Liên minh HTX Việt Nam: Hoàn thiện, tinh gọn để thích ứng trong tình hình mới

Hội thảo “Hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của Liên minh HTX Việt Nam trong tình hình mới”.

Tại hội thảo, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho biết, việc sắp xếp tinh gọn và hoàn thiện tổ chức bộ máy và hoạt động của Liên minh HTX Việt Nam trong tình hình mới có ý nghĩa vô cùng quan trọng, là nhiệm vụ đột phá chiến lược, đáp ứng yêu cầu “Tinh, Gọn, Mạnh, Hiệu năng, Hiệu lực, Hiệu quả”, để góp phần đưa kinh tế tập thể phát triển toàn diện và bền vững. Khi bước vào kỷ nguyên mới, thực hiện khát vọng hùng cường, thịnh vượng của dân tộc Việt Nam.

Quan điểm “Tinh, Gọn, Mạnh, Hiệu năng, Hiệu lực, Hiệu quả” do Tổng Bí thư Tô Lâm đề ra đã trở thành kim chỉ nam quan trọng cho Liên minh HTX Việt Nam trong việc đẩy mạnh đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy. Trong đó, việc xác định đúng chức năng, nhiệm vụ của Liên minh là cơ sở, là điều kiện để xác định đúng cơ cấu tổ chức, nguồn lực, chi phí hoạt động để đảm bảo tính hiệu năng, hiệu quả hoạt động của mình.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân phát biểu tại hội thảo.

Thực tiễn trong những năm qua cho thấy, Liên minh HTX Việt Nam là tổ chức đại diện cho HTX, liên hiệp HTX, cho tổ hợp tác và các thành viên khác tự nguyện tham gia, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho các thành viên, có vai trò dẫn dắt, thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực kinh tế tập thể, để góp phần thực hiện các chính sách an sinh xã hội và sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Là tổ chức đại diện của các thành viên trong quan hệ với các tổ chức quốc tế có tư cách pháp nhân.

“Cần khẳng định rằng, việc không ngừng đổi mới, kiện toàn tổ chức bộ máy của Liên minh HTX Việt Nam là một trong những điều kiện cơ bản, quyết định để việc góp phần đưa kinh tế tập thể đất nước đạt những thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới trong thời gian qua cũng như thời gian sắp tới”, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam nhấn mạnh.

Trong suốt chiều dài lịch sử hình thành và phát triển, Liên minh HTX Việt Nam đã thực hiện nhiệm vụ quản lý, đại diện, hỗ trợ thành lập, phát triển HTX, Liên hiệp HTX, Tổ hợp tác. Liên minh HTX Việt Nam đóng góp nhiều thành tích trong việc phát triển KTTT, HTX.

Kết quả về sự phát triển KTTT, HTX đã chứng minh điều này. Tính đến nay, cả nước có 33.364 HTX hoạt động trên nhiều lĩnh vực; gần 121.000 tổ hợp tác và 133 liên hiệp HTX. Kinh tế tập thể đóng góp trực tiếp khoảng 5% GDP và gián tiếp hơn 20%, giúp giảm chi phí từ 8-21% và tăng giá bán từ 10-12% cho thành viên.

Hội thảo nhận được sự tham gia, góp ý của đông đảo chuyên gia, nhà quản lý.

Từ đó, tại Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 17/6/2022 Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới khẳng định: “Nghị quyết số 20-NQ/TW ngày 17/6/2022 Hội nghị lần thứ 5 Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới khẳng định: “Củng cố, tăng cường hoạt động của hệ thống Liên minh Hợp tác xã và các tổ chức đại diện. Liên minh Hợp tác xã là tổ chức đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức kinh tê tập thể, giữ vai trò nòng cốt và thúc đẩy phát triển kinh tế tập thể, là cầu nối giữa Đảng và Nhà nước với thành phần kinh tế tập thể, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của đất nước; nghiên cứu giao Liên minh HTX thực hiện một số nội dung dịch vụ công phù hợp với quy định của pháp luật và chức năng, nhiệm vụ của Liên minh”.

