Lộ trình học tập liên thông cần rõ ràng để hút người học

Chuẩn hóa hệ thống đào tạo

Góp ý cho dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục và chính sách của Luật GDNN, TS Đặng Minh Sự - Ủy viên Ban Thường vụ Hội GDNN TPHCM cho rằng, Luật Giáo dục hiện hành chưa thể hiện rõ vai trò và vị trí của GDNN trong hệ thống giáo dục quốc dân, chưa có sự phân định cụ thể giữa trung học nghề và trung cấp nghề.

Sinh viên Trường Cao đẳng nghề công nghiệp Hà Nội trong giờ học. Ảnh: NTCC

Theo ông Trần Anh Tuấn – Phó Chủ tịch Hội GDNN TPHCM, hiện đang có sự chồng chéo giữa các trung tâm GDNN, trung tâm GDNN – GDTX và các trường trung cấp, dẫn đến tình trạng rườm rà trong quản lý và chính sách học phí. Việc Tổng cục GDNN được chuyển về Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) quản lý là cơ hội để nghiên cứu, xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả hơn giữa các cơ sở giáo dục này. Ông Tuấn đề xuất hợp nhất các đơn vị trên thành một hệ thống chung gọi là “trung học nghề”, giúp người dân dễ hiểu và thuận tiện trong việc lựa chọn nơi học phù hợp.

Vì vậy, việc dự thảo bỏ khái niệm “trường trung cấp”, thay bằng “trung học nghề” và bổ sung trung học nghề là một cấp học trong hệ thống giáo dục quốc dân đã nhận được nhiều ý kiến ủng hộ. Theo đó, trường trung học nghề sẽ tích hợp cả kiến thức nghề và chương trình văn hóa THPT. Sau khi hoàn thành lớp 9, học sinh sẽ có ba lựa chọn: vào học THPT; theo học trung học nghề để lấy chứng chỉ sơ cấp; hoặc học trung học nghề để lấy chứng chỉ trung cấp. Mô hình này được đông đảo người dân ủng hộ vì mở ra nhiều cơ hội thuận lợi cho học sinh lựa chọn hướng đi sau THCS, có thể học nghề và liên thông lên trình độ cao hơn; đồng thời phù hợp với cách tiếp cận hệ thống giáo dục mở của UNESCO.

Theo TS Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GDĐT), đây không đơn thuần là hành động kỹ thuật, mà là bước đi mang tính chiến lược cải cách hệ thống giáo dục. Điều này thể hiện sự nghiêm túc trong việc chuẩn hóa hệ thống, minh bạch hóa lộ trình học tập, và hiện đại hóa khung pháp lý nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.

Bình đẳng về cơ hội học tập

Thực tế lâu nay, việc học nghề và học văn hóa diễn ra ở hai địa điểm khác nhau khiến nhiều phụ huynh băn khoăn khi cân nhắc lựa chọn cho con em theo học nghề sau tốt nghiệp THCS. Việc phải di chuyển giữa trường nghề để học nghề và trung tâm GDTX để học văn hóa không chỉ gây vất vả trong đi lại, mà còn khiến học sinh chịu sự quản lý của hai đơn vị, khó thống nhất về thời khóa biểu cũng như sắp xếp thời gian tự học. Nếu tháo gỡ được nút thắt trong quy định về đào tạo văn hóa tại các cơ sở GDNN, nhiều chuyên gia tin rằng mục tiêu đến năm 2030 thu hút từ 50 – 55% học sinh trung học vào hệ thống GDNN sẽ khả thi hơn. Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Thu Dung (đoàn Thái Bình) cũng chỉ ra, từ năm 2020, hoạt động dạy nghề kết hợp dạy văn hóa tại các trung tâm GDNN còn hạn chế. Do đó, học sinh đã không mặn mà với hình thức học tập này.

Là người có nhiều năm gắn bó với ngành giáo dục, GS.TS Phạm Tất Dong - nguyên Phó Chủ tịch Hội Khuyến học Việt Nam nhìn nhận, nhiều năm qua giữa GDNN với giáo dục phổ thông và giáo dục đại học (ĐH) đang tồn tại một khoảng cách, chưa có giải pháp nào khắc phục hoặc thu hẹp sự gián đoạn, trong khi chủ trương của Đảng và Nhà nước rất muốn các hệ thống giáo dục kết nối, liên thông với nhau, thành một hệ thống thống nhất. Nhưng những học sinh học nghề với tấm bằng trung cấp nghề sẽ không được tham gia thi tuyển vào trường ĐH. Với dự thảo mới đang được lấy ý kiến, bằng trung học nghề và bằng tốt nghiệp THPT hoàn toàn bình đẳng, tương đương với nhau và đều cùng đạt cấp độ 3 về học vấn. Khi đó, người học có quyền bình đẳng về cơ hội học lên cao, việc làm và phát triển nghề nghiệp, từ đó thu hút người học chủ động lựa chọn học nghề thay vì áp lực phải đỗ lớp 10 THPT công lập lâu nay đè nặng lên vai các học sinh 15 tuổi.

Chính sách về liên thông chính là nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người học ở mọi lứa tuổi lựa chọn con đường học tập nâng cao trình độ, chuyển đổi ngành nghề phù hợp với năng lực và điều kiện cá nhân, đáp ứng yêu cầu thay đổi của công việc và nghề nghiệp. Khuyến khích học tập suốt đời đồng thời tạo cơ chế, chính sách mở để những người muốn học đều có thể lựa chọn các hình thức phù hợp với điều kiện tài chính, năng lực sở thích và những yếu tố khác, từ đó góp phần tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh cuộc cách mạng khoa học công nghệ diễn ra mạnh mẽ.

Thu Hương