Liệu Trung Quốc có để ý đến lời kêu gọi của Mỹ và châu Âu để giúp kiềm chế Nga ở Ukraine?

Một cuộc biểu tình hòa bình ở Bern, Đức vào 26-2 do tình hình xung đột ở Ukraine.

Theo một tuyên bố của TQ về cuộc gọi, ông Tập đề nghị tiếp tục phối hợp về vấn đề này với Pháp, Đức và EU.

Trái ngược với một vài ngày trước đó khi Ngoại trưởng TQ Vương Nghị và Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói chuyện qua điện thoại để thảo luận về vấn đề tương tự.

Trong cuộc gọi, ông Vương tiếp tục đổ lỗi cho sự bành trướng của NATO do Mỹ lãnh đạo đe dọa môi trường an ninh của Nga, trong khi ông Blinken cảnh báo rằng thế giới đang theo dõi các động thái của TQ.

Cả EU và Mỹ đều mong muốn TQ thực hiện một số hành động để giúp kiềm chế xung đột Nga-Ukraine.

Cho đến nay, TQ vẫn tiếp tục ủng hộ “đối tác chiến lược quan trọng nhất” và có rất ít dấu hiệu cho thấy điều đó có thể thay đổi.

Các nhà quan sát nhận định, khi TQ tính toán những việc phải làm, sự ngờ vực sâu sắc trong mối quan hệ với Mỹ đang che lấp mọi lời kêu gọi hợp tác, với TQ vẫn là mối quan tâm địa chính trị hàng đầu của Mỹ.

Tại Washington, đã có một cuộc tranh luận về việc liệu chính quyền có nên đảm bảo một số biện pháp hợp tác của TQ trong việc thực thi các lệnh trừng phạt và thuyết phục Nga giảm leo thang hay không, các nguồn tin nói với SCMP.

Tuy nhiên, đối với TQ, vùng biển này đã bị xáo trộn trong nhiều tuần kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu.

Hai ngày sau khi xung đột diễn ra, một tàu chiến Mỹ đã đi qua eo biển nhạy cảm Đài Loan lần đầu tiên kể từ tháng 11. Sau đó, Tổng thống Joe Biden đã cử một phái đoàn gồm các cựu quan chức quân sự cấp cao tới Đài Loan.

Cả hai động thái đều nhằm trấn an Đài Loan về cam kết của Mỹ đối với hòn đảo này trong bối cảnh lo ngại rằng sự ủng hộ của TQ đối với Nga có thể là một phần chuẩn bị cho một cuộc xung đột khác với Đài Loan. Nhưng đối với Bắc Kinh, cả hai hành động đều mang tính khiêu khích.

Zhao Long, từ Viện Nghiên cứu Quốc tế Thượng Hải, cho biết rõ ràng ưu tiên chiến lược của Mỹ là TQ và cuộc xung đột ở Ukraine sẽ không thay đổi điều này.

Ông nói: “Rõ ràng là chiến lược tổng thể của Mỹ vẫn là không đầu tư quá mức vào cuộc xung đột Nga-Ukraine, điều có thể dẫn đến việc bỏ qua ưu tiên của họ trong việc kiềm chế TQ thông qua chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương”.

Ông Zhao cho biết TQ cũng không đồng ý với phản ứng của Mỹ đối với Nga.

“Một mặt, bạn yêu cầu phối hợp, yêu cầu [chúng tôi] hòa giải, nhưng mặt khác, bạn liên tục tăng lệnh trừng phạt, và đang hỗ trợ quân sự [cho Ukraine], chẳng hạn như gửi thêm vũ khí và làm việc với Ba Lan để cung cấp máy bay chiến đấu”, ông Zhao nói.

Sự tập trung của Mỹ vào TQ đã rõ ràng vào đầu tháng này khi Bộ trưởng Không quân Mỹ Frank Kendall cho biết TQ sẽ vẫn là thách thức hàng đầu của quân đội Mỹ.

Điều đó xảy ra sau khi ông Biden đưa ra chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương vào tháng trước, đặt trọng tâm vào các liên minh, khả năng răn đe quân sự và sự hiện diện mạnh mẽ hơn ở Đông Nam Á để chống lại dấu chân ngày càng tăng của TQ trong khu vực và toàn cầu.

Ông Zhao nói rằng chính trong bối cảnh đó, TQ sẵn sàng đối thoại với châu Âu hơn là Mỹ.

Ông nói: “Chúng tôi nghĩ những gì Mỹ đang thực sự tìm kiếm ở đây là lôi kéo TQ vào cuộc, thay vì thực sự hy vọng vào những kết quả đáng kể từ TQ”.

Cơ hội lớn đầu tiên để Bắc Kinh và Brussels kiểm tra sự sẵn sàng đó sẽ là tại hội nghị thượng đỉnh EU-TQ vào 1-4, đã bị bỏ qua vào năm ngoái trong bối cảnh các lệnh trừng phạt ăn miếng trả miếng và thỏa thuận đầu tư lớn bị đình trệ.

Cả hai bên đều tỏ ra háo hức muốn hàn gắn quan hệ, nhưng các nguồn tin châu Âu ở Bắc Kinh cho biết họ lo ngại rằng có thể có rất ít thể hiện ngoài những cử chỉ thiện chí.

Trong một cuộc phỏng vấn với podcast Sinica, Evan Feigenbaum, phó chủ tịch phụ trách nghiên cứu của Carnegie Endowment for International Peace, cho biết TQ có thể đồng ý tuân thủ các lệnh trừng phạt đối với Nga nhưng hiện tại họ sẽ tiếp tục tìm cách để theo đuổi quan hệ kinh tế với Nga.

Điều này không chỉ vì “lý do ngoại giao-triết học” mà còn vì mối quan hệ của nước này với Mỹ.

Ông cho biết cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung “luôn là trung tâm trong chính sách an ninh của Mỹ, chính sách công nghiệp, chính sách giáo dục, chính sách khoa học và công nghệ và mọi chính sách khác mà bạn và tôi có thể nghĩ đến trong 5 năm đến 7 năm qua”.

“Về cấp độ ngoại giao và chiến lược, chính phủ TQ này rõ ràng đánh giá rằng họ thu được rất ít lợi ích khi điều chỉnh các chính sách đối ngoại của mình với Mỹ”, ông Feigenbaum cho biết.

Giáo sư Ren Xiao của Đại học Fudan cho biết ông không thấy Mỹ nỗ lực công khai nhiều để giúp TQ làm trung gian hòa giải.

Ông nói: “Có một nguy cơ [đối với TQ] là Mỹ đang tận dụng cơ hội này để xích lại gần các đồng minh phương Tây và họ sẽ đoàn kết hơn [chống lại TQ] trong các động thái trong tương lai”.

Nhưng Paul Haenle, cựu cố vấn về TQ của các Tổng thống Mỹ George W. Bush và Barack Obama cho biết Mỹ đã nỗ lực nhiều lần để giành được sự ủng hộ của TQ đối với chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine, nhưng phản ứng của TQ cho thấy rằng có rất ít chỗ để làm như Mỹ và EU sẽ hy vọng.

Andrew Small, một thành viên cao cấp xuyên Đại Tây Dương của Chương trình Châu Á của Quỹ Marshall của Đức, lặp lại quan điểm này, nói rằng vấn đề không phải là liệu Mỹ có thực tâm với hy vọng của họ hay không, mà là mất hy vọng rằng TQ sẽ hành động theo bất kỳ cách nào có ý nghĩa trong cuộc khủng hoảng.

Nhã Trúc