Lan tỏa nếp sống văn minh từ thay đổi nhỏ trong văn hóa tín ngưỡng

Đến nay, 18/23 khu dân cư đã dừng hẳn việc đốt vàng mã vào ngày rằm, mùng 1 và các dịp lễ, không chỉ tạo nên môi trường sống trong lành, an toàn, mà còn góp phần hình thành nếp sống văn minh, hiện đại - một bước chuyển tích cực trong xây dựng đô thị văn hóa, gắn với tinh thần Chỉ thị 43-CT/TU của Thành ủy Đà Nẵng.

“Mưa dầm thấm lâu”

Ban đầu, khi bắt tay vào kế hoạch tuyên truyền, vận động, các cán bộ gặp nhiều phản ứng của người dân, đây cũng là điều dễ hiểu, bởi vì mô hình “đi ngược” lại với nếp sống, thói quen tâm linh họ đã duy trì từ bao đời nay.

“Không đốt vàng mã, liệu có bất kính với tổ tiên?”; “Phường bên cạnh vẫn đốt, sao phường mình lại cấm?”... đó là những câu hỏi đầy day dứt mà bà Nguyễn Thị Kiều Linh, Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Hòa Thuận Tây, thường xuyên gặp phải trong hành trình vận động người dân từ bỏ một thói quen ăn sâu vào tiềm thức văn hóa tín ngưỡng bao đời nay.

Không áp đặt, không ra lệnh, cán bộ phường chọn cách lắng nghe, giải thích và đồng hành. Có trường hợp một cán bộ đảng viên cao tuổi, kiên quyết không ký cam kết vì cho rằng việc cúng lễ mà không đốt vàng mã là “phản truyền thống”.

Khi ấy, đoàn công tác phải kiên nhẫn tiếp cận riêng, đưa ra dẫn chứng cụ thể: “Hòa Thuận Tây nhiều năm liền thực hiện nếp sống văn minh, không đốt vàng mã ngày tất niên, mùng 1, nhưng vẫn là Đảng bộ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, mọi việc suôn sẻ, bình an”. Sự chân thành ấy đã dần có kết quả. Vị cán bộ dù chưa hoàn toàn đồng thuận, nhưng đã chấp nhận và không phản đối gay gắt nữa, hứa sẽ vận động người thân giảm dần việc đốt vàng mã.

Khó khăn lớn nhất đến từ nhóm doanh nghiệp thuê mặt bằng và người dân tạm trú, những đối tượng biến động liên tục và ít gắn bó lâu dài với địa phương. Tuy nhiên, chính quyền cơ sở vẫn kiên trì áp dụng phương châm “mưa dầm thấm lâu”, linh hoạt tiếp cận từng trường hợp cụ thể.

Đơn cử như một cơ sở sản xuất vàng mã, khi được vận động đã thể hiện sự đồng thuận với chủ trương, nhưng lại từ chối chuyển đổi ngành nghề do đây là công việc truyền thống, gắn liền với sinh kế chính của gia đình. Chính quyền đã cam kết hỗ trợ quảng bá, giới thiệu sản phẩm nếu cơ sở chấp nhận hướng kinh doanh khác.

Mặc dù chưa chuyển nghề, xong cơ sở này đã tự nguyện cam kết không đốt vàng mã trong các dịp lễ. Bên cạnh đó, một số hộ kinh doanh khác cũng đã chuyển sang buôn bán các mặt hàng như bánh kẹo, trái cây, những lựa chọn phù hợp với truyền thống văn hóa hiện đại, vừa thể hiện sự thành kính trong thờ cúng, vừa góp phần bảo vệ môi trường.

Câu chuyện ở Hòa Thuận Tây không đơn thuần là thay đổi một tập tục, mà là hành trình chạm tới trái tim cộng đồng, thắp lên niềm tin: Thay đổi là có thể, nếu được dẫn dắt bằng sự bền bỉ và quyết tâm. Đó chính là tinh thần sống đẹp, sống văn minh đang lan tỏa giữa lòng đô thị Đà Nẵng hôm nay.

