Luật Đầu tư (sửa đổi): Mở rộng cơ hội thu hút dòng vốn trong và ngoài nước
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, Luật Đầu tư đã thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư.
Được thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội Khóa XV, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2026, Luật Đầu tư (sửa đổi) hứa hẹn sẽ mở rộng cơ hội để Việt Nam thu hút dòng vốn đầu tư trong và ngoài nước.
Luật Đầu tư (sửa đổi) được Quốc hội thông qua vào ngày 11/12/2025 với 7 Chương và 52 Điều. Luật quy định về hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam và hoạt động đầu tư kinh doanh từ Việt Nam ra nước ngoài. Đối tượng áp dụng của luật là nhà đầu tư, cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động đầu tư, kinh doanh.
Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: Doãn Tấn/TTXVN
Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, về thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, Luật Đầu tư đã thu hẹp và làm rõ phạm vi các dự án phải thực hiện chấp thuận chủ trương đầu tư. Theo đó, thu hẹp chủ chấp thuận chủ trương đầu tư với dự án đầu tư trong một số lĩnh vực quan trọng như cảng biển, sân bay, viễn thông, xuất bản, báo chí, các dự án thực hiện tại khu vực có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.
Về ngành nghề ưu đãi đầu tư, Luật Đầu tư (sửa đổi) quy định về ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, điều kiện đầu tư kinh doanh, bảo đảm theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 68/NQ-TW về kinh tế tư nhân và Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân. Trên cơ sở đó, Chính phủ đã rà soát, cắt giảm 38 ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện và sửa đổi phạm vi của 20 ngành nghề.
Luật Đầu tư (sửa đổi) cũng cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước khi cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Đây được đánh giá là quy định mang tính cải cách căn bản thủ tục đầu tư đối với nhà đầu tư nước ngoài, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.
Luật Đầu tư (sửa đổi) cũng đã đơn giản hóa thủ tục đầu tư ra nước ngoài, trong đó bãi bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư ra nước ngoài và thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận đầu tư ra đăng ký đầu tư ra nước ngoài.
Đánh giá cao những mặt tích cực của Luật Đầu tư (sửa đổi), TS. Nguyễn Sĩ Dũng - nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Việt Nam cũng chỉ ra 5 điểm mới trong Luật Đầu tư (sửa đổi), bao gồm: cắt giảm mạnh thủ tục tiền kiểm, tăng tốc triển khai dự án. Thu hẹp mạnh nhóm dự án phải xin chấp thuận chủ trương đầu tư, chỉ còn giữ lại những dự án có tác động lớn đến đất đai, môi trường, quốc phòng - an ninh, hoặc liên quan đến các nguồn lực chiến lược. Các dự án thông thường, nhất là trong lĩnh vực sản xuất, thương mại, dịch vụ được chuyển sang cơ chế đăng ký và hậu kiểm.
Đây là thay đổi mang tính nền tảng vì thời gian chuẩn bị dự án được rút ngắn đáng kể, giúp doanh nghiệp nắm bắt cơ hội đúng thời điểm. Mỗi tháng thủ tục được rút ngắn là hàng nghìn tỷ đồng nguồn lực được giải phóng vào sản xuất- kinh doanh; tránh "độ trễ mất cơ hội", vốn là rủi ro lớn nhất trong bối cảnh cạnh tranh thu hút FDI và chuyển dịch chuỗi cung ứng đang diễn ra rất nhanh; giảm dư địa xin- cho và hạn chế nhũng nhiễu, nhờ thu hẹp các điểm tiếp xúc hành chính không cần thiết; tạo tín hiệu ổn định, minh bạch đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước- yếu tố thường được họ đặt lên hàng đầu khi lựa chọn điểm đến.
“Cải cách này không chỉ giúp dự án "vào đường ray" nhanh hơn, mà còn cho thấy sự chuyển đổi tư duy quan trọng: Nhà nước không đứng ở cửa kiểm soát, mà đứng ở vị trí kiến tạo và giám sát minh bạch”, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nêu rõ.
Bên cạnh đó, thu hẹp hàng chục ngành nghề kinh doanh có điều kiện - mở rộng không gian tự do kinh doanh. Một nền kinh tế trưởng thành phải giảm dần sự phụ thuộc vào điều kiện kinh doanh và tăng vai trò của minh bạch, cạnh tranh và hậu kiểm. Luật sửa đổi đã đi đúng hướng khi: Bãi bỏ khoảng 25 ngành, nghề không còn cần thiết phải điều kiện hóa (và Chính phủ đang rà soát thêm để có thể bãi bỏ nhiều hơn nữa, ít nhất là 50 ngành nghề); thu hẹp phạm vi của 20 ngành, nghề khác để loại bỏ các tiêu chí lạc hậu, mơ hồ hoặc không còn phù hợp.
