Làng nghề Vĩnh Phúc: Đổi mới để hội nhập, vươn xa

Những ngày đầu tháng 6, không khí sản xuất tại các làng nghề truyền thống trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc lại rộn ràng hơn bao giờ hết. Âm thanh giòn giã của máy móc, tiếng búa rèn vang lên từ sớm tinh mơ đến chiều muộn cho thấy một sức sống mới từ những đôi bàn tay tài hoa đang đổi mới từng ngày để thích ứng với xu thế thị trường.

Từ rèn, mộc đến thủ công mỹ nghệ, các làng nghề ở Vĩnh Phúc không chỉ hồi sinh mà còn đang từng bước “lột xác” nhờ mạnh dạn đầu tư công nghệ mới, đổi mới mẫu mã và mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Nhờ sự hỗ trợ từ chương trình khuyến công, Công ty TNHH Vtech Co (huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc) có thêm kinh phí đầu tư máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, tạo việc làm ổn định lao động. Ảnh: Thế Hùng

Từ bàn tay tài hoa đến công nghệ hiện đại

Đặt chân đến xã An Nhân, huyện Vĩnh Tường – nơi nổi danh với các làng nghề rèn Bàn Mạch, mộc Bích Chu, Thủ Độ, có thể cảm nhận rõ sức sống căng tràn ở từng xưởng sản xuất. Những hộ làm nghề đều đang chạy đua với thời gian để kịp tiến độ đơn hàng, phục vụ thị trường trong và ngoài tỉnh.

Trước đây, các công đoạn sản xuất chủ yếu dựa vào thủ công, tốn nhiều công sức, thời gian và phụ thuộc vào tay nghề của từng người thợ. Giờ đây, các hộ dân đã mạnh dạn đầu tư máy móc, thiết bị tiên tiến như máy chặt thép công suất lớn, máy khắc laser thương hiệu, lò nung hiện đại… nhằm tăng năng suất, cải tiến mẫu mã và nâng cao chất lượng sản phẩm.

Một trong những điển hình đổi mới là Hợp tác xã (HTX) Rèn Thanh niên Lý Nhân ở thôn Bàn Mạch. Những con dao, lưỡi rìu, búa rèn tại đây giờ không chỉ có độ bền cao mà còn được trau chuốt tỉ mỉ về mặt thẩm mỹ. Không dừng lại ở thị trường nội địa, sản phẩm của HTX đã bắt đầu “xuất ngoại” sang các nước Đông Nam Á.

Đa dạng sản phẩm – mở rộng thị trường

Không chỉ đổi mới công nghệ, các hộ sản xuất tại làng nghề còn linh hoạt mở rộng danh mục sản phẩm để phù hợp với nhu cầu thị trường. Nếu trước đây sản phẩm rèn, mộc chủ yếu phục vụ cho sản xuất, xây dựng, thì nay đã xuất hiện các dòng sản phẩm quà tặng, trang trí cao cấp, hướng tới nhóm khách hàng doanh nghiệp và người tiêu dùng hiện đại.

Tiêu biểu như anh Trần Văn Trọng, Vũ Đăng Khoa – những người thợ rèn thế hệ mới đã tập trung vào dòng dao thép trắng không gỉ, phục vụ cho nhà hàng, khách sạn, hộ gia đình cao cấp. Sản phẩm của họ hiện được tiêu thụ mạnh qua các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Facebook, mở rộng thêm kênh bán hàng trực tuyến… . Đây là một bước đi phù hợp với xu hướng tiêu dùng số.

Ở thôn Bích Chu, nghệ nhân Phạm Tiến Đức đã có hơn 20 năm gắn bó với nghề mộc. Anh là người tiên phong chuyển hướng từ sản xuất mộc mỹ nghệ truyền thống sang làm giỏ quà dịp lễ, Tết thủ công. Với hơn 30.000 sản phẩm xuất xưởng mỗi tháng vào dịp cao điểm, cơ sở của anh không chỉ duy trì việc làm ổn định cho 10 lao động mà còn tạo ra dòng sản phẩm mới có sức hút trên thị trường nhờ kiểu dáng độc đáo, giá cả hợp lý và chất lượng ổn định.

Toàn tỉnh hiện có 25 làng nghề truyền thống, với hàng nghìn cơ sở sản xuất và khoảng 55.000 lao động đang trực tiếp làm việc. Đó không chỉ là lực lượng nòng cốt giữ gìn nghề truyền thống, mà còn là những “công dân số” sẵn sàng đổi mới để hòa nhập với xu thế kinh tế thị trường.

Nhiều làng nghề từng có thời gian rơi vào nguy cơ mai một do sức ép của đô thị hóa, cạnh tranh hàng công nghiệp giá rẻ, nhưng nay đã dần phục hồi nhờ sự linh hoạt, nhạy bén của các hộ sản xuất. Không ít hộ đã sử dụng thương mại điện tử, mạng xã hội và kênh bán hàng đa nền tảng để tiếp cận người tiêu dùng, giảm chi phí trung gian và tăng khả năng cạnh tranh.

Bài toán bảo tồn và phát triển

Thực tế cho thấy, sự “trở lại” mạnh mẽ của các làng nghề Vĩnh Phúc không chỉ nhờ vào nỗ lực của người dân mà còn là kết quả của sự quan tâm từ chính quyền địa phương. Những năm gần đây, tỉnh đã có nhiều chính sách khuyến công, hỗ trợ vay vốn ưu đãi, tư vấn thiết kế mẫu mã, xây dựng thương hiệu và đào tạo nghề… để tiếp sức cho các làng nghề.

Tuy vậy, bài toán phát triển bền vững làng nghề vẫn còn nhiều thách thức: Từ việc quản lý ô nhiễm môi trường, đảm bảo vệ sinh lao động, xây dựng hạ tầng giao thông - kho vận, đến việc định hướng quy hoạch không gian làng nghề phù hợp với đô thị hóa.

Trong thời gian tới, để làng nghề không chỉ “sống khỏe” mà còn vươn xa, tỉnh Vĩnh Phúc cần tiếp tục phối hợp chặt chẽ giữa ngành Công thương, xây dựng, nông nghiệp môi trường và văn hóa để vừa bảo tồn bản sắc làng nghề, vừa tạo điều kiện cho công nghiệp nông thôn phát triển theo hướng hiện đại, xanh và bền vững.

Thu Thủy