Luật Dân số: Chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển

Đáp ứng nhu cầu thực tiễn

Luật Dân số đã được Quốc hội biểu quyết thông qua với sự đồng thuận rất cao. Trong tổng số 450 đại biểu tham gia biểu quyết (chiếm 95,14%), có 448 đại biểu tán thành (chiếm 94,71%). Kết quả này cho thấy, Luật Dân số đáp ứng yêu cầu thực tiễn, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước, đồng thời nhận được sự thống nhất cao của cơ quan lập pháp.

Việc thông qua Luật Dân số đánh dấu bước nâng tầm quan trọng của công tác dân số, từ Pháp lệnh Dân số năm 2003 lên một đạo luật có hiệu lực pháp lý cao hơn, phù hợp với bối cảnh phát triển mới của đất nước.

Công tác dân số là sự nghiệp của toàn Đảng toàn dân. Ảnh: Minh Đức

Luật Dân số tập trung quy định các nội dung cốt lõi của công tác dân số hiện nay bao gồm: Duy trì mức sinh thay thế; giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh; thích ứng với già hóa dân số và dân số già; nâng cao chất lượng dân số; đẩy mạnh truyền thông, vận động, giáo dục về dân số; đồng thời xác định rõ các điều kiện bảo đảm thực hiện công tác dân số trong thực tiễn.

Luật cũng quy định rõ chính sách của Nhà nước đối với dân số theo hướng mang tính nguyên tắc, định hướng tổng thể, thể hiện các nhóm chính sách vĩ mô, bám sát đường lối, chủ trương của Đảng và Nhà nước. Các chính sách này được xây dựng trên cơ sở tiếp cận theo vòng đời, bảo đảm tính dài hạn, căn cơ và khả thi.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế, Luật Dân số đánh dấu sự thay đổi căn bản trong chính sách dân số của Việt Nam, chuyển trọng tâm từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Sự chuyển hướng này thể hiện cách tiếp cận toàn diện, giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, chất lượng dân số và thích ứng với già hóa dân số trong mối quan hệ chặt chẽ với phát triển kinh tế - xã hội.

Đồng bộ các giải pháp giúp nâng cao chất lượng dân số

Một trong những điểm nổi bật của Luật Dân số là hệ thống chính sách nhằm duy trì mức sinh thay thế bền vững. Luật xác định việc kết hợp đồng bộ các chính sách giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và các chính sách xã hội khác để khuyến khích sinh con, phù hợp với từng nhóm đối tượng và từng địa phương. Quyền quyết định số con, thời gian sinh và khoảng cách sinh thuộc về mỗi cá nhân, cặp vợ chồng.

Theo quy định của Luật, trường hợp sinh con thứ hai, lao động nữ được nghỉ thai sản 7 tháng; lao động nam được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con. Cùng với đó là các chính sách hỗ trợ tài chính khi sinh con đối với phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người; phụ nữ sinh con tại các tỉnh, thành phố có mức sinh dưới mức sinh thay thế; phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi.

Đáng chú ý, Luật quy định ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở đối với người có từ 2 con đẻ trở lên, qua đó góp phần tháo gỡ những khó khăn về an sinh, nhà ở - một trong những rào cản lớn đối với quyết định sinh con hiện nay.

Luật cũng siết chặt quy định để giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, khi nghiêm cấm tuyệt đối việc lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức. Đáng chú ý, hành vi thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai được quy định là hành vi bị nghiêm cấm. Người hành nghề khám bệnh, chữa bệnh có hành vi thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai sẽ bị đình chỉ hành nghề.

Luật Dân số dành sự quan tâm rõ nét đến vấn đề thích ứng với già hóa dân số. Luật nhấn mạnh yêu cầu chủ động chuẩn bị cho tuổi già, bao gồm chuẩn bị về sức khỏe, tài chính và tâm lý; tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; học tập, nâng cao kiến thức, kỹ năng nhằm duy trì sức khỏe thể chất, tinh thần và chức năng xã hội.

Luật cũng quy định phát triển đa dạng các hình thức chăm sóc người cao tuổi tại nhà và tại cộng đồng; đồng thời chú trọng phát triển nguồn nhân lực chăm sóc người cao tuổi trên cơ sở phân tách rõ nhóm chăm sóc chính thức và nhóm chăm sóc không chính thức, gắn với cơ chế hỗ trợ đào tạo kỹ năng phù hợp.

Theo Luật, Ngày Dân số Việt Nam là ngày 26/12 hàng năm. Ảnh: Minh Đức

Theo Luật, Ngày Dân số Việt Nam là ngày 26/12 hàng năm. Tháng 12 hàng năm là Tháng hành động quốc gia về Dân số. Luật nghiêm cấm tuyên truyền, phổ biến hoặc đưa thông tin có nội dung sai sự thật, xuyên tạc chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân số; cản trở việc tuyên truyền, giáo dục, vận động phổ biến thông tin, tư vấn về dân số, kế hoạch hóa gia đình, tiếp cận dịch vụ dân số.

Luật Dân số được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về dân số, bảo đảm phát triển bền vững đất nước trong bối cảnh Việt Nam đối mặt với mức sinh thấp, già hóa dân số nhanh và yêu cầu ngày càng cao về chất lượng nguồn nhân lực.

Linh Cao