Theo bà Cao Xuân Thu Vân, Liên minh HTX Việt Nam ngoài đại diện cho khu vực KTTT, HTX tức là các HTX, Liên hiệp, tổ hợp tác khi là thành viên còn đại diện, hỗ trợ cho cả những đối tượng có nguyện vọng nhưng chưa là thành viên của Liên minh HTX Việt Nam. Đây là điểm khác so với các tổ chức hội khác.

Tuy nhiên, do chưa xác định rõ được tính chất, địa vị pháp lý của Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nên trong Luật HTX (năm 1996, năm 2003, năm 2012 và 2023) đã xác định khác nhau về Liên minh Hợp tác xã. Luật HTX năm 1997 xác định Liên minh HTX Việt Nam là tổ chức phi chính phủ, Luật HTX năm 2003 xác định Liên minh HTX Việt Nam là tổ chức kinh tế xã hội, Luật HTX năm 2012 và 2023, xác định Liên minh HTX Việt Nam là tổ chức đại diện của các HTX, liên hiệp HTX.

Đại diện Liên minh HTX một số tỉnh tham dự hội thảo.

Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân cho rằng, tất cả địa vị pháp lý của Liên minh HTX Việt Nam nói trên chưa được cụ thể hóa trong quản lý của Nhà nước và tổ chức hoạt động của Liên minh HTX các cấp. Điều này gây ra những bất cập cho Liên minh HTX Việt Nam trong quá trình thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ các HTX, Liên hiệp HTX, Tổ hợp tác cũng như trong quá trình hoạt động và phát triển.

Thực tế cho thấy, Liên minh HTX Việt Nam đang hoạt động theo mô hình Hội, được Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ. Liên minh HTX Việt Nam ngoài là đại diện, hỗ trợ thành viên thực hiện nhiều chức năng công ích như tuyên truyền, tư vấn, đào tạo, xúc tiến thương mại, hỗ trợ tín dụng, tiếp cận vốn, bảo hiểm... còn được Đảng, Nhà nước giao thực hiện một số nhiệm vụ chính trị, xã hội đặc thù (xóa đói giảm nghèo, bình đẳng giới, xây dựng nông thôn mới; hỗ trợ vùng đồng bào dân tộc miền núi...).

“Vẫn còn nhiều lúng túng trong việc xác định mô hình tổ chức phù hợp nhất cho Liên minh HTX Việt Nam. Là hội quần chúng đặc thù? Là tổ chức xã hội nghề nghiệp? Hay là một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, mang tính đại diện cộng đồng, kinh tế, chính trị trong khu vực kinh tế tập thể?”- người đứng đầu Liên minh HTX Việt Nam nói.

Việc chưa rõ ràng về địa vị pháp lý đã ảnh hưởng đến năng lực vận hành, hiệu quả đại diện và khả năng huy động nguồn lực của hệ thống Liên minh HTX từ Trung ương đến địa phương. Trong khi đó, thực tiễn đang đặt ra yêu cầu bức thiết: cần một tổ chức đủ tầm, đủ tính pháp lý, đủ sức đại diện cho khu vực kinh tế tập thể, thành phần kinh tế đang được Đảng xác định là tất yếu khách quan trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

PGS.TS Dương Trung Ý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh tham gia đóng góp ý kiến.

Do đó, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam cho rằng, việc điều chỉnh, hoàn thiện mô hình tổ chức phù hợp cho Liên minh HTX Việt Nam không chỉ là vấn đề pháp lý, tổ chức, mà còn là vấn đề chiến lược thể chế, liên quan đến năng lực đại diện, hỗ trợ, phát triển khu vực KTTT, HTX phù hợp với xu thế thực tiễn.

