Lối đi nào để ngành hàng sầu riêng phát triển bền vững?: Mở lối cho ngành hàng sầu riêng (Kỳ cuối)

Kỳ cuối: Mở lối cho ngành hàng sầu riêng

Tổ chức lại sản xuất, tăng cường quản lý, kiểm soát chất lượng sản phẩm sầu riêng theo chuỗi từ sản xuất đến sơ chế, đóng gói, xuất khẩu; đa dạng hóa thị trường xuất khẩu; xử lý mạnh việc gian lận mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói;... là những giải pháp căn cơ giúp ngành hàng sầu riêng phát triển bền vững trong thời gian tới.

Đoàn Sở Nông nghiệp và Môi trường kiểm tra về mã số cơ sở đóng gói

Xây dựng nền nông nghiệp xanh, bền vững

Gần đây, xuất khẩu trái sầu riêng gặp khó khăn do phía đối tác phát hiện một số lô sầu riêng của Việt Nam nhiễm Cadimi. Cadimi là chất cực độc, thậm chí chỉ với nồng độ thấp cũng có khả năng tích lũy sinh học trong cơ thể. Người nuốt phải lượng nhỏ Cadimi có thể phát sinh ngộ độc tức thì, gây nôn mửa, tiêu chảy, nặng hơn là tổn thương gan, thận. Đây là một trong những tác nhân gây ra bệnh ung thư.

Để kiểm soát chất Cadimi trong trái sầu riêng, nguyên Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Long An - Nguyễn Thanh Tùng chia sẻ: “Qua nghiên cứu, tôi nhận thấy Cadimi nhiễm từ phân bón, đặc biệt là phân lân. Do đó, muốn kiểm soát được Cadimi, các ngành chức năng cần quản lý được phân bón nhập khẩu. Bên cạnh đó, chúng ta phải tìm nguồn lân mới chất lượng hơn, bảo đảm hàm lượng Cadimi không vượt ngưỡng, bởi phân lân là yếu tố bắt buộc giúp sầu riêng ra hoa, đậu trái. Tốt nhất nông dân cần thay đổi tập quán sản xuất, chuyển từ sử dụng phân bón hóa học sang hữu cơ để cân bằng độ pH, hòa tan các hợp chất từ lân giúp cây hấp thụ và nuôi lại các vi sinh vật có lợi”.

Hiện nay, thị trường phân bón, thuốc hóa học đa dạng về chủng loại, mẫu mã, nông dân khó phân biệt được phân thuốc kém chất lượng và phân chứa hàm lượng Cadimi vượt ngưỡng cho phép. Ông Trần Thanh Phong (xã Tân Thành, huyện Tân Thạnh) nói: Gia đình trồng 3ha sầu riêng, trong đó diện tích cho trái 60%. Nghe thông tin sầu riêng nhiễm Cadimi không được xuất khẩu, tôi vô cùng lo lắng vì thu nhập của gia đình chỉ dựa vào cây sầu riêng.

Tôi hy vọng các ngành chức năng kiểm soát chặt chẽ và xử lý mạnh đối với các công ty, doanh nghiệp kinh doanh phân bón, thuốc bảo vệ thực vật kém chất lượng. Riêng đối với phân bón hữu cơ, các cấp, các ngành cũng phải kiểm tra bởi thực tế hiện nay, nhiều công ty, doanh nghiệp lấy bùn làm phân, trong khi đó bùn có khả năng chứa hàm lượng Cadimi cao.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Quốc Khương - giảng viên Trường Đại học Cần Thơ, cho biết: Đối với các loại cây ăn trái như sầu riêng, mít thì sử dụng phân, thuốc hóa học thời gian đầu sẽ phát triển rất tốt, nhanh cho trái. Tuy nhiên, về lâu dài, vườn xuất hiện nhiều dịch bệnh, khó kiểm soát dẫn đến cây bị suy, mất sức, làm giảm năng suất, chất lượng trái. Bởi lạm dụng phân, thuốc hóa học sẽ làm suy giảm sức khỏe của đất. Trong đó, nhiều hợp chất như sắt, kẽm tồn đọng trong đất, không thể hòa tan, các vi sinh vật có lợi thì chết dần, đất không còn tơi xốp, mất chất dinh dưỡng.

Để bảo vệ vườn cây ăn trái và tăng cường sức khỏe cho đất, nông dân cần chuyển từ sử dụng phân, thuốc hóa học sang hữu cơ, vi sinh, bởi phân hữu cơ có nhiều hợp chất giúp hòa tan các hợp chất hóa học, góp phần cân bằng dinh dưỡng đất và bảo vệ sức khỏe con người.

