế trọng điểm nào cần tập trung phát triển. Theo tôi, nên có một đề án hoặc chương trình phát triển vùng trọng điểm, đặc biệt là vùng Đồng bằng sông Hồng và vùng Đông Nam Bộ.

Nếu 2 vùng này được đầu tư đồng bộ về hạ tầng vật chất, hạ tầng thể chế, hạ tầng pháp lý và nhân lực, chúng có thể đóng góp trên 60% GDP cả nước, trở thành động lực quan trọng giúp Việt Nam vượt qua bẫy thu nhập trung bình", ông Mãi nói.

Thiên Tuấn