Khuyến khích cộng đồng bảo vệ môi trường

Quá trình tuyên truyền vận động “Khu dân cư nói không với vàng mã” thực ra là quá trình “thương lượng” rất kiên trì giữa cán bộ và người dân, dựa theo tình hình thực tế từng khu dân cư, từng gia đình, từng con người để có cách tiếp cận phù hợp, hiệu quả.

Chẳng hạn, trong một hộ gia đình, nếu người vợ hoặc người chồng dễ tiếp nhận thông tin và có ảnh hưởng trong quyết định chung, cán bộ phường sẽ tiếp cận người đó trước.

Tương tự, trong phạm vi khu dân cư, những khu có mức độ đồng thuận cao sẽ được lựa chọn triển khai trước, tạo hiệu ứng lan tỏa. Với phương châm “dễ trước, khó sau”, kết hợp sự khéo léo và sáng tạo trong phương thức vận động, đến nay khoảng 90% hộ dân trên địa bàn phường Hòa Thuận Tây đã tự nguyện thực hiện không đốt vàng mã.

Theo bà Nguyễn Thị Kiều Linh, đây là kết quả tích cực và đáng ghi nhận, cho thấy mô hình đã đạt thành công bước đầu. Qua quá trình triển khai bền bỉ, phần lớn người dân đã hiểu rõ tác hại của việc đốt vàng mã, từ đó điều chỉnh hành vi theo hướng giảm dần rồi tiến tới loại bỏ hoàn toàn tập tục này.

Triển khai và nhân rộng mô hình đã khó, nhưng duy trì hiệu quả bền vững của mô hình đó lại càng đòi hỏi nỗ lực lớn hơn. Yếu tố then chốt góp phần giữ vững thành quả tại phường Hòa Thuận Tây chính là sự vào cuộc quyết liệt, sát sao của đội ngũ lãnh đạo cơ sở.

Các đồng chí bí thư chi bộ, cấp ủy viên, trưởng các ban, ngành, hội, đoàn thể ở khu dân cư đều là những người gương mẫu thực hiện trước trong chính gia đình mình, qua đó tạo dựng niềm tin và sức lan tỏa trong cộng đồng. Đặc biệt, chỉ tiêu thực hiện mô hình được đưa vào nghị quyết chi bộ hằng năm, với các mốc phấn đấu cụ thể, nhằm bảo đảm tính liên tục và hệ thống trong công tác vận động.

Bên cạnh đó, để khuyến khích, động viên người dân, chính quyền phường tổ chức tổng kết và khen thưởng định kỳ vào cuối năm, ghi nhận và tôn vinh các khu dân cư, hộ gia đình thực hiện tốt mô hình “không đốt vàng mã”, góp phần định hình một nếp sống văn minh, hiện đại, hài hòa với truyền thống văn hóa địa phương.

Cô Trần Thị Thuần (65 tuổi), Trưởng ban công tác mặt trận khu dân cư kể lại “bí quyết” dân vận: “Với địa bàn nhiều người thuê trọ, việc tuyên truyền không hề dễ dàng, mỗi lần gặp người dân tôi lại thủ thỉ tâm sự về tác hại của việc đốt vàng mã ảnh hưởng tới môi trường và sức khỏe của chính gia đình họ. Sau đó, vận động họ mua ít, giảm dần, ví dụ mọi khi mua 50 ngàn vàng mã thì từ bây giờ mua 15-20 ngàn tượng trưng thôi, số tiền còn lại để sử dụng vào nhiều việc có ích như hưởng ứng từ thiện hằng năm. Kết quả là khi tổ đi thu quỹ “Vì người nghèo”, có những hộ gia đình ủng hộ tới mấy trăm ngàn từ tiền tiết kiệm mua vàng mã. Thấy được kết quả như vậy chúng tôi rất vui mừng. Trước mắt, cuộc vận động đã mang lại hiệu quả tích cực, cải thiện môi trường sống, giảm ô nhiễm và nâng cao ý thức người dân một cách rõ rệt”.

Vượt qua rào cản văn hóa tín ngưỡng, mô hình “Khu dân cư nói không với vàng mã” vừa là hành động bảo vệ môi trường, vừa là bước tiến lớn trong xây dựng cộng đồng văn minh - nơi con người không chỉ sống sạch, mà còn sống có trách nhiệm hơn với bản thân, gia đình và xã hội.

NGỌC HÀ