Lệnh trừng phạt của Mỹ giúp 'thần đồng' AI Trung Quốc thành tỷ phú đô la

Vào năm 2019, Chen Tianshi và startup chip AI Cambricon Technologies mới 3 năm tuổi đối mặt thách thức khi khách hàng lớn nhất là Huawei Technologies bất ngờ cắt giảm gần như toàn bộ hoạt động kinh doanh để tập trung phát triển chất bán dẫn riêng.

Tuy nhiên, quyết định của Mỹ nhằm cắt đứt khả năng tiếp cận chip tiên tiến của Trung Quốc, cùng với quyết tâm của Bắc Kinh trong việc thúc đẩy công nghệ "cây nhà lá vườn" đã tạo ra một vòng bảo trợ từ nhà nước và một thị trường rộng lớn cho Cambricon.

Sự trỗi dậy của Chen Tianshi cho thấy sự hỗ trợ mạnh mẽ của Trung Quốc đối với ngành công nghiệp AI nội địa đang tạo ra một tầng lớp tinh hoa công nghệ mới, chỉ vài năm sau khi nước này trấn áp các tập đoàn tư nhân lớn.

Khi lệnh cấm xuất khẩu của Washington siết chặt khả năng tiếp cận chip tiên tiến, các công ty như Cambricon đã nổi lên như những "nhà vô địch quốc gia", được che chở bởi các chính sách và sự nhiệt tình của nhà đầu tư. Hiện tại, Chen Tianshi là người giàu thứ ba thế giới ở độ tuổi U40.

Từ thần đồng học thuật đến doanh nhân tỷ USD

Con đường thành công của Chen Tianshi được xem là điển hình cho hệ thống học thuật được nhà nước Trung Quốc hỗ trợ.

Chen Tianshi, nhà sáng lập kiêm CEO startup chip Cambricon của Trung Quốc. Ảnh: min.news

Sinh năm 1985 tại Nam Xương, Chen Tianshi cùng anh trai, Chen Yunji, được tuyển thẳng vào chương trình dành cho sinh viên năng khiếu tại Đại học Khoa học và Công nghệ Trung Quốc danh giá ở Hợp Phì. Ông hoàn thành bằng Tiến sĩ Khoa học Máy tính vào năm 2010.

Sau đó, Tianshi cùng anh trai làm nghiên cứu viên tại viện máy tính thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, một trung tâm khoa học được tài trợ từ ngân sách nhà nước.

Tại đây, hai anh em đã thu hút sự chú ý rộng rãi với các bài báo học thuật quốc tế về bộ tăng tốc DianNao vào năm 2014. Một năm sau, họ ra mắt chip đầu tiên, là một bộ xử lý lấy cảm hứng từ não bộ dành cho học sâu (deep learning), lấy tên Cambricon.

Dự án Cambricon được tách ra và thành lập công ty vào năm 2016, với Viện Hàn lâm là một nhà tài trợ tài chính sớm.

Năm 2017, công ty đạt được bước đột phá đầu tiên khi Huawei sử dụng công nghệ bộ xử lý AI của Cambricon. Tuy nhiên, mối quan hệ đối tác này chấm dứt vào năm 2019 khi Huawei bắt đầu tự phát triển công nghệ tương tự.

Kể từ đó, Cambricon dần chuyển trọng tâm sang thiết kế và bán chip AI cho cả máy chủ đám mây và thiết bị biên.

Cambricon niêm yết trên Sàn Giao dịch Khoa học và Công nghệ Thượng Hải vào năm 2020 và chỉ bắt đầu ghi nhận lợi nhuận hàng quý lần đầu tiên kể từ khi IPO vào quý IV năm 2024.

Vòng xoáy cạnh tranh và thách thức công nghệ

Dù doanh thu của Cambricon đã tăng hơn 500% trong 12 tháng qua, giới chuyên môn vẫn còn chia rẽ về việc liệu đà tăng trưởng này có kéo dài hay không.

Nhiều người đặt câu hỏi về mức độ đóng góp của chủ nghĩa bảo hộ chính phủ so với năng lực cạnh tranh thực tế của con chip.

Shen Meng, Giám đốc ngân hàng đầu tư Chanson & Co., nhận định tốc độ tăng trưởng doanh thu bùng nổ của Cambricon chủ yếu là do điểm khởi đầu thấp.

Ông cho rằng định giá hiện tại của công ty có thể bị thổi phồng nếu không có sự hỗ trợ chính sách bền vững.

Thực tế, Cambricon đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Công ty phải cạnh tranh với các đối thủ trong nước như Huawei và một loạt công ty khởi nghiệp khác.

Các nhà phân tích nhận xét chip Siyuan 690 sắp ra mắt của Cambricon vẫn còn chậm hơn ít nhất vài năm so với sản phẩm tương ứng của Nvidia.

Năm 2022, Bộ Thương mại Mỹ đã thêm Cambricon vào "danh sách thực thể" vì nỗ lực mua các mặt hàng có nguồn gốc từ Mỹ để hỗ trợ hiện đại hóa quân sự của Trung Quốc.

Tuy nhiên, khi Washington mở rộng kiểm soát xuất khẩu để chặn Nvidia và AMD bán chip AI hiệu suất cao cho Trung Quốc, điều này đã tạo ra một khoảng trống nguồn cung lớn.

Bắc Kinh đã đáp trả bằng cách yêu cầu các công ty công nghệ trong nước "mua hàng nội địa", khiến các doanh nghiệp Trung Quốc phải tìm nguồn cung chip từ các nhà sản xuất trong nước như Huawei hoặc Cambricon. Nhu cầu từ chính sách này đã bùng nổ, thúc đẩy doanh thu của công ty.

Trước đó, Cambricon cũng đã lên tiếng cảnh báo các nhà đầu tư về khó khăn do lệnh trừng phạt và nhấn mạnh việc đạt được tiến bộ công nghệ là vô cùng khó khăn.

Dù có những nghi ngờ về định giá, sự trỗi dậy của Cambricon được Shuman Ghosemajumder, CEO của startup AI Reken, nhận định là do "nhu cầu cấp thiết của các quốc gia về cơ sở hạ tầng phần cứng".

Ông dự đoán giá cổ phiếu của công ty có thể sẽ có nhiều biến động khi mọi người đánh giá chính xác mức độ cơ sở hạ tầng cần thiết cho các mô hình AI tạo sinh hữu ích.

(Theo Bloomberg)

Du Lam