Liệu Elon Musk có khiến ông Trump phải trả giá?

Từ một doanh nhân công nghệ, Elon Musk nay đã trở thành nhân vật trung tâm trong cuộc cải tổ chính phủ liên bang Mỹ. Việc ông thực hiện các biện pháp cắt giảm nhân sự mạnh tay đang gây ra tranh cãi không chỉ với công chúng mà ngay trong nội bộ đảng Cộng hòa.

Trong khi những người theo đuổi phong trào "làm nước Mỹ vĩ đại trở lại" (MAGA) ủng hộ việc tinh giản bộ máy chính phủ, một số thành viên đảng Cộng hòa bắt đầu lo ngại rằng cách tiếp cận của Musk có thể dẫn đến hỗn loạn thay vì cải cách hiệu quả, theo CNN.

Mọi thứ được đẩy lên đỉnh điểm khi người giàu nhất hành tinh xuất hiện và "chiếm sóng" cuộc họp nội các đầy đủ đầu tiên trong nhiệm kỳ 2 của ông Trump dù không phải là thành viên chính thức.

Tỷ phú gốc Nam Phi thậm chí tuyên bố trước nội các rằng nước Mỹ cần tiếp tục đẩy mạnh cắt giảm nếu không muốn phá sản.

"Chúng ta đơn giản là không thể duy trì một quốc gia với khoản nợ công lên đến 2.000 tỷ USD", ông Musk phát biểu. "Lãi suất nợ công giờ đây còn lớn hơn cả chi tiêu quốc phòng... Nếu tình trạng này tiếp diễn, về cơ bản là nước Mỹ sẽ phá sản".

Làn sóng phản đối hoạt động cắt giảm hàng loạt của tỷ phú Elon Musk và Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE) lan rộng. Ảnh: Reuters.

Ngày 27/2, Tổng thống Trump ký sắc lệnh trao thêm quyền lực cho Ban Hiệu quả Chính phủ (DOGE), với mục tiêu cắt giảm các hợp đồng và khoản trợ cấp được cho là lãng phí.

Theo đó, DOGE sẽ có quyền xem xét và chấm dứt các thỏa thuận không cần thiết, đảm bảo rằng ngân sách liên bang được sử dụng minh bạch và hiệu quả hơn.

Sắc lệnh yêu cầu tất cả cơ quan liên bang phối hợp với DOGE để rà soát lại các hợp đồng, khoản trợ cấp và cho vay, đặc biệt tập trung vào những khoản giải ngân cho các tổ chức giáo dục và thực thể nước ngoài.

Không ngoài dự đoán, "cánh tay phải" Elon Musk là người được Tổng thống Trump tin tưởng giao vai trò cố vấn trong quá trình thực thi sắc lệnh nói trên. Các cơ quan liên bang có 30 ngày để hoàn thành đánh giá, sau đó báo cáo kết quả lên DOGE để đưa ra quyết định cuối cùng về việc tiếp tục hay hủy bỏ các hợp đồng liên quan.

Trước quyền lực sâu rộng mà tỷ phú Musk thị phạm ở Washington, một số chuyên gia cảnh báo rằng sự tập trung quyền lực của Musk có thể làm suy yếu tính dân chủ trong hệ thống chính trị.

Bên cạnh đó, làn sóng các vụ kiện pháp lý đang gia tăng, đặt ra những nghi vấn về tính hợp pháp của việc sa thải hàng loạt và cắt giảm ngân sách quy mô lớn. Hơn hai chục vụ kiện đã được đệ trình, cáo buộc các quyết định của ông Musk cùng đội ngũ DOGE vi phạm quyền lao động và các quy định hiện hành.

Làn sóng phản đối

Sự ra đi đồng loạt của 21 nhân sự cấp cao tại Cơ quan Dịch vụ Kỹ thuật số Mỹ được cho là minh chứng rõ ràng nhất cho sự bất ổn trong bộ máy hành chính dưới sự điều hành của tỷ phú Musk, CNN nhận định.

Những người từ chức cáo buộc môi trường làm việc trở nên độc đoán, thiếu minh bạch và mất đi tính chuyên nghiệp.

Không chỉ dừng lại ở những nhân sự cấp cao, chính quyền liên bang cũng đang chuẩn bị cho một làn sóng sa thải quy mô lớn theo chỉ thị của Văn phòng Quản lý và Ngân sách cùng Văn phòng Quản lý Nhân sự (OPM). Điều này khiến nhiều nhân viên chính phủ rơi vào tình trạng hoang mang, lo lắng cho công việc của mình.

