Lòng phố

Ngày nắng. Nắng ràn rụa chảy tràn trên bê tông đường nhựa, nắng bỏng rát lấm tấm mồ hôi trên lưng áo nhọc nhằn. Một bóng mát hiện ra ven đường quý giá hơn vạn ngàn câu an ủi. Thỉnh thoảng, ngước nhìn những vòm xanh dịu mát trong những buổi trưa nắng gắt, tôi cảm nhận được những tia nắng đang cố lọt xuống các kẽ lá, còn những tấm lá lại đang căng mình ra để che chắn cho một bóng râm. Mấy người chạy xe ôm dựng chiếc chân chống, ngả lưng ngay trên yên xe tranh thủ chợp mắt trong khi chờ khách. Cuộc sống vẫn trôi đi bên những bóng mát ven đường.

Tôi thích ngắm nhìn cuộc sống từ những nhỏ nhặt và có lẽ vì thế mà một lần ngồi nghỉ chân bên vỉa hè, tôi đã chợt lặng đi khi thấy một cái cây có nguy cơ biến mất, khi thấy người ta đổ nhựa đường còn đang nóng quá sát gốc cây. Hơn 20 năm trước, tôi đã trải qua một cảm giác giống như vậy khi chúng tôi chứng kiến những gốc thông giữa lòng phố bị đốn hạ. Tiếng cưa lốc xé nát những thân cây, xé cả vòm trời tuổi mười sáu riu ríu tiếng thông reo của chúng tôi khi ấy. Mỗi sớm mai, thành phố còn hoang sơ và gần như quanh năm mù sương, chúng tôi thong thả bước trên vỉa hè thoảng thơm mùi nhựa thông, những bước chân nhẹ êm trên thảm lá khô. Đôi khi, chúng tôi lại mải mê nhìn theo con sóc nhỏ vờn một quả thông khô. Thấy bóng người, con sóc nhỏ vụt chạy trốn vào một hốc thông, rồi hé đôi mắt như hai hạt đậu đen lấp lánh dõi theo. Cho đến tận bây giờ, tôi vẫn ước ao đường phố sẽ lại có những gốc thông già với lớp vỏ xù xì, thân cây mốc thếch thỉnh thoảng lại đùn lên một cục nhựa màu hổ phách trong suốt vón cục lại. Những gốc thông thơm tho tỏa ngát suốt những năm tháng thanh xuân tươi đẹp lãng đãng sương mù và con sóc nhỏ lăn quả thông khô về một miền tươi đẹp. Những cái cây không chỉ tỏa vào lòng phố một bóng mát ban trưa, mà còn tỏa mát cho cả một quãng đời.

Minh họa: HUYỀN TRANG

Phố đã vào mưa. Mưa ở miền này thường đổ xuống sau nửa năm trời đằng đẵng nắng hạn. Mưa tưới mát cho bầu trời mặt đất. Mưa giăng giăng trên mái nhà, cây lá. Mưa bề bộn trên những phận người. Đêm nằm nghe tiếng mưa lách tách giọt vắn giọt dài, tôi lại mường tượng một tiếng rao lẫn trong mưa vọng vào trời khuya. Tiếng rao đêm của một bà cụ bán hột vịt lộn. Bà khoác tấm áo mưa mỏng, một tay bưng cái thúng nhỏ được lót vải rất dày xung quanh để giữ ấm cho những quả trứng; tay kia bà cầm chiếc đèn dầu, chiếc đèn leo lét trong đêm mưa xứ núi cũng chỉ vừa đủ soi cho những bước chân dò dẫm, run run. Thi thoảng, trên đường đi học về, trong những đêm mưa muộn, gặp bà, chúng tôi dừng lại mua giúp một vài quả trứng. Những quả trứng nóng hổi luôn được ủ trong lớp lớp vải dày, ngọn đèn vàng leo lét hắt vào đêm cùng tiếng rao của bà lâu lắm đã vắng bóng. Nó cũng dần trở thành một vệt mờ trong ký ức. Tôi chỉ còn thảng hoặc nhớ đến khi chợt nghĩ về những chuyện đã xa. Chỉ có lòng phố, tuy diện mạo trải bao đổi thay, vẫn ôm giữ cho mình những phận người, những câu chuyện, những hoài niệm ngái xa.

Thành phố của tôi bé nhỏ, giữa lòng phố vẫn có những con hẻm chật chội, người ta phải thật khéo để tránh không va chạm với người ngược chiều. Những ngôi nhà giáp mặt đứng trông nhau qua nắng nắng mưa mưa. Người sinh sống trong những con hẻm nhỏ ấy chủ yếu làm những công việc lao động chân tay, hoặc buôn thúng bán mẹt ăn đong qua ngày. Những buổi chiều tan trường, đôi khi không quá vội, tôi lại vòng qua những con hẻm ấy để trở về nhà. Đi những lối ấy phải thật chậm và vì chậm nên ngắm nhìn được cuộc sống đang trôi ở những góc hẹp. Và thấy phố đã rộng rãi chia tấm lòng mình, để ai cũng có một chốn nương náu, dẫu phải vất vả vật lộn trong những cuộc áo cơm. Tấm lòng thành phố, có lẽ vì thế mà không chật hẹp đối với bất cứ ai.

Thử mường tượng, nếu một ngày thành phố không một bóng cây xanh, những ngôi nhà hẳn sẽ chẳng khác gì một cơ thể trần trụi phô hết sự vô duyên ngượng nghịu đứng ngó nhau. Hoặc giả những con hẻm chật chội giữa lòng phố một ngày sẽ nhường chỗ cho những chung cư ngất ngưởng mọc lên, những phận nghèo rồi sẽ dạt về đâu? Hay tất cả sẽ vắng xa dần, như tiếng rao đêm từ lâu lắm đã lọt thỏm vào một vùng xa, thật xa.

Ấy là phép thử vậy, khi tôi chợt ngước lên nhìn vòm trời mướt xanh, vào giữa trưa nắng, tôi dạt vào trú chân dưới một bóng cây xanh giữa lòng thành phố.

ĐÀO AN DUYÊN