Luật chuyên ngành phải tuân thủ nguyên tắc gốc của Luật Giá

Hạn chế can thiệp mệnh lệnh hành chính về giá

Thảo luận tại tổ, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đều cho rằng, đây là đạo luật gốc về quản lý giá, quy định những nguyên tắc căn bản trong quản lý nhà nước về giá. Luật quy định các biện pháp, mức độ kiểm soát, điều tiết từ phía Nhà nước và liên quan đến nhiều luật khác. Do đó, cần bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật và trong quản lý, theo hướng các luật khác có thể quy định những vấn đề đặc thù, cụ thể thuộc lĩnh vực chuyên ngành liên quan đến quản lý giá, song cần tuân thủ nguyên tắc chung được quy định tại Luật Giá.

Theo các đại biểu (ĐB), trên thực tế, nhiều đạo luật khác cũng đang quy định nội dung về quản lý giá (như lĩnh vực đất đai, y tế, đấu thầu, xây dựng...) cũng như liên quan đến nhiều điều ước quốc tế. Do đó, Chính phủ cần rà soát để xác định rõ giới hạn phạm vi điều chỉnh của luật này; làm rõ mối quan hệ của luật này với các luật khác để bảo đảm không trùng lắp, mâu thuẫn. Một mặt có quy định dẫn chiếu đến các luật chuyên ngành, mặt khác cần có quy định mang tính nguyên tắc trong quản lý để tạo căn cứ áp dụng, minh bạch, dễ tiếp cận.

Nguồn: Petrolimex. Đồ họa: Văn Chung

Một số nội dung cụ thể cũng được các ĐBQH góp ý kiến. ĐB Nguyễn Thị Kim Bé (Kiên Giang) và một số ĐBQH quan tâm đến quy định về Quỹ Bình ổn giá. Theo ĐB, cần thống nhất và có đánh giá toàn diện về việc thực hiện để nghiên cứu đưa vào luật. ĐB Phạm Đình Toản (Hưng Yên) cho rằng, việc duy trì Quỹ Bình ổn giá là cần thiết, nhất là trong bối cảnh khi thế giới có biến động. Những dao động của giá rất lớn, trong một giai đoạn sẽ tác động, ảnh hưởng sản xuất và đời sống, thì cần thiết phải có Quỹ Bình ổn giá.

“Tuy nhiên, nguyên tắc cơ chế thị trường vẫn là lớn nhất. Tôi vẫn đồng tình với quan điểm duy trì nhưng cần có nguyên tắc và giới hạn về thời gian. Nếu tình hình giá xăng dầu kéo dài, biên độ lớn thì quỹ đảm bảo được không. Cái gì cũng có tính hai mặt. Giá đi ngược chiều giá thế giới, giá cao thì dùng quỹ bình ổn; giá nước ngoài thấp thì thu vào nên giá cao hơn, dẫn tới xảy ra hiện tượng buôn lậu. Đồng tình với nguyên tắc vận hành quỹ nhưng phải chống buôn lậu, biên độ giảm quá cao thì có thể thất thoát xăng dầu” - ĐB Phạm Đình Toản nói.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc:

Bộ Tài chính chủ trì hướng dẫn quy định quản lý nhà nước về giá

Những ách tắc về giá hiện nay chủ yếu là những hướng dẫn tại các nghị định, thông tư, “quy định về giá chuyên ngành là rất chậm”. Ví dụ như Thông tư số 14/2020/TT-BYT quy định một số nội dung trong đấu thầu trang thiết bị y tế tại các cơ sở y tế công lập; Thông tư số 15/2019/TT-BYT quy định về đấu thầu thuốc lại các cơ sở y tế công lập. Hai thông tư này đều do Bộ Y tế chủ trì, đến nay đang là "nút thắt". Việc thiếu thuốc, vật tư y tế đang không tháo gỡ được. Vừa qua Bộ Tài chính đã chủ trì cuộc họp mời Bộ Y tế và đại diện lãnh đạo một số bệnh viện lớn đến để bàn tháo gỡ, nhưng việc sửa đổi các quy định này là do cơ quan chủ trì soạn thảo là Bộ Y tế đang thực hiện.

