Lễ hội cốm 'Hương sắc mùa thu Tú Lệ'

Thêm mùa cốm mới

Những ngày thu tháng 9, tiết trời ở Tú Lệ mát mẻ, dòng suối Nậm Kim hiền hòa con nước. Khắp các bản làng của người Thái rộn ràng tiếng chày khua nhịp nhàng. Hương cốm tỏa lan khắp núi rừng, Tú Lệ bước vào mùa cốm mới.

Từ 3h30, ông Hoàng Văn Mận (66 tuổi, trú bản Búng Sổm, xã Tú Lệ) đã thức giấc để chuẩn bị công việc. Hôm nay là một ngày đặc biệt, ngày mà ông Mận đảm nhận nhiệm vụ chủ tế cho lễ Kin Khẩu Mấu - lễ cúng mừng cơm mới của người Thái tại Tú Lệ.

Vào lúc 4h00, ông Mận bắt đầu lễ tế để kêu mời các thần linh trở về hiện diện, chứng giám cho ngày mừng cơm mới của Thái ở hai bên bờ con suối Nậm Kim. Ngay sau đó, những người dân Tú Lệ chăm chỉ, khéo léo và uy tín đã được chọn trước đó bắt đầu chuẩn bị cho mâm cỗ tế lễ.

Thầy mo thực hành lễ cúng mừng cơm mới của người Thái tại Tú Lệ. Ảnh: Đức Mạnh.

Lúc 6h00, mâm lễ vật đã hoàn thành với thịt lợn, thịt gà, rượu và cốm được dâng lên thần linh. Ông Mận bắt đầu đọc bài khấn bày tỏ lòng biết ơn thần linh đã ban cho người dân mùa màng bội thu và nguyện cầu mưa thuận gió hòa cho mùa vụ tiếp theo.

Suốt 40 năm qua kể từ năm 1986, ông Mận đã bắt đầu công tế lễ mừng cơm mới hàng năm của người Thái tại Tú Lệ. Với ông Mận, đó không phải là công việc đơn thuần mà là trách nhiệm cao cả mà người dân ở đôi bờ con suối Nậm Kim đã giao phó cho ông.

Mâm cỗ truyền thống của người Thái ở Tú Lệ dâng lên cho thần linh để tạ ơn. Ảnh: Đức Mạnh.

Người chủ tế lễ cúng Kin Khẩu Mấu như ông Mận được người Thái gọi là thầy mo. Ngoài tạ ơn và nguyện cầu cho mùa mạng bội thu, thầy mo còn có trách nhiệm kêu khấn thần linh cầu mong cho bà con trong bản khỏe mạnh, sung túc, sống vui vẻ, chan hòa. Sau khi phần lễ tế kết thúc, người Thái hân hoan bước vào phần hội với những tiết mục văn nghệ, trò chơi dân gian hấp dẫn.

Hương sắc mùa thu

Mỗi độ thu về, chị Hoàng Thị Lan (sinh năm 1980) cùng em mình là Hoàng Thị Gái (sinh năm 1996) bắt tay vào công việc chế biến món cốm đặc sản của miền đất Tú Lệ. Từ khi đương tuổi 17, những thiếu nữ dân tộc Thái đã được cha mẹ hướng dẫn các công đoạn làm cốm từ gặt lúa - xay giã - sàng sảy và đóng gói.

Bàn tay khéo léo của người Thái đã tạo cho Tú Lệ món cốm xanh ngắt, dẻo thơm, hấp dẫn. Ảnh: Đức Mạnh.

Hàng trăm năm qua, bí quyết chế biến gia truyền của người Thái đã góp phần định hình và làm cho miền đất Tú Lệ trở nên nổi tiếng gắn liền với thương hiệu đặc sản cốm thu. Những hạt cốm xanh mướt ướp đượm hương trời được gói trong lá rong đã theo chân du khách thập phương lan tỏa đi khắp chốn, giúp người Thái ở Tú Lệ có nguồn thu ổn định, kinh tế phát triển.

Từ Hà Nội, chị Phạm Thu Trang (trú tại phường Hà Đông) cùng gia đình vượt hơn 250km để tìm gặp “nàng thơ của núi rừng Tây Bắc”. Chị Trang cho biết đây lần thứ hai chị đặt chân đến Tú Lệ và là lần đầu tiên tham dự lễ hội cốm. Từ bàn tay khéo léo, người Thái ở Tú Lệ đã tạo ra sản phẩm cốm đậm đà hương vị, thơm ngon, dẻo mềm và có bản sắc văn hóa rất riêng.

Những chàng trai, cô gái xúng xính áo quần đi trẩy hội cốm thu Tú Lệ. Ảnh: Đức Mạnh.

Không gian thưởng thức Cốm Tú Lệ kết hợp với Trà Shan tuyết Suối Giàng tạo nên điểm nhấn cho lễ hội. Ảnh: Đức Mạnh.

Sáng 20/8, những tia nắng xuyên không điểm tô cho vùng đất Tú Lệ màu trù phú, từ khắp nơi du khách rủ nhau về để đón mùa cốm mới. Vào lúc 8h30, lễ hội “Hương sắc mùa thu Tú Lệ” chính thức được khai mạc. Những tiết mục văn nghệ mang đậm bản sắc văn hóa được trình diễn vào tối 20/8 bên những gian hàng của các thôn bản nô nức người thăm quan, thưởng lãm, mua sắm.

Bên cạnh không gian trưng bày các sản phẩm cốm, mâm cỗ truyền thống, xã Tú Lệ còn tổ chức hội thi giã cốm, hội chọi dê và các môn thể thao dân gian truyền thống. Đến với Tú Lệ dịp này, du khách được hòa mình trải nghiệm, trực tiếp tham gia vào các quy trình làm cốm cùng người dân thôn Nà Lóng.

Bà Đinh Thị Hường - Phó Chủ tịch UBND xã Tú Lệ cho biết, xã Tú Lệ mới được hình thành sau khi sáp nhập 2 xã Tú Lệ (huyện Văn Chấn cũ) và xã Cao Phạ (của huyện Mù Cang Chải cũ). Hiện tại, xã Tú Lệ mới có khoảng 435ha đất trồng lúa, trong đó ước chừng 2/3 diện tích người dân địa phương trồng lúa nếp để làm cốm. Dự kiến năm 2025, sản lượng cốm của xã Tú Lệ ước đạt 2.000 tấn với giá bán trung bình 120 ngàn một kilogam. Nhờ cốm, nhiều người dân trong xã Tú Lệ đã thoát nghèo, có cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Con suối Nậm Kim là trung tâm điểm trong những sinh hoạt văn hóa của người dân Tú Lệ. Ảnh: Đức Mạnh.

Xã Tú Lệ nằm cách trung tâm tỉnh Lào Cai khoảng 130km được sánh ví là “nàng thơ của núi rừng Tây Bắc”. Bên cạnh món cốm thu xanh mướt thơm ngon, Tú Lệ còn nổi tiếng với những thửa ruộng bậc thang tuyệt đẹp bên đèo Khau Phạ, có nguồn khoáng nóng dồi dào bên con suối Nậm Kim, sở hữu những Lễ hội văn hóa dân tộc Thái. Sau sáp nhập, các dự án phát triển du lịch sinh thái đang được tỉnh Lào Cai triển khai để khai thác tối đa tiềm năng này.

Đức Tuyển