Liên minh Mỹ - Hàn bấp bênh?

Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Nhà Trắng hôm 25/8. Ảnh: Reuters.

Hồi tháng 9, các quan chức Cục Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) đã đột kích nhà máy của hãng ôtô Hyundai tại bang Georgia. Hàng trăm công nhân Hàn Quốc - những người có mặt tại Mỹ trong một thời gian ngắn để thành lập nhà máy - đã bị bắt giữ. Một video do ICE công bố cho thấy những cá nhân này bị còng tay, thắt lưng và mắt cá chân.

Sau đó, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Christopher Landau đã bày tỏ sự nuối tiếc sâu sắc về vụ việc, đồng thời đề xuất tận dụng sự kiện này củng cố mối quan hệ Hàn - Mỹ.

Vụ bắt giữ những công nhân Hàn Quốc ở Georgia đã khiến Hàn Quốc - một trong những nhà đầu tư lớn nhất của Mỹ - bất bình. Tương tự, gần đây, Tổng thống Donald Trump cũng thúc ép Hàn Quốc giải ngân ngay lập tức số tiền 350 tỷ USD cam kết đầu tư các dự án ở Mỹ, như một phần yêu cầu trong đàm phán thuế quan đối ứng giữa 2 quốc gia.

Theo Channel NewsAsia, thỏa thuận này là một số tiền khổng lồ với Hàn Quốc, trong khi các điều khoản không hề rõ ràng. Các nhà đầu tư Hàn Quốc sẽ được bảo hộ ra sao? Lợi nhuận từ các khoản đầu tư được phân chia ra sao? Số tiền này được đầu tư vào những lĩnh vực nào?

Robert Kelly - giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Quốc gia Pusan (Hàn Quốc) - nhận định thái độ hời hợt với các đối tác lâu năm cùng yêu cầu đầu tư đặc biệt đã trở thành đặc điểm nổi bật trong chính sách đối ngoại của ông Trump. Các học giả về quan hệ quốc tế dự đoán các đồng minh truyền thống của Mỹ sẽ bắt đầu rời xa, hoặc thận trọng với Mỹ vì bị đối xử như vậy. Hàn Quốc là một “ứng cử viên sáng giá”.

Điểm yếu của Hàn Quốc

Kể từ Thế chiến II, nhiều đồng minh chấp nhận phụ thuộc vào Mỹ. Đổi lại, họ được tiếp cận thị trường nội địa rộng lớn và nhận đảm bảo an ninh, đặc biệt là “chiếc ô hạt nhân” của Washington. Nhờ đó, họ không cần phát triển vũ khí hạt nhân của riêng mình, đồng thời chi tiêu ít hơn cho quốc phòng nhờ sự bảo trợ của Mỹ.

Các đặc vụ liên bang Mỹ đột kích bắt giữ hàng trăm người làm việc tại một dự án đầu tư trị giá 4,3 tỷ USD của Hàn Quốc tại Georgia. Ảnh: Reuters.

Mỹ hiểu các đồng minh cũng có những giới hạn không thể vượt qua. Do đó, Washington luôn khéo léo tận dụng lợi thế, trong khi thận trọng không để các đồng minh xích lại gần các cường quốc đối địch. Chiến lược này giúp Mỹ có khả năng huy động một liên minh lớn mạnh và giàu có trong trường hợp xảy ra xung đột.

Tuy nhiên, ông Kelly cho rằng ông Trump đã mạnh tay chấm dứt chiến lược này, phá vỡ trật tự quốc tế hậu chiến bằng cách tiếp cận có qua có lại sòng phẳng. “Không có gì khó hiểu khi các đồng minh của Mỹ đang tìm cách giảm thiểu khả năng dễ bị tổn thương và tìm kiếm một con đường độc lập hơn”, ông nhận xét.

Trong số các đồng minh, ông Kelly nhận định Hàn Quốc có lẽ là quốc gia có vị thế tốt nhất phản ứng trước một nước Mỹ khó lường. Các NATO ở châu Âu và Nhật Bản chưa đầu tư đủ mạnh vào sức mạnh quân sự trong nhiều thập niên và sẽ cần nhiều năm dần dần tách khỏi Mỹ.

Trong khi đó, Hàn Quốc từ lâu chi tiêu cho quân sự nhiều hơn hẳn các đồng minh của Mỹ. Seoul có nền tảng công nghiệp quốc phòng lớn và chất lượng cao. Không giống hầu hết đồng minh của Mỹ, Hàn Quốc có thể nhanh chóng sản xuất lượng lớn đạn dược, trực thăng, xe bọc thép và tàu chiến. Tất cả nam giới Hàn Quốc đều bắt buộc nhập ngũ, vì vậy nước này có khả năng huy động quân sự.

Hàn Quốc cũng có thể chế tạo vũ khí hạt nhân nhanh chóng. Trong một số khảo sát gần đây, hơn 70% người được hỏi đồng thuận với kịch bản này.

Nền kinh tế Hàn Quốc được cho là dễ bị tổn thương trước những biến động chính trị của các thị trường lớn như Mỹ hay Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Điểm yếu của Hàn Quốc chính là thương mại. Mặc dù duy trì được thặng dư thương mại với Mỹ, nước này đang chứng kiến sụt giảm tiêu dùng nội địa và sản xuất nhiều hơn mức tiêu thụ trong nước, do đó phụ thuộc vào người mua nước ngoài.

Tình trạng này đồng nghĩa nền kinh tế Hàn Quốc dễ bị tổn thương trước những biến động chính trị của các thị trường lớn nhất là Trung Quốc và Mỹ. Việc Hàn Quốc cân nhắc chấp nhận đề nghị 350 tỷ USD - bên cạnh mức thuế quan 15% - càng làm nổi bật Seoul đang ở thế phụ thuộc và mỏng manh trước Mỹ ra sao.

Chia rẽ

Những cá nhân theo đường lối bảo thủ tại Hàn Quốc từ lâu đã chấp nhận tính thất thường và khó lường của Mỹ vì muốn đạt được các lợi ích khu vực. Nhóm này muốn chống Trung Quốc và thống nhất với Triều Tiên theo các điều khoản của Hàn Quốc. Theo truyền thống, Mỹ ủng hộ những giá trị này.

Trong khi đó, nhóm cánh tả từ lâu đã bất bình vì sự bành trường của Mỹ. Họ muốn thống nhất hai miền theo cách mà Bình Nhưỡng cũng chấp nhận được, đồng thời kéo Hàn Quốc ra khỏi những liên minh tranh chấp với Trung Quốc. Dưới thời các tổng thống Mỹ trước đây, nhóm cánh tả không thể hành động nhiều, do sự ủng hộ dành cho liên minh Mỹ - Hàn rất lớn.

Tuy nhiên, tình cảm của công chúng Hàn Quốc dành cho Mỹ dường như đang thay đổi. Nhiều người chỉ trích gay gắt vụ bắt giữ nhân viên Hyundai trên đất Mỹ, cùng các yêu cầu thương mại đầu tư khắt khe.

“Điều này tạo cơ hội cho phe cánh tả Hàn Quốc - vốn luôn sẵn sàng tìm kiếm lập trường trung lập cho Hàn Quốc ở Đông Bắc Á - đi theo con đường riêng”, ông Kelly kết luận.

Trí Ân