Cùng cộng đồng trách nhiệm

Trung bình hàng tháng, Công ty (Cty) TNHH Thương mại Dịch vụ Hữu Thắng (huyện Châu Thành) xuất khẩu khoảng 200 xe container trái cây như thanh long, mít, xoài, sầu riêng. Từ đầu năm 2025 đến nay, 8 xe container xuất khẩu sầu riêng của Cty phải quay đầu do vướng các quy định mới mà Trung Quốc yêu cầu.

Anh Lại Tuấn Kiệt (đại diện Cty TNHH Thương mại Dịch vụ Hữu Thắng) cho biết: “Trước khi thu hoạch, chúng tôi lấy mẫu sầu riêng ngẫu nhiên đem đi xét nghiệm về chất vàng O, Cadimi và không phát hiện. Thông thường vào tháng 5 là vào chính vụ trái cây, Trung Quốc bắt đầu áp đặt các chính sách khác nhau, gây khó dễ cho trái cây Việt Nam xuất khẩu sang thị trường này. Thời gian tới, Cty sẽ tìm kiếm thêm thị trường mới, góp phần bảo đảm đầu ra ổn định cho trái cây Việt Nam”.

Ngay khi Hải quan Trung Quốc cấm tuyệt đối sầu riêng nhiễm chất vàng O nhập khẩu, Cty TNHH Xuất nhập khẩu trái cây Hoa Cương (huyện Châu Thành) thay tất cả các dụng cụ từ sơ chế đến đóng gói. Ngoài ra, Cty còn cử kỹ thuật xuống thăm vườn, kiểm tra lại quy trình sản xuất và lấy mẫu ngẫu nhiên để xét nghiệm. Cty hy vọng các Cty, doanh nghiệp và nông dân đồng lòng tạo ra chuỗi liên kết bền vững từ đầu vào đến đầu ra, không nên chạy theo lợi nhuận mà bán thương hiệu, ảnh hưởng uy tín của sầu riêng Việt. Làm được như vậy, sầu riêng Việt sẽ có chỗ đứng bền vững ở bất cứ thị trường nào, không riêng gì Trung Quốc.

Theo Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường – Đinh Thị Phương Khanh, những năm gần đây, nhờ giá trị kinh tế cao và nhu cầu thị trường lớn, diện tích trồng sầu riêng trên địa bàn tỉnh có xu hướng tăng lên. Tuy nhiên, Sở xác định rõ quan điểm không khuyến khích mở rộng diện tích tràn lan mà sẽ tập trung quy hoạch vùng trồng phù hợp, căn cứ vào điều kiện thổ nhưỡng, chất lượng nguồn nước tưới, khả năng đầu tư, chăm sóc của nông dân và nhu cầu thực tế của thị trường tiêu thụ. Chỉ những nơi có điều kiện thật sự phù hợp mới khuyến khích phát triển sầu riêng một cách bài bản, có kiểm soát.

Hiện nay, Sở phối hợp các địa phương rà soát diện tích trồng sầu riêng, lựa chọn các vùng có đủ điều kiện về quy mô, đồng bộ về canh tác để triển khai xây dựng mã số vùng trồng. Cùng với đó, ngành sẽ tổ chức hướng dẫn, kiểm tra định kỳ các cơ sở sơ chế, đóng gói nhằm bảo đảm truy xuất nguồn gốc, an toàn thực phẩm và đáp ứng các quy định về kiểm dịch thực vật của nước nhập khẩu. Song song đó, công tác tập huấn quy trình sản xuất an toàn, thực hành nông nghiệp tốt (GAP), sản xuất hữu cơ, sinh học sẽ được tổ chức thường xuyên và sát với thực tiễn. Từng nông dân, tổ hợp tác, hợp tác xã được khuyến khích áp dụng quy trình sản xuất sạch, giảm thiểu sử dụng thuốc hóa học, nâng cao chất lượng trái, từ đó từng bước xây dựng thương hiệu sầu riêng Long An gắn với uy tín và độ tin cậy trên thị trường.

“Một trong những vấn đề cốt lõi để phát triển bền vững là kiểm soát vật tư đầu vào, đặc biệt là giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật. Sở sẽ tăng cường thanh, kiểm tra, hướng dẫn người dân sử dụng giống chuẩn, vật tư nông nghiệp có nguồn gốc rõ ràng, đúng kỹ thuật và đúng thời điểm. Ngoài ra, ứng dụng công nghệ thông tin cũng sẽ được chú trọng trong quản lý sản xuất và tiêu thụ. Sở sẽ đẩy mạnh triển khai phần mềm quản lý vùng trồng, tích hợp truy xuất nguồn gốc điện tử, mã QR, nhật ký điện tử,... giúp theo dõi chặt chẽ quy trình canh tác, bảo đảm minh bạch, phục vụ hiệu quả công tác quản lý nhà nước, giám sát chất lượng sản phẩm” - bà Đinh Thị Phương Khanh thông tin./.

Lê Ngọc - Bùi Tùng