Lắng lòng cùng không gian phố

Những không gian sôi động và giàu sắc màu đó đang ghi dấu ấn của một Hà Nội - Thành phố sáng tạo trong lĩnh vực thiết kế; cũng cho người đương thời cái nhìn sâu sắc trong hành trình hội nhập và giao thoa văn hóa.

1. Gần một thập kỷ xôn xao trong đời sống người Hà thành, các không gian phố đi bộ đích thực là một trong những điểm nhấn nổi bật ở mảnh đất nghìn năm tuổi, tạo nên không gian thú vị cho buổi gặp gỡ, vui chơi, thưởng thức ẩm thực và tận hưởng những khoảnh khắc thư giãn cuối tuần.

Nhẩm tính trên ngón tay, các tuyến phố đi bộ ở Thủ đô nghìn năm văn hiến giờ đã hơn cả hai bàn tay. Nổi bật trong đó là 4 không gian phố trung tâm và rất đỗi thơ mộng: phố đi bộ quanh Hồ Gươm, phố đi bộ Trịnh Công Sơn, phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây và phố đi bộ Đảo Ngọc Ngũ Xã. Mỗi tuyến phố ôm trong lòng nó những nét đặc trưng riêng về không gian, hoạt động và đã “nằm lòng” người đô thị như những địa chỉ vui chơi buổi tối thú vị.

Ở đó, phố đi bộ quanh Hồ Gươm là không gian sôi động bậc nhất Hà thành khi luôn “hút” một lượng lớn người dân, du khách vào mỗi độ cuối tuần. Không ngần ngại khi nói rằng, không gian phố này đã trở thành thương hiệu du lịch và điểm hẹn hò trên bản đồ du lịch của nhiều bạn trẻ, nhiều gia đình người TP bởi chứa đựng trong lòng phố những nét đẹp đặc trưng của Hà Nội. Nơi này thực sự là một không gian hoài niệm khi kết nối khu vực Hồ Gươm với nhiều con phố của khu “36 phố phường” thuở xưa: Đinh Tiên Hoàng - Lê Thái Tổ - Hàng Khay - Lê Lai - Lê Thạch - Tràng Tiền - Trần Nguyên Hãn - Đinh Liệt - Gia Ngư - Cầu Gỗ…

Người dân tản bộ trên không gian phố đi bộ quanh hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh: Công Hùng

Ở đó, phố đi bộ Trịnh Công Sơn gây ấn tượng với cảnh quan xanh mát và nhiều sản phẩm nghệ thuật, văn hóa độc đáo khi tọa lạc ngay bên cạnh khu đầm sen và công viên nước Hồ Tây. Phố đi bộ Thành cổ Sơn Tây thì đích thị một không gian văn hóa cộng đồng đa sắc màu xung quanh tòa Thành cổ. Người Hà Nội đã “note” nơi này trong danh sách những điểm du lịch gần TP một ngày đầy hấp dẫn. Phố đi bộ Đảo Ngọc Ngũ Xã thì chính là một khu ẩm thực đêm đậm phong vị Hà thành, nơi hẹn hò của đám trẻ cho những buổi tụ họp, rủ nhau thưởng thức quà vặt… Và còn bao nhiêu con phố ngăn ngắn nép trong các khu đô thị, trung tâm các quận, huyện được gọi tên phố đi bộ cho người dân nơi đó và các khu vực lân cận thêm không gian giải trí, thư giãn và mua sắm cuối tuần.

Đời sống người đô thị như mở ra những cánh cửa ra cộng đồng theo những bước chân dạo phố. Ngoài nghệ thuật, ẩm thực và bán mua… các không gian phố ấy còn tặng người đương thời sự thư giãn quý giá trong guồng quay hối hả của nhịp sống đô thị.

2. Độ này, lại thấy người đô thị lao xao vì sự “ít náo nhiệt” của phố đi bộ hồ Ngọc Khánh và phố đi bộ Trần Nhân Tông. Người ta ngậm ngùi tiếc vì đầu tư nhiều tiền của, mà mỗi lần “đỏ đèn đón khách” lại vắng vẻ đìu hiu.

Ông bạn tôi người làng Phú Thượng, yêu Hà Nội như máu thịt của mình, không biết bao lần ngồi quán trà đá trước cổng Hoàng thành trên đường Hoàng Diệu phân bua: “Vắng lắm! Bàn ghế bày đầy ra đấy, sẵn sàng phục vụ mà chẳng có mấy người ngồi! Hồ Ngọc Khánh bình yên và đẹp thế mà vẫn không đủ sức hút! Nghe nói đầu tư gần 30 tỷ đồng, được kỳ vọng tạo không gian thúc đẩy phát triển các hoạt động thương mại, dịch vụ tại đây và vùng phụ cận, góp phần tăng trưởng kinh tế - xã hội quận Ba Đình, thế mà gần một năm qua rồi… vẫn cứ ngóng trông”.

