Lễ hội làng Bát Tràng được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Các đại biểu thực hiện nghi thức dâng hương tại đình làng Bát Tràng. Ảnh: Ánh Dương

Dự buổi lễ có Phó Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nông Quốc Thành; Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy Hà Nội Nguyễn Doãn Toản; Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Vũ Thu Hà….

Các đại biểu, nhân dân dự buổi lễ. Ảnh: Ánh Dương

Tiết mục văn nghệ biểu diễn trống hội tại buổi lễ. Ảnh: Ánh Dương

Phát biểu tại buổi lễ, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học cho biết, huyện Gia Lâm là vùng đất có bề dày truyền thống văn hóa và lịch sử; tự hào là quê hương của Đức Thánh Gióng Phù Đổng Thiên Vương và Đức Thánh Chử Đồng Tử - hai trong “Tứ bất tử” theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Trên địa bàn huyện hiện lưu giữ 320 di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng kháng chiến và các công trình địa điểm có dấu hiệu di tích, trong đó có 163 di tích đã được xếp hạng Di tích quốc gia và thành phố…

Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học phát biểu. Ảnh: Ánh Dương

Nằm bên bờ tả ngạn sông Hồng, làng gốm Bát Tràng, xã Bát Tràng thuộc huyện Gia Lâm có lịch sử hình thành và phát triển gắn với Thăng Long - Hà Nội. Sau khi dời thiên đô từ Hoa Lư ra Đại La và đổi tên thành Thăng Long được phép vua, thợ thủ công có nghề làm gốm, từ bảy làng Bồ, ba làng Bát dời Yên Mô (tỉnh Ninh Binh ngày nay), đến vùng đất này mở lò, lập làng, sản xuất gạch gốm phục vụ nhà nước, với tên gọi Bạch Thổ Phường, nay là Bát Tràng.

Gốm Bát Tràng phát triển liên tục, chưa bao giờ thiếu vắng trong cung vua, phủ chúa và đời sống dân sinh. Gạch Bát Tràng cũng là thương hiệu nổi tiếng trước gốm, trường tồn trong các công trình kiến trúc tâm linh và thành quách trên cả nước, đã thành ca dao đi cùng năm tháng của người Việt: “Chiếu Nga Sơn, gạch Bát Tràng”.

Gốm Bát Tràng nổi tiếng trong nước và quốc tế với nhiều kiểu dáng, chủng loại, kích thước, phân loại theo chức năng: Đồ gia dụng, đồ thờ cúng, gốm mĩ thuật trang trí và gốm xây dựng… Kinh tế phát triển, với ý thức cộng đồng, 23 dòng họ cùng nghề, cùng quê xưa Bạch, Bát đã chung tay xây dựng một cộng đồng làng đoàn kết: Làng gốm Bát Tràng. Mỗi dòng họ có nhà thờ riêng, duy trì ngày giỗ tổ hằng năm. Từ các dòng họ, các cơ sở tâm linh của làng như chùa Kim Trúc, đền Mẫu Bản Hương, đình làng - ngôi nhà chung thờ Thành hoàng; Văn Chỉ phụng thờ Khổng Tử, Chu Văn An được xây dựng kiên cố, to đẹp.

Hiện làng Bát Tràng có 2 nghệ nhân nhân dân, 6 nghệ nhân ưu tú, 34 nghệ nhân Hà Nội, 80 nghệ nhân làng nghề và có 22 sản phẩm gốm sứ đạt tiêu chuẩn OCOP 3-5 sao. Với những giá trị văn hóa độc đáo, tiêu biểu và sự cố gắng của cộng đồng dân cư trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa làng nghề truyền thống, Bát Tràng được UBND thành phố công nhận điểm du lịch năm 2019. Nghề gốm Bát Tràng được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch quyết định đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2023.

Hằng năm, làng gốm Bát Tràng có nhiều ngày hội lớn, đó là ngày hội xuân tế, xưa gọi là hội “tế xuân cầu phúc” diễn ra vào tháng 2; hội văn chỉ mở vào ngày thượng đinh trong tháng 8 và hội đền Mẫu Bản Hương vào ngày 23-9.

Lãnh đạo Cục Di sản văn hóa và thành phố Hà Nội trao chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể Lễ hội làng Bát Tràng và tặng hoa chúc mừng lãnh đạo huyện Gia Lâm, xã Bát Tràng. Ảnh: Ánh Dương

Hội làng gốm Bát Tràng xưa kia diễn ra trong 9 ngày, kéo dài từ ngày 11 đến ngày 19-2, với tên gọi làng vào đám, hay “tế xuân cầu phúc”, chính hội là ngày rằm. Kế tục xưa, trong điều kiện và hoàn cảnh mới, Hội Bát Tràng ngày nay tổ chức trong 3 ngày, gồm các nghi lễ: Nghinh Thần, lễ rước Thành Hoàng từ Miếu Ngũ Linh (tức nhà riêng) ra đình làng (công đường) trước hội và Rước nước.

Hội làng là dịp để những người con dân Bát Tràng tưởng nhớ và tri ân công đức Tổ nghề, Thành hoàng Làng và các bậc tiền nhân tiên tổ. Lễ hội cũng là dịp để nhân dân, cộng đồng đoàn kết, chung tay gìn giữ di sản, bảo tồn nét đẹp quê hương, góp phần xây dựng quê gốm Bát Tràng ngày càng văn minh, giàu đẹp.

Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học đánh trống khai mạc lễ hội làng nghề truyền thống Bát Tràng. Ảnh: Ánh Dương

Ngày 10-12-2024, Di sản Hội làng Bát Tràng đã vinh dự được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định và chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Trước đó, tối 14-2, tại Hoàng thành Thăng Long, làng nghề gốm sứ Bát Tràng được Hội đồng thủ công Thế giới trao chứng nhận là thành viên thứ 67 Mạng lưới các thành phố thủ công sáng tạo thế giới”.

Thay mặt lãnh đạo huyện, Phó Chủ tịch UBND huyện Gia Lâm Trương Văn Học đã khai mạc Lễ hội làng nghề truyền thống Bát Tràng năm 2025.

Lễ hội diễn ra từ ngày 12-3 đến ngày 15-3, với nhiều hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, thưởng thức ẩm thực Bát Tràng và nhiều hoạt động văn hóa dân gian được phục dựng…

Ánh Dương