Tại hội thảo, PGS.TS Dương Trung Ý, Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, cho rằng KTTT, HTX đã và đang khẳng định là một trong những thành phần kinh tế quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Đây là thành phần kinh tế quan trọng đối với cả các nước xã hội chủ nghĩa và tư bản chủ nghĩa. Điều này cũng đã được chứng minh qua thực tiễn bởi hoạt động hiệu quả của các mô hình HTX trên toàn cầu.

Tại Việt Nam, tầm quan trọng của HTX đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định khi không chỉ góp phần phát triển kinh tế mà còn nâng cao mối liên kết trong cộng đồng, thúc đẩy văn hóa xã hội. Đến nay, Đảng và Nhà nước cũng đã khẳng định KTTT, HTX giữ vai trò vững chắc trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội Chủ nghĩa.

Đối với Liên minh HTX Việt Nam, tổ chức này đóng vai trò quan trọng, tồn tại cùng sự hình thành, phát triển của các HTX, Liên hiệp HTX, Tổ hợp tác. Theo thời gian, mô hình tổ chức của Liên minh HTX Việt Nam dần được kiện toàn, hiện đang hoạt động theo mô hình hai cấp (cấp Trung ương và Cấp tỉnh-thành phố).

Tuy nhiên, PGS.TS Dương Trung Ý cho rằng trong quá trình hoạt động, mô hình tổ chức của Liên minh HTX Việt Nam còn phân tán, tỷ lệ HTX tham gia làm thành viên còn thấp. Vai trò của Liên minh HTX Việt Nam trong kết nối các đơn vị, tổ chức liên quan vẫn còn chưa thực sự rõ ràng.

Trong bối cảnh mới, khi Luật HTX 2023 ra đời và thực tiễn có nhiều mô hình HTX mới như HTX đa giá trị, HTX chuyển đổi số… Do đó, nếu giữ nguyên mô hình cũ, Liên minh HTX Việt Nam khó phát huy hết vai trò hỗ trợ HTX, Liên hiệp HTX, tổ hợp tác trong điều kiện mới.

Các đại biểu tham dự hội nghị.

PGS.TS Dương Trung Ý đề xuất mô hình tổ chức hoạt động của Liên minh Hợp tác xã trong điều kiện mới với ba bộ phận chức năng lớn, phối hợp chặt chẽ nhưng có sự phân định rõ ràng về vai trò, nhiệm vụ. Mỗi bộ phận đảm nhiệm một trụ cột then chốt trong hệ sinh thái phát triển của khu vực kinh tế tập thể, hợp tác xã.

Thứ nhất, bộ máy đại diện - chính trị xã hội- vận động chính sách. Đây là bộ phận giữ vai trò trung tâm trong việc đại diện tiếng nói của các hợp tác xã, tổ hợp tác trước Đảng, Nhà nước và toàn xã hội.

Thứ hai, bộ máy hỗ trợ - tư vấn - dịch vụ công ích. Đây là trụ cột cung cấp các dịch vụ đào tạo, tư vấn pháp lý, xúc tiến thương mại, chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu, liên kết chuỗi, thị trường

Thứ ba, bộ máy sản xuất - kinh doanh - đầu tư. Thông qua các doanh nghiệp trực thuộc hoặc góp vốn kinh doanh, hình thành các doanh nghiệp dịch vụ đầu mối, vùng nguyên liệu, logistics, chế biến...

Ba bộ phận chức năng trên được thiết kế như một chỉnh thể thống nhất, vừa đảm bảo thực hiện các sứ mệnh chính trị - xã hội, vừa cung ứng dịch vụ chuyên sâu và tạo năng lực sản xuất kinh doanh, từ đó khắc phục hạn chế của mô hình tổ chức cũ, nâng cao vai trò thực tiễn và vị thế pháp lý của Liên minh Hợp tác xã trong bối cảnh mới.

Huyền Trang-Phạm Hòa