Lan tỏa Di sản Văn hóa Óc Eo đến với học sinh ở An Giang

Tuyên truyền Di sản văn hóa Óc Eo cho học sinh

Tỉnh An Giang là địa phương sở hữu quần thể di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê, Giồng Xoài, Nền Chùa… gắn liền với nền văn hóa Óc Eo – một trong những trung tâm văn minh cổ của Đông Nam Á.

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy việc khai thác giá trị di sản Óc Eo trong giáo dục truyền thống tại các trường THCS trên địa bàn huyện Thoại Sơn vẫn chưa đồng bộ, thiếu chiều sâu và chưa phát huy hết tiềm năng vốn có.

Vì vậy, việc triển khai nghiên cứu “Nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa Óc Eo cho học sinh THCS trên địa bàn huyện Thoại Sơn” (trước sắp xếp đơn vị hành chính) mang tính cấp thiết cả về lý luận lẫn thực tiễn.

Giáo dục di sản là một trong những chức năng cơ bản và quan trọng của bảo tàng, di tích. Thông qua việc tiếp cận trực tiếp hiện vật, không gian di tích và tư liệu gốc, học sinh có điều kiện tiếp nhận tri thức lịch sử – văn hóa một cách trực quan, từ đó hình thành nhận thức, thái độ và hành vi tích cực đối với di sản.

Hoạt động học sinh tiếp cận hiện vật gốc Di sản văn hóa Óc Eo

Đề tài được triển khai ở mức độ cấp cơ sở, tuân thủ các quy định của pháp luật về giáo dục và bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa. Đối tượng khảo sát là học sinh THCS trên địa bàn huyện Thoại Sơn, với 16 trường THCS, tổng số 11.523 học sinh, trong đó có 270 học sinh dân tộc Khmer – tạo nên bức tranh đa dạng, phản ánh đặc trưng giáo dục địa phương.

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả – định tính kết hợp định lượng; đồng thời vận dụng các phương pháp phân tích, thống kê, tổng hợp, phỏng vấn sâu, lấy ý kiến chuyên gia và tổ chức các chương trình giáo dục thực tế. Tổng cộng có 176 phiếu khảo sát được thực hiện với 4 nhóm đối tượng: chuyên gia, nhà quản lý, giáo viên và học sinh.

Học sinh trải nghiệm chương trình “Em làm nhà khảo cổ”

Kết quả khảo sát tại 16 trường THCS cho thấy nội dung di sản văn hóa Óc Eo hiện nay chủ yếu được tích hợp trong các tiết Lịch sử địa phương và một phần chương trình Lịch sử – Địa lý lớp 6.

Nhiều giáo viên đã chủ động, linh hoạt lồng ghép kiến thức về Óc Eo vào các môn học như Lịch sử, Địa lý, Ngữ văn, Giáo dục địa phương, Giáo dục công dân, thậm chí cả tiếng Anh thông qua hoạt động đọc – hiểu văn bản, hình ảnh và video tư liệu. Có 39/51 giáo viên (chiếm 76%) cho biết đã tích hợp nội dung di sản Óc Eo vào bài giảng.

Tuy nhiên, việc tổ chức giáo dục truyền thống thông qua di sản vẫn gặp nhiều khó khăn. Các hạn chế phổ biến được giáo viên phản ánh gồm: thiếu thời gian trong chương trình học, thiếu tài liệu và học liệu chính thống, hạn chế về kỹ năng tổ chức dạy học dựa vào di sản, thiếu mô hình – hiện vật trực quan, khó khăn trong tổ chức tham quan do khoảng cách địa lý và kinh phí hạn chế. Có 27/51 giáo viên (52,9%) cho rằng đây là những rào cản lớn trong quá trình triển khai.

Từ thực tiễn trên, nhóm nghiên cứu đã trực tiếp tổ chức 10 chương trình giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa Óc Eo tại các trường THCS và tại Khu Di tích Khảo cổ Óc Eo – Ba Thê. Các chương trình được thiết kế theo hướng đổi mới, kết hợp giữa học tập lý thuyết với hoạt động trải nghiệm, trò chơi tương tác và thực hành tìm hiểu di sản.

Học sinh được tiếp cận hiện vật gốc, nghe thuyết minh chuyên sâu, tham gia các hoạt động như “Em làm nhà khảo cổ”, khai thác thông tin hiện vật tại gian trưng bày, làm việc nhóm và trình bày kết quả học tập.

Những hoạt động này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về giá trị lịch sử – văn hóa của Óc Eo mà còn góp phần rèn luyện kỹ năng quan sát, tư duy phản biện, thuyết trình và tinh thần trách nhiệm với di sản quê hương.

Học sinh tìm hiểu thông tin về hiện vật Di sản văn hóa Óc Eo

Kết quả ghi nhận cho thấy các chương trình nhận được sự hưởng ứng tích cực từ học sinh và giáo viên, làm tăng hứng thú học tập môn Lịch sử, đồng thời nâng cao nhận thức và ý thức bảo tồn di sản trong nhà trường. Đây là cơ sở thực tiễn quan trọng để đề xuất nhân rộng mô hình giáo dục di sản Óc Eo trong thời gian tới.

Trên cơ sở nghiên cứu và thực nghiệm, nhóm thực hiện đề tài đã xây dựng bộ sản phẩm khoa học – giáo dục chuyên đề gồm: Sách hướng dẫn giáo dục di sản dành cho học sinh THCS, trình bày kiến thức cô đọng, trực quan, phù hợp lứa tuổi.

Bộ câu hỏi tương tác giúp học sinh rèn luyện tư duy và năng lực tìm hiểu lịch sử. Chương trình giáo dục di sản áp dụng tại trường và tại di tích, gắn với hoạt động trải nghiệm và dự án học tập. Catalogue “100 hiện vật Óc Eo tiêu biểu”, cung cấp tư liệu hình ảnh và mô tả chuẩn hóa phục vụ dạy và học.

Để nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa Óc Eo trong thời gian tới, nghiên cứu đề xuất một số giải pháp trọng tâm: hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa nhà trường – bảo tàng – cơ quan quản lý di sản; đổi mới hoạt động trưng bày, hướng dẫn tham quan; nâng cao năng lực xây dựng và tổ chức chương trình giáo dục di sản; đa dạng hóa hình thức học tập trải nghiệm; đồng thời từng bước hoàn thiện hệ thống học liệu phục vụ nhà trường.

Giáo dục truyền thống thông qua di sản văn hóa Óc Eo là hướng đi phù hợp, có tính bền vững trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Việc khai thác hiệu quả di sản không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học Lịch sử mà còn bồi dưỡng cho học sinh niềm tự hào, ý thức trách nhiệm đối với di sản văn hóa của quê hương.

Nếu được triển khai đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các ngành và địa phương, di sản Óc Eo sẽ trở thành nguồn lực giáo dục quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục truyền thống tại huyện Thoại Sơn nói riêng và tỉnh An Giang nói chung.

MINH THUẬN - THẾ HẠNH