Lối nào cho thị trường xi măng?

“Bức tranh” nhiều “gam màu xám”

Ngành Xi măng chịu ảnh hưởng tình hình thế giới, trong nước thị trường bất động sản chưa phục hồi, nguồn cung xi măng vượt xa cầu; giá nguyên, nhiên liệu đầu vào cho sản xuất xi măng ở mức cao... khiến tiêu thụ xi măng trong nước và xuất khẩu sụt giảm, tồn kho tăng cao.

Có thể khẳng định, năm 2024 là năm khó khăn với ngành Xi măng, các doanh nghiệp chật vật trong sản xuất, kinh doanh, có những nhà máy phải dừng lò hoặc đóng cửa. Hiện tại, ngành Xi măng có 92 dây chuyền sản xuất clinker, với tổng công suất đạt 122,34 triệu tấn xi măng/năm. Theo Bộ Xây dựng, năm 2024, sản xuất và tiêu thụ xi măng đạt 91 triệu tấn, tăng 2% so với năm 2023, trong đó tiêu thụ nội địa đạt 60 triệu tấn. Như vậy, phải sản xuất và tiêu thụ thêm 31,34 triệu tấn nữa ngành Xi măng mới chạy đủ 100% công suất thiết kế.

PGS.TS Lương Đức Long, Tổng Thư ký kiêm Phó Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhận định: Năm 2024, bức tranh toàn Ngành chủ yếu gam “màu xám”. Nhưng phải ghi nhận “điểm sáng” trong “bức tranh màu xám” ấy, đó là các doanh nghiệp xi măng đã biến khó khăn thành động lực đổi mới sáng tạo; tối ưu hóa, giảm chi phí sản xuất; không ngừng cải tiến nâng cao chất lượng sản phẩm, cho ra loạt các sản phẩm mới, chuyên dụng hơn. Đồng thời, nỗ lực giảm tiêu thụ năng lượng, giảm phát thải, chú trọng bảo vệ môi trường; tích cực tái sử dụng rác thải, phế thải làm nhiên liệu, nguyên liệu thay thế, sử dụng nhiệt thải lò nung để phát điện.

Đến nay, đã có 30 dây chuyền sản xuất xi măng đầu tư hệ thống sử dụng nhiệt thải lò nung phát điện với tổng công suất phát điện đã đầu tư là 227 MW, chiếm 55% tiềm năng phát điện từ tổng các lò nung xi măng. Hiện có 11 nhà máy xi măng sử dụng rác thải thay thế than, với mức độ thay thế nhiệt cho than ở các nhà máy này khoảng 30%.

Phân tích số liệu cho thấy, năm 2022 là năm đỉnh cao trong xuất khẩu xi măng của Việt Nam khi đạt mốc 42 triệu tấn, năm 2023 xuất khẩu sụt giảm cả về lượng, giá trị. Năm 2024, toàn ngành xuất khẩu xi măng và clinker đạt 31 triệu tấn, tương đương năm 2023, giá trị xuất khẩu ước đạt 1 tỷ USD. Khó khăn bủa vây trong xuất khẩu, khi Trung Quốc - thị trường nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam - giảm nhập khẩu xi măng, clinker của Việt Nam. Mặc dù, các doanh nghiệp xi măng nỗ lực tìm kiếm và mở rộng thị trường sang các nước châu Mỹ nhưng giá trị và sản lượng xuất khẩu vẫn nằm ở mức giới hạn của năm 2023.

“Tia sáng” cho năm 2025

Nhận định về đồ thị phát triển của ngành Xi măng, PGS.TS Lương Đức Long cho biết: Năm 2023, tiêu thụ xi măng ở “đáy”; năm 2024 tình hình tương đương 2023 nhưng quý IV/2024 có khá hơn nên cả năm 2024 tiêu thụ sẽ nhích hơn so năm 2023, đồ thị bắt đầu đi lên. “Tia sáng” ở quý IV/2024 là tín hiệu để các doanh nghiệp xi măng kỳ vọng năm 2025 sẽ tăng trưởng tốt hơn.

