Luật Báo chí (sửa đổi): Đảm bảo nguồn thu hợp pháp cho báo chí tự chủ

Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Báo chí sửa đổi. Ảnh: quochoi.vn

Một số đại biểu Quốc hội cho rằng, mô hình kinh tế báo chí đang chịu áp lực lớn khi trí tuệ nhân tạo (AI) và mạng xã hội sao chép, bóp méo nội dung để câu view, chiếm doanh thu quảng cáo. Báo chí chính thống mất nguồn thu; các nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với báo chí khi lấy thông tin, đảm bảo sự công bằng hơn trên nền tảng số.

Các đại biểu cho rằng, Luật Báo chí hiện hành từ năm 2016 đã bộc lộ nhiều bất cập, chưa đủ để bảo vệ báo chí chính thống, kiểm soát tình trạng thương mại hóa thông tin và chưa tương thích với sự phát triển mạnh mẽ của báo chí số.

Đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn An Giang) cho biết, về nguồn thu của cơ quan báo chí, dự thảo luật trước đây có quy định về nguồn thu từ tài trợ và nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, trong dự thảo trình Quốc hội lần này, cơ quan chủ trì soạn thảo đã bỏ cụm từ “nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật”, song chưa có giải trình thỏa đáng.

Đại biểu Lý Anh Thư (Đoàn An Giang) phát biểu thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Đại biểu cho rằng, trong bối cảnh các cơ quan báo chí đang chuyển đổi mô hình kinh tế, đòi hỏi đa dạng hóa nguồn thu, việc bỏ quy định này có thể hạn chế hoạt động sáng tạo và giảm khả năng tự chủ của cơ quan báo chí. Báo cáo giải trình cũng đã khẳng định Nhà nước định hướng phát triển báo chí đa nền tảng, mở rộng không gian số, gắn với dịch vụ trực tuyến, đòi hỏi cơ chế linh hoạt hơn đối với các nguồn thu.

Do đó, để khuyến khích cơ quan báo chí phát triển theo hướng tự chủ, chuyên nghiệp, sáng tạo, đại biểu đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo giữ lại cụm từ “nguồn thu hợp pháp khác theo quy định của pháp luật” tại Điều 21 dự thảo Luật. Đại biểu nhấn mạnh: “Quy định này vừa đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp, vừa tạo cơ sở pháp lý để các cơ quan báo chí mở rộng hoạt động, đa dạng hóa nguồn thu, đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ công nghiệp và xã hội thông tin hiện đại”.

Trong khi đó, đại biểu Lê Thu Hà (Đoàn Lào Cai) cho biết, hiện nay, các nền tảng xuyên biên giới đang sử dụng nội dung báo chí để thu lợi, chi phối thuật toán phân phối thông tin, tự động tổng hợp, lập chỉ mục, trích đoạn tin tức mà không cần xin phép, không chia sẻ doanh thu, không chịu trách nhiệm pháp lý và không thực hiện gỡ bỏ thông tin sai theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền.

Đại biểu Lê Thu Hà (Đoàn Lào Cai) phát biểu thảo luận. Ảnh: quochoi.vn

Do đó, đại biểu đề nghị bổ sung 3 nhóm nghĩa vụ bắt buộc đối với các nền tảng xuyên biên giới vào dự thảo luật. Trong đó, nghĩa vụ chia sẻ doanh thu và bảo vệ giá trị đầu tư của báo chí được quy định theo hướng bất kỳ tổ chức, cá nhân nào sử dụng lại nội dung báo chí trên không gian mạng đều phải có sự đồng ý của cơ quan báo chí và tuân thủ cơ chế chia sẻ lợi ích theo thỏa thuận.

Ngoài ra, đại biểu cho rằng, Nhà nước cần sớm đầu tư hệ thống giám sát nội dung theo thời gian thực, nền tảng lưu trữ số và chuẩn dữ liệu báo chí quốc gia. “Đây không phải là công cụ kiểm soát, mà là tăng cường năng lực phòng vệ để báo chí vững vàng trước làn sóng tin giả, sự thao túng thuật toán và sức ép ngày càng lớn từ các nền tảng toàn cầu”, đại biểu nói.

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu (Đoàn Nghệ An) cũng lưu ý, để báo chí phát triển bền vững, cơ quan báo chí cần bảo vệ quyền lợi kinh tế và kiểm soát việc sử dụng lại nội dung bởi bên thứ ba, đặc biệt trên nền tảng số, công cụ tìm kiếm và mạng xã hội.

Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự thảo Luật Báo chí sửa đổi. Ảnh: quochoi.vn

Theo đại biểu, hiện nay, các mạng xã hội lớn thu lợi đáng kể từ việc hiển thị, tổng hợp, trích đoạn hoặc dẫn liên kết nội dung báo chí, thậm chí dùng dữ liệu này để huấn luyện mô hình AI. Trong khi đó, cơ quan báo chí phải chịu toàn bộ chi phí sản xuất nhưng không được chia sẻ doanh thu tương xứng, dẫn đến nguồn thu của báo chí truyền thống suy giảm, nguy cơ tin giả lan rộng và thông tin bị thao túng.

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu nhấn mạnh: “Doanh nghiệp thu lợi từ việc sử dụng nội dung báo chí trên nền tảng số phải chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí trên cơ sở thương lượng giữa hai bên”.

Đình Hiệp