Hoặc như liên quan đến lĩnh vực đất đai, Thông tư số 36/2014/TT-BTNMT của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết phương pháp định giá đất; xây dựng, điều chỉnh bảng giá đất; định giá đất cụ thể và tư vấn xác định giá đất. Thông tư này hiện rất nhiều địa phương đang kiến nghị sửa đổi nhưng chưa thực hiện được.

Từ những bất cập nêu trên, đề nghị việc tham mưu cho Chính phủ ban hành nghị định, thông tư xác định giá nên giao cho Bộ Tài chính thực hiện. Bộ Tài chính có trách nhiệm tham mưu hướng dẫn ban hành quy định quản lý nhà nước về giá; tổ chức thanh kiểm tra và thẩm định các vấn đề có tính chất liên ngành. Đối với các bộ, ngành, sẽ xác định giá các hàng hóa, dịch vụ bộ, ngành mình quản lý. Nghĩa là tách nội dung xây dựng và thực thi pháp luật, như vậy, việc ban hành pháp luật cũng nhanh và thực thi pháp luật cũng nhanh.

ĐB Trương Thị Ngọc Ánh (Cần Thơ) bày tỏ sự thống nhất sửa đổi Luật Giá vì có những bất cập. Nhưng để đảm bảo sự thống nhất và đồng bộ, đảm bảo tuân thủ quy luật thị trường, thì trong các quy định cần phải hạn chế các biện pháp hành chính. “Tôi lấy ví dụ bình ổn giá, định giá là sự can thiệp bằng biện pháp hành chính. Thay biện pháp này bằng chính sách an sinh xã hội, tài chính vi mô, đảm bảo giá cả theo cơ chế thị trường, làm sao Luật Giá đảm bảo định hướng và quan điểm, nhà nước quản lý và điều tiết giá theo cơ chế thị trường” - ĐB Trương Thị Ngọc Ánh nêu quan điểm.

Tránh chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm trong quản lý giá

Trả lời phỏng vấn báo chí mới đây, Thứ trưởng Bộ Tài chính Tạ Anh Tuấn khẳng định, Luật Giá thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực. Tuy nhiên, đến nay đã phát sinh một số tồn tại. Việc sửa đổi luật lần này một mặt tiếp tục củng cố, hoàn thiện cơ chế quản lý, điều hành giá theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhưng một mặt cũng nhằm kịp thời khắc phục những điểm nghẽn, tạo điều kiện cho hoạt động sản xuất kinh doanh, kiểm soát lạm phát.

Dự thảo Luật giá (sửa đổi) trình Quốc hội củng cố, hoàn thiện 9 nhóm nội dung lớn về: danh mục hàng hóa, dịch vụ do nhà nước định giá; phương pháp định giá; bình ổn giá; kê khai giá; hiệp thương giá; công tác tổng hợp, phân tích, dự báo giá thị trường; điều kiện đối với doanh nghiệp thẩm định giá; điều kiện đối với thẩm định viên về giá; hoạt động thẩm định giá của nhà nước.

Ngăn ngừa sự tăng giá bất thường

Dự thảo Luật Giá (sửa đổi) quy định: Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định giá tối đa sách giáo khoa, còn các nhà xuất bản quy định giá cụ thể, đảm bảo tính linh hoạt, chủ động của các nhà xuất bản và tránh sự tăng giá bất thường của mặt hàng này.

Theo Thứ trưởng Tạ Anh Tuấn, công tác quản lý giá hiện nay được điều chỉnh bởi Luật Giá và nhiều luật chuyên ngành. Trong dự thảo Luật Giá (sửa đổi) lần này sẽ bao quát, tổng hợp để đảm bảo công tác quản lý giá được bao quát, tránh chồng chéo giữa Luật Giá và các luật chuyên ngành, nhất là các mặt hàng do Nhà nước định giá. “Qua rà soát hiện nay có 52 nhóm mặt hàng do Nhà nước định giá, sẽ rà soát đưa ra khỏi danh sách 14 nhóm mặt hàng, dịch vụ, bổ sung 2 nhóm mặt hàng là sách giáo khoa và hàng hóa, dịch vụ an ninh quốc phòng do Nhà nước đặt hàng” - Thứ trưởng Tạ Anh Tuấn nói.

