Liên hợp quốc đạt thỏa thuận lịch sử về bảo vệ đại dương

Trụ sở Liên hợp quốc tại New York, Mỹ. Ảnh: AFP

Hiệp ước lịch sử này được thông qua một ngày sau hạn chót dự kiến ban đầu. Trong một tuyên bố, bà Rena Lee - Đặc phái viên của Singapore về các vấn đề Đại dương và Luật Biển, chủ trì hội nghị của LHQ tại New York hôm 5/3, đã hoan nghênh việc các nước thông qua văn bản của hiệp ước nói trên. Theo bà Rena Lee, hiệp ước sẽ được chính thức thông qua sau khi ngôn từ được các luật sư xem xét chặt chẽ và được dịch ra 6 ngôn ngữ chính thức của LHQ.

Hiệp ước ràng buộc về mặt pháp lý nhằm bảo tồn và đảm bảo sử dụng bền vững đa dạng sinh học đại dương đã được thảo luận trong suốt 15 năm, trong đó có 4 năm đàm phán chính thức và được các nhà đàm phán của 193 nước nhất trí sau 5 vòng đàm phán kéo dài, do LHQ chủ trì tại New York (Mỹ).

Hiệp ước lịch sử này được coi là một yếu tố quan trọng trong các nỗ lực toàn cầu nhằm bảo vệ 30% diện tích đất và biển của thế giới vào năm 2030, còn biết đến với tên gọi sáng kiến 30x30, được các nước thông qua tại Hội nghị các bên tham gia Công ước Đa dạng sinh học lần thứ 15 diễn ra tại Montreal, Canada, hồi tháng 12/2022. Mặc dù biển cả chiếm hơn 60% diện tích đại dương của thế giới và gần 50% bề mặt Trái đất, song biển cả rất ít được quan tâm. Hiện chỉ có khoảng 1% diện tích biển cả được bảo vệ. Do đó, khi chính thức có hiệu lực, hiệp ước này sẽ cho phép tạo ra các khu vực được bảo vệ trong các vùng biển quốc tế.

Bao phủ gần 2/3 đại dương nằm bên ngoài biên giới các quốc gia, hiệp ước sẽ cung cấp khung pháp lý để thiết lập các khu bảo tồn biển rộng lớn nhằm chống lại sự mất mát của động vật hoang dã và chia sẻ nguồn gene của biển cả. Hiệp ước mới sẽ thành lập một hội nghị định kỳ và cho phép quốc gia thành viên giải trình về các vấn đề như quản trị và đa dạng sinh học.

Các hệ sinh thái đại dương tạo ra một nửa lượng oxy mà chúng ta hít thở, chiếm 95% sinh quyển của hành tinh và hấp thụ carbon dioxide. Tuy nhiên, cho đến nay, các quy tắc quản lý biển quốc tế vẫn còn rời rạc và được thực hiện lỏng lẻo.

Hiệp ước lịch sử này được coi là một yếu tố quan trọng trong các nỗ lực toàn cầu nhằm bảo vệ 30% diện tích đất và biển của thế giới vào năm 2030. Ảnh: AP

Bà Veronica Frank, cố vấn chính trị của Greenpeace, nói rằng tổ chức chưa đọc hiệp ước mới nhất, nhưng “chúng tôi thực sự rất vui. “Thế giới đang bị chia rẽ và việc ủng hộ chủ nghĩa đa phương là rất quan trọng. Điều thực sự quan trọng bây giờ là sử dụng công cụ này để nhanh chóng hiện thực hóa mục tiêu 30x30” - bà Frank nói.

Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres hoan nghênh việc thông qua văn bản của hiệp ước, coi đây là một "chiến thắng của chủ nghĩa đa phương và của những nỗ lực toàn cầu nhằm chống lại các xu hướng hủy diệt đại dương".

Mặc dù văn bản chính thức chưa được công bố, song các nhà hoạt động môi trường đánh giá việc các nước cùng nhất trí về hiệp ước sau thời gian dài đàm phán là "bước đột phá" trong việc bảo vệ đa dạng sinh học. "Đây là một ngày lịch sử về bảo tồn và dấu hiệu cho thấy rằng trong một thế giới phân hóa, việc bảo vệ thiên nhiên và con người có thể chiến thắng địa chính trị” - nhà hoạt động môi trường Laura Meller thuộc tổ chức Greenpeace nói với hãng tin AFP.

Tổ chức từ thiện Pew cũng ca ngợi “thỏa thuận quốc tế mang tính bước ngoặt”. Giám đốc dự án quản trị đại dương của Pew Liz Karan cho biết: “Các khu bảo tồn biển quốc tế có thể đóng một vai trò quan trọng trong biến đổi khí hậu. Các chính phủ và xã hội cần phải đảm bảo thỏa thuận được thông qua, nhanh chóng có hiệu lực và được thực hiện hiệu quả để bảo vệ đa dạng sinh học biển”.

Trong khi đó, bà Virginijus Sinkevičius - Ủy viên châu Âu về môi trường, đại dương và ngư nghiệp - mô tả thỏa thuận này là một “thời khắc lịch sử đối với đại dương” và là đỉnh cao của hơn một thập kỷ làm việc và đàm phán quốc tế. Bà nhấn mạnh: “Đây là bằng chứng về nỗ lực của hợp tác đa phương, là yếu tố quan trọng để thực hiện mục tiêu của Hội nghị thượng đỉnh về đa dạng sinh học của Liên hợp quốc (COP15), nhằm bảo vệ 30% đại dương”.

Nguyễn Thu