Đánh giá về triển vọng thị trường xi măng năm 2025, TS. Nguyễn Quang Cung, Chủ tịch Hiệp hội Xi măng Việt Nam nhấn mạnh: Năm 2025, ngành Xi măng có nhiều tín hiệu tốt lên. Những khó khăn của ngành được Thủ tướng trực tiếp chỉ đạo, tháo gỡ vướng mắc, thị trường cuối năm 2024 đã có chuyển động tích cực hơn.

Với sự chỉ đạo quyết liệt và sự quan tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ngành và địa phương đến công tác đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật, giao thông, thủy lợi; thị trường bất động sản có dấu hiệu phục hồi tích cực. Bên cạnh đó, nhu cầu xây dựng của người dân vẫn khá lớn, do đó đầu ra cho sản phẩm xi măng năm 2025 dự báo sẽ cải thiện hơn so với năm 2024.

Bộ Xây dựng tính toán nhu cầu tiêu thụ xi măng toàn ngành năm 2025 khoảng 95 - 100 triệu tấn, tăng 2 - 3% so với năm 2024. Trong đó, tiêu thụ nội địa khoảng 60 - 65 triệu tấn, xuất khẩu khoảng 30 - 35 triệu tấn.

Đại diện một doanh nghiệp xi măng phân tích: Dự kiến ngành Xi măng sẽ tăng trưởng vào năm 2025, với mức tiêu thụ xi măng dự kiến sẽ tăng 3 - 4,5%, phản ánh những dấu hiệu phục hồi ban đầu khi các khoản đầu tư vào cơ sở hạ tầng bắt đầu có hiệu lực. Tuy nhiên, thị trường xi măng có thể không tăng trưởng đáng kể cho đến năm 2026, khi mức tiêu thụ xi măng nội địa dự kiến sẽ tăng trưởng 10,2%.

Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, giảm chi phí sản xuất

Năm 2025, Bộ Xây dựng tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành, Hiệp hội Xi măng Việt Nam chỉ đạo các cơ sở sản xuất xi măng triển khai áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật để phát huy công suất thiết kế các dây chuyền sản xuất, giảm chi phí sản xuất để giảm giá thành sản phẩm.

Đẩy mạnh đầu tư dự án tận dụng nhiệt khí thải trong các nhà máy xi măng để sản xuất điện; dự án tận dụng nguồn chất thải của các ngành công nghiệp khác như tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất… làm nguyên liệu; sử dụng rác thải làm nhiên liệu cho ngành Xi măng, nhằm tiết kiệm chi phí sản xuất, nâng cao hiệu quả đầu tư và bảo đảm môi trường. Nghiên cứu phát triển các loại xi măng bền sun-phát phục vụ nhu cầu xây cho các công trình ven biển và hải đảo. Bộ Xây dựng đề nghị các doanh nghiệp nắm bắt diễn biến thị trường xi măng thế giới, tăng giảm nguồn cung để điều chỉnh kịp thời hoạt động sản xuất giữ giá bán ổn định; có chiến lược dài hạn về hoạt động sản xuất kinh doanh.

Hy vọng năm 2025, các doanh nghiệp ngành Xi măng sẽ dễ thở hơn, sản xuất và tiêu thụ tốt hơn, tiếp tục đổi mới sáng tạo, giảm chi phí sản xuất, hướng tới phát triển xanh, bền vững.

Bộ Xây dựng đề nghị Bộ Công Thương, Tổ điều hành thị trường trong nước báo cáo Thủ tướng Chính phủ có chính sách hợp lý trong việc điều chỉnh giá bán các mặt hàng trọng yếu, là đầu vào của sản xuất xi măng như điện, than, xăng, dầu. Đồng thời, triển khai các giải pháp phù hợp nhằm giảm thiểu các chính sách bảo hộ thương mại không công bằng của một số nước về nhập khẩu clinker và xi măng của Việt Nam. Chỉ đạo Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam có kế hoạch cung cấp đủ than theo nhu cầu sản xuất và đảm bảo chất lượng than cho các nhà máy xi măng; Tổng công ty Điện lực Việt Nam (EVN) cấp đủ điện cho sản xuất xi măng.

Thảo Ngọc