TS. Nguyễn Sĩ Dũng cho rằng, ý nghĩa của thay đổi này rất lớn. Đó là tôn trọng quyền tự do kinh doanh - một quyền hiến định, và là nền tảng của kinh tế thị trường; là tăng không gian sáng tạo và cạnh tranh cho doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn chịu ảnh hưởng nặng nề của điều kiện kinh doanh phức tạp; là giảm các "rào cản mềm"- nơi dễ phát sinh chi phí không chính thức và kéo giảm niềm tin thị trường. Bước đi này phù hợp với xu thế quốc tế là quản lý ít hơn nhưng đúng và hiệu quả hơn.
Ngoài ra, Luật còn ưu tiên mạnh mẽ công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, kinh tế xanh. Lần đầu tiên, nhóm ngành công nghệ cao, kinh tế số và kinh tế xanh được xác lập là trung tâm của cơ chế ưu đãi đầu tư. Điều này phản ánh tầm nhìn dài hạn: Việt Nam muốn bứt phá trong giai đoạn tới thì phải dựa vào tri thức, công nghệ và năng lực đổi mới.
Những ưu tiên này giúp chúng ta tăng sức hút đối với các tập đoàn hàng đầu trong lĩnh vực bán dẫn, AI, công nghệ sinh học, công nghệ carbon thấp; mở ra cơ hội để doanh nghiệp Việt tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu đang dịch chuyển; đón bắt xu thế phát triển xanh- tiêu chí ngày càng quan trọng trong thương mại quốc tế, thu hút đầu tư và tiếp cận thị trường. Đây là bước chuyển từ thu hút vốn theo chiều rộng sang thu hút nguồn lực có giá trị gia tăng cao, phù hợp với mục tiêu phát triển dài hạn của đất nước.
Mặt khác, Luật còn tạo thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài- nâng sức cạnh tranh của Việt Nam. Việc cho phép nhà đầu tư nước ngoài thành lập doanh nghiệp trước, rồi mới hoàn tất thủ tục xin giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, là một cải cách phù hợp với thông lệ OECD và thông lệ quốc tế.
Công ty TNHH Khvatec Thái Nguyên (vốn đầu tư của Hàn Quốc). Ảnh: Trần Việt - TTXVN
Điều này giúp giảm chi phí gia nhập thị trường, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, dịch vụ số, thương mại điện tử; tăng tính dự đoán của quy trình hành chính, giúp các nhà đầu tư lên kế hoạch hiệu quả hơn; nâng hình ảnh của Việt Nam như một nền kinh tế cởi mở và thân thiện với đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh cạnh tranh khu vực gay gắt, tốc độ và sự rõ ràng của thủ tục là lợi thế chiến lược.
Các chuyên gia cũng nhận định, Luật Đầu tư (sửa đổi) đã tháo gỡ một trong những nút thắt pháp lý lớn nhất đối với dòng vốn ngoại. Trước đây, nhà đầu tư nước ngoài thường gặp khó khăn vì quy trình "con gà - quả trứng" khi chưa thành lập doanh nghiệp thì không thể xin giấy phép. Luật sửa đổi đã giải quyết triệt để vấn đề này bằng quy định cho phép nhà đầu tư nước ngoài, đặc biệt là trong lĩnh vực khởi nghiệp sáng tạo, được thành lập tổ chức kinh tế trước khi cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư. Quy định này không chỉ giúp Việt Nam tương thích với thông lệ quốc tế mà còn tạo đường băng thuận lợi để đón làn sóng đầu tư vào đổi mới sáng tạo.
Song song với việc "mở đường", luật cũng "siết lại" những khâu cần thiết để bảo đảm hiệu quả sử dụng nguồn lực. Các quy định mới về tiến độ, gia hạn và chuyển nhượng dự án giúp sàng lọc nhà đầu tư thiếu năng lực, tránh tình trạng đăng ký nhiều nhưng làm ít; ngăn chặn đầu cơ dự án hoặc "ôm đất" kéo dài, gây lãng phí tài nguyên và mất cơ hội phát triển của địa phương; tăng hiệu quả sử dụng đất đai và các nguồn lực công, đồng thời bảo vệ nhà đầu tư chân chính. Việc kết hợp hài hòa giữa "nới đầu vào" và "siết thực thi" tạo ra một môi trường đầu tư lành mạnh, ổn định và bền vững.