Ngoài ra, Luật Giá (sửa đổi) sẽ củng cố thêm các quy định và phân cấp, phân quyền, phân định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành, nhất là các bộ, ngành, địa phương, tránh chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm trong quản lý giá. Đối với công tác thẩm định giá, luật sửa đổi cũng quy định để đảm bảo tính chuyên nghiệp, rõ ràng hơn, nâng cao trách nhiệm của các doanh nghiệp thẩm định giá và các thẩm định viên về giá.

Đối với giá sách giáo khoa, theo Thứ trưởng, đây là mặt hàng đặc biệt, ảnh hưởng tới các hộ gia đình ở Việt Nam. Trong quá trình thực hiện, Bộ Giáo dục và Đào tạo và Bộ Tài chính đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội để đưa mặt hàng này vào danh mục mặt hàng do Nhà nước định giá.

* Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Yến (Bà Rịa Vũng Tàu):

Xử lý các chồng chéo, đảm bảo đồng bộ quản lý về giá

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thị Yến

Tôi cơ bản thống nhất với bố cục của luật. Dự thảo luật cơ bản kế thừa, cụ thể hóa các quy định về phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của luật hiện hành; đồng thời sửa đổi, chuẩn hóa các thuật ngữ cho hợp với thực tiễn và pháp luật có liên quan, tạo cơ sở pháp lý bảo đảm thống nhất trong thực tiễn áp dụng.

Bên cạnh đó, dự thảo luật đã bổ sung quy định về nguyên tắc áp dụng Luật Giá với các luật khác có liên quan để xử lý các chồng chéo nhằm tăng cường tính đồng bộ trong hệ thống pháp luật về giá.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu dự thảo, tôi nhận thấy việc quản lý giá hiện đang có rất nhiều luật liên quan điều chỉnh như: Luật Nhà ở, Luật Giao thông đường bộ, Luật Thủy lợi, Luật Đất đai, Luật Khám chữa bệnh, Luật Hàng không dân dụng, Luật Đấu thầu… Do đó để đảm bảo tính thận trọng, đồng bộ của hệ thống pháp luật, tôi đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, xử lý mâu thuẫn, chồng chéo với các luật liên quan, đảm bảo tính thống nhất của pháp luật và yêu cầu công khai, minh bạch, ổn định, thống nhất trong quản lý, điều hành giá.

* Đại biểu Quốc hội Trần Thị Hồng Thanh (Ninh Bình):

Quy định rõ để tránh nhũng nhiễu, trục lợi

Đại biểu Quốc hội Trần Thị Hồng Thanh

Dự thảo luật quy định nghiêm cấm đối với hành vi: “Lợi dụng khủng hoảng kinh tế, thiên tai, địch họa, hỏa hoạn, dịch bệnh, chính sách của Nhà nước và điều kiện bất thường khác để tăng giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý không phù hợp với biến động của yếu tố hình thành giá so với trước khi điều chỉnh giá”. Tôi cho rằng, cụm từ “điều kiện bất thường”, “bất hợp lý” mang nhiều yếu tố định tính, có thể tạo khó khăn cho các chủ thể chịu sự quản lý của Luật Giá, do không có quy định về lợi nhuận định mức ngành và nguyên tắc cung - cầu; không thể có số liệu thống kê về lợi nhuận định mức ngành để khống chế việc tăng giá, nhất là việc tăng giá không phải là mặt hàng thiết yếu trong những thời điểm nhất định.

Đề nghị xem xét quy định rõ hơn cụm từ “điều kiện bất thường”, “bất hợp lý” hoặc quy định về trách nhiệm ban hành văn bản quy định chi tiết thi hành về nội dung này, tránh việc có thể áp dụng tùy tiện trong thực tiễn, cũng như khả năng rủi ro lạm dụng quy định này để nhũng nhiễu, trục lợi. Đề nghị xem xét bổ sung 2 hành vi bị nghiêm cấm đối với tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ tại dự thảo luật đó là, nghiêm cấm: “Các doanh nghiệp độc quyền hoặc giữ vị trí thống lĩnh thị trường bán không đúng giá nhà nước quy định; lợi dụng vị thế độc quyền của mình để định giá độc quyền ảnh hưởng đến lợi ích của người tiêu dùng”; “Có những hành vi cạnh tranh không lành mạnh về giá”.

Nhóm PV (thực hiện)