Phố đi bộ Trần Nhân Tông cũng thế, nổi bật chỉ là “trường đua xe đồ chơi” dành cho trẻ em”. Trục chính của không gian này nằm trước cổng Công viên Thống Nhất và toàn bộ khu vườn hoa, đường dạo quanh hồ Thiền Quang, vậy mà từ tháng 12/2023 đến giờ vẫn chưa hấp dẫn được người TP. Thời gian đầu, phố đi bộ Trần Nhân Tông đông vui nhờ các sự kiện mở ra tại Công viên Thống Nhất cùng các gian hàng giới thiệu sản phẩm. Nhưng cung giờ mở cửa mỗi cuối tuần thì thưa thớt, vắng vẻ, chủ yếu là người dân gần đó đến… tập thể dục.

Ông bạn tôi “đồ” rằng, không gian phố buồn tẻ là do nghèo nàn các dịch vụ vui chơi, giải trí. Cũng phải, vì như bà bán quán nước “lý giải” một cách rất dân dã và đời thường rằng: “Gửi xe bên ngoài chỉ để đi bộ vào bên trong uống cốc nước thì bất tiện quá, nên người ta ngại vào!”. Vẫn biết, mỗi phố đi bộ mở ra đều căn cứ trên những giá trị đặc trưng và mục tiêu hướng tới. Nhưng đúng là nỗi tiếc rẻ, thở than của ông bạn già mê đắm Hà Nội của tôi không phải là không có lý.

3. Phải nói rằng, Hà Nội đang dẫn đầu cả nước trong việc xây dựng các tuyến phố đi bộ - một không gian công cộng được xem là điểm đến thú vị với nhiều hoạt động vui chơi, giải trí hấp dẫn dành cho du khách và người dân. Nơi rôm rả, chỗ đìu hiu, phải chăng vì tuyến phố chưa rõ nét được chủ đề, chức năng và nhiệm vụ cần hiện thực hóa; chưa tạo ra được các dịch vụ thương mại và chưa đồng bộ việc vui chơi giải trí với các nhu cầu văn hóa khác?

Lắng lòng cùng không gian phố chợt vỡ lẽ, không gian công cộng là nơi thể hiện rõ nét lối sống, văn hóa, lịch sử của một đô thị nên đòi hỏi nhiều yếu tố như thẩm mỹ, sự đa dạng, tính hấp dẫn, bản sắc. Bởi thế mà không gian công cộng cần được thiết kế bổ sung thường xuyên để thích ứng với những yêu cầu và điều kiện mới, tổ chức nhiều hoạt động phong phú và thích hợp, không chỉ phục vụ nhu cầu tại chỗ của cư dân mà còn thúc đẩy sự phát triển của du lịch và cả một hệ thống dịch vụ phục vụ du lịch, góp phần tạo ra “giá trị gia tăng” và đem lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng. Hẳn như ai đó nói: “Phố đi bộ là nơi con người đô thị đi lại, giao tiếp với nhau. Nếu điều kiện sinh kế trong phố của con người được nâng cao thì địa điểm đó sẽ trở nên hấp dẫn. Còn nếu biến địa điểm đó thành chỗ phân chia, kinh doanh thương mại, thì tuyến phố sẽ đìu hiu, tan biến”.

Lắng lòng cùng không gian phố chợt thấy, có lẽ, Hà Nội cần có chiến lược tổng thể nhằm tạo sự khác biệt và đặc trưng cho từng tuyến phố. Trên cơ sở những giá trị đặc trưng, chính quyền các địa phương cần tham khảo, nghiên cứu, tổ chức các sự kiện, các hoạt động dựa trên giá trị đặc trưng để thu hút du khách. Các sự kiện, hoạt động đó dần trở thành một thói quen mới về văn hóa, một nét sinh hoạt của Hà Nội. Có lẽ cũng cần nghiên cứu để điều chỉnh mô hình quản lý để tránh hiện tượng lấn chiếm không gian và tạo thuận lợi cho việc tiếp cận các tuyến phố của người dân và du khách… Bằng cách này, các phố đi bộ không chỉ thu hút du khách mà còn trở thành không gian sống văn hóa, giao lưu thú vị cho cộng đồng.

Nhật Anh