Phần lớn hoạt động của Văn phòng Quản lý Nhân sự Liên bang (OPM) được cho là đã được tiếp quản bởi ông Musk và đội ngũ DOGE. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Donald Trump, vốn ủng hộ quá trình cải tổ một cách mạnh mẽ, lại góp phần gây thêm sự hoang mang khi có những phát ngôn mâu thuẫn với chính sách của tỷ phú Musk.

Người đứng đầu Nhà Trắng gọi các đợt sa thải này là "phần nào tự nguyện", trong khi ông Musk khẳng định rằng nhân viên chính phủ phải chứng minh năng suất làm việc hoặc bị loại bỏ.

Mặt khác, các thẩm phán liên bang cũng không đứng ngoài cuộc. Một số phán quyết đã được ban hành để chặn các chính sách quan trọng của bộ đôi Trump - Musk, bao gồm đóng băng các khoản vay liên bang, đình chỉ tiếp nhận người tị nạn và cắt giảm ngân sách của Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID).

Những động thái nói trên cho thấy hệ thống tư pháp có thể gây trở lực lớn đối với cuộc cải tổ, CNN nhận định.

Nội bộ rạn nứt

Trong bối cảnh sức ảnh hưởng của tỷ phú Musk ngày càng lan rộng, các nhà lập pháp đảng Cộng hòa buộc phải đối mặt với áp lực từ cử tri.

Nhiều thành viên Hạ viện liên tục bị chất vấn về tình trạng gián đoạn dịch vụ công và mất việc làm. Điều này khiến họ gặp khó khăn trong việc duy trì sự ủng hộ từ cả những cử tri MAGA và những người bị ảnh hưởng tiêu cực.

Một số dấu hiệu rạn nứt nội bộ cũng bắt đầu xuất hiện. Hạ nghị sĩ Nicole Malliotakis chỉ trích quyết định sa thải của Musk là "quá vội vã", trong khi Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson vẫn kiên định bảo vệ nỗ lực tinh gọn chính phủ. Sự chia rẽ này được dự đoán sẽ mở ra những tranh luận gay gắt trong tương lai gần.

Ở Thượng viện, lãnh đạo đảng Cộng hòa cũng có cách tiếp cận thận trọng hơn. Thượng nghị sĩ John Thune đồng ý rằng bộ máy hành chính cần được tinh giản nhưng nhấn mạnh rằng quá trình này "cần được thực hiện một cách đúng mực".

Sự mâu thuẫn nói trên được cho là phần nào phản ánh sự khác biệt về lập trường giữa các nhánh lập pháp của đảng Cộng hòa, CNN nhận định.

Một số chuyên gia cho rằng áp lực từ cử tri có thể dẫn đến cuộc xung đột nội bộ. Viễn cảnh một nhóm nhỏ nghị sĩ đảng Cộng hòa quyết định chất vấn Tổng thống Trump vì phản ứng tiêu cực từ cử tri có thể là bước ngoặt làm chậm hoặc thậm chí đảo ngược cuộc cải tổ.

Cái giá mà Tổng thống Trump phải trả khi trao quyền cho tỷ phú Musk vẫn còn bỏ ngỏ. Ảnh: Reuters.

Hình ảnh của tỷ phú Musk trong chính trường Mỹ đang dần thay đổi. Ban đầu, ông được coi là một biểu tượng của cải cách mạnh mẽ. Tuy nhiên, cách tiếp cận quyết liệt của ông giờ đây bị nhiều luồng ý kiến nhìn nhận như một nguy cơ chính trị, theo CNN.

Một trong những hình ảnh gây tranh cãi nhất là cảnh ông Musk vung cưa máy trên sân khấu Hội nghị Hành động Chính trị Bảo thủ (CPAC). Hành động này ban đầu được ca ngợi như một biểu tượng của sự quyết đoán song giờ đây có thể bị diễn giải như sự kiêu ngạo và thiếu kiềm chế.

Nếu làn sóng phản đối tiếp tục gia tăng, vai trò của ông Musk có thể trở thành gánh nặng chính trị cho Tổng thống Trump trong kỳ bầu cử sắp tới. Việc để một cá nhân ngoài chính phủ có quá nhiều quyền lực có thể trở thành điểm yếu để đối thủ khai thác.

Câu hỏi đặt ra lúc này không còn là tỷ phú Musk có thể tiếp tục cải tổ chính phủ đến đâu, mà là ông Trump và đảng Cộng hòa có sẵn sàng trả giá cho sự hiện diện của người giàu nhất hành tinh trong bộ máy chính quyền hay không.

Đại Hoàng