Lễ 'Kin khẩu hó' của dân tộc Lào

Lễ “Kin khẩu hó” của dân tộc Lào được phục dựng tại bản Mường Luân, xã Mường Luân (huyện Ðiện Biên Ðông).

Cuối năm 2020, chúng tôi đến bản Mường Luân, xã Mường Luân đúng dịp Bảo tàng tỉnh (Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tiến hành phục dựng, bảo tồn Lễ mừng cơm mới của dân tộc Lào theo Chương trình mục tiêu phát triển văn hóa năm 2020. Bản Mường Luân có trên 99% dân tộc Lào cư trú lâu đời và còn lưu giữ được nhiều phong tục, tín ngưỡng, văn hóa truyền thống độc đáo. Bên dòng sông Mã, bao đời nay người Lào truyền dạy con cháu cách chọn bông, quay sợi, để dành sản vật cho lễ cúng. Lễ mừng cơm mới là 1 trong 3 nghi lễ quan trọng nhất trong năm của người Lào ở Mường Luân (cùng với lễ cúng Tháp và tết Bun - huột - nậm). Nghi lễ không chỉ hàm chứa những giá trị văn hóa tâm linh độc đáo theo tín ngưỡng dân gian mà còn thể hiện sự tôn vinh cây lúa, cũng như các loại nông sản khác trong vụ mùa. Ðồng thời, tạ ơn các vị thần linh đã che chở, phù hộ cho người Lào được mưa thuận gió hòa, chăn nuôi cấy trồng tốt tươi, người người khỏe mạnh, bình an. “Kin khẩu hó” được tổ chức vào giữa tháng 8 âm lịch, ở quy mô gia đình; chủ trì là người cao tuổi hoặc chủ nhà. Từ sớm tinh mơ, người dân tộc Lào đã dậy chuẩn bị đồ cúng gồm: Rượu, xôi, thịt gà, vịt chặt miếng nhỏ và các loài vật như: Dế mèn, nhái, ếch, cá... Ngoài ra, mâm cúng còn có các loại quả: ổi, đu đủ, chuối, mía, dưa... tượng trưng cho mùa màng bội thu. Ðộc đáo nhất của lễ mừng cơm mới là những “khẩu hó” được gói kín bằng lá dong. Trong “khẩu hó” thường có xôi, thịt gà, thịt vịt hoặc nhiều đồ ăn ngẫu nhiên khác trong mâm cúng. Ðây là chi tiết thú vị để các thành viên trong gia đình và các vị khách giao lưu, tạo không khí sôi nổi, vui vẻ, bất ngờ. Cuối buổi chủ nhà bê mâm “khẩu hó” đến mời, mỗi người lấy 1 “khẩu hó” và mở ra xem bên trong có những gì, đủ hay thiếu thì sẽ được mừng rượu khác nhau. Cứ thế, từ mâm này sang mâm khác, nhà này sang nhà khác, mọi người cùng nhau đoàn kết cụng chén rượu mừng, chúc nhau những điều tốt đẹp.

Những ngày diễn ra lễ “Kin khẩu hó”, đồng bào dân tộc Lào ai nấy đều vui mừng, phấn khởi tham gia thiết thực, lành mạnh và tiết kiệm. Hòa cùng men rượu thơm nồng, tiếng khèn bè đặc trưng của dân tộc Lào là điệu múa lăm vông uyển chuyển của nam thanh, nữ tú. Lễ “Kin khẩu hó” truyền thống diễn ra một cách dân dã, tự nhiên, phản ánh sinh động những sinh hoạt văn hóa cộng đồng.

Ðỗ Quyên