Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024: Phân quyền cho địa phương, siết chặt quản lý

Luật gồm 12 chương, có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2025, với nhiều điều khoản mới, nổi bật là phân quyền mạnh mẽ cho các địa phương trong quản lý, sử dụng tài nguyên khoáng sản nhằm thúc đẩy ngành khai thác khoáng sản phát triển bền vững; đồng thời siết chặt khai thác khoáng sản tràn lan...

Lực lượng chức năng kiểm tra một tàu khai thác cát trên sông Hồng. Ảnh: Nguyễn Trọng

Nhiều điểm mới

Về các điểm mới của Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, Luật quy định rõ nội dung và trách nhiệm của Nhà nước trong điều tra cơ bản địa chất; điều tra, khoanh định, lập bản đồ các khu vực di chỉ địa chất, di sản địa chất; điều tra địa chất môi trường, tai biến địa chất; điều tra địa chất công trình, địa chất đô thị; điều tra điều kiện địa chất khác, gồm: Điều tra, lập bản đồ không gian địa chất, bản đồ không gian lòng đất; tài nguyên địa nhiệt; tài nguyên địa chất tái tạo; quyền, nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân hoạt động điều tra cơ bản địa chất. Việc điều tra này giúp các địa phương xác định được những khu vực, giới hạn để khai thác, từ đó tăng cường bảo vệ tài nguyên khoáng sản, tránh tác động từ biến đổi khí hậu.

Ngoài ra, Luật cũng phân nhóm khoáng sản hay tài chính khoáng sản, khoáng sản quan trọng..., giúp các địa phương tăng cường công tác quản lý và khai thác, nộp nghĩa vụ tài chính đúng quy định.

Đáng chú ý, Cục trưởng Cục Khoáng sản Việt Nam Nguyễn Trường Giang cho biết, Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 tăng cường phân cấp cho chính quyền địa phương đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi của cơ quan cấp dưới kèm theo kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, nhất là ở cấp trực tiếp thực hiện; bổ sung việc phân cấp cho UBND cấp tỉnh đối với việc: Phê duyệt đề án, báo cáo kết quả điều tra cơ bản địa chất theo quy hoạch; điều tra địa chất về khoáng sản đối với khoáng sản nhóm III, nhóm IV, được thực hiện bằng nguồn vốn ngân sách của địa phương. UBND cấp tỉnh quyết định việc cho phép thu hồi khoáng sản nhóm I, II khi thực hiện dự án đầu tư tại khu vực dự trữ khoáng sản quốc gia và cấp giấy phép thăm dò, giấy phép khai thác nước khoáng thiên nhiên, nước nóng thiên nhiên.

Sớm đưa Luật vào thực tiễn

Để Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 được triển khai ngay sau khi có hiệu lực, ngày 12-5, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp trực tuyến với các bộ, ngành, địa phương về Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật.

Theo đó, Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều, biện pháp thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 gồm 11 chương, 155 điều; áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động địa chất, khoáng sản hoặc có hoạt động liên quan đến địa chất, khoáng sản trên lãnh thổ Việt Nam.

Một số địa phương như Quảng Ninh, Lào Cai, An Giang, Kiên Giang, Đắk Nông… đề nghị làm rõ thêm quy định liên quan đến khoáng sản đi kèm, nhất là trường hợp có giá trị cao hơn khoáng sản chính; xác định rõ trách nhiệm các cấp quản lý; cơ chế đóng cửa mỏ linh hoạt, tùy loại khoáng sản và điều kiện thực tế, để khi phân cấp về các địa phương sẽ có căn cứ quản lý, xử lý vi phạm.

Từ những đóng góp, kiến nghị, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Dự thảo Nghị định phải cụ thể, dễ hiểu, dễ thực hiện, bảo đảm không phát sinh thêm văn bản hướng dẫn chồng chéo. Phó Thủ tướng đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu đầy đủ các góp ý, rà soát lại toàn diện nội dung để bao quát các yêu cầu của Luật, đặc biệt là công tác quản lý nhà nước về địa chất, yếu tố nền tảng cho nhiều lĩnh vực: Quốc phòng, kinh tế, an toàn khí hậu...

Tại Hà Nội, thành phố yêu cầu trước mắt tăng cường tuyên truyền để các địa phương, doanh nghiệp nắm được Luật. Theo đó, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Trọng Đông vừa ký ban hành Quyết định số 2434/QĐ-UBND ngày 15-5-2025 phê duyệt Kế hoạch triển khai thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024.

Mục đích của Hà Nội là nhằm nâng cao nhận thức về Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, nhất là trách nhiệm của các cấp, các ngành, nhân dân trong thi hành Luật; xác định cụ thể nội dung công việc, thời hạn, tiến độ hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức liên quan trong triển khai thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024, bảo đảm tính kịp thời, đồng bộ, thống nhất, hiệu lực, hiệu quả.

UBND thành phố giao Sở Nông nghiệp và Môi trường chủ trì phối hợp các sở, ban, ngành, UBND các quận, huyện, thị xã, chính quyền cơ sở, cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân có liên quan tổ chức hội nghị tuyên truyền, phổ biến, tập huấn thi hành Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 cùng các văn bản quy định chi tiết Luật.

Cùng với sự chủ động của các địa phương, để Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 triển khai hiệu lực từ ngày 1-7-2025, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, Bộ sẽ ghi nhận những kiến nghị từ địa phương; phối hợp với các bộ, ngành liên quan tổng hợp, sớm hoàn thiện Nghị định, hướng dẫn các địa phương triển khai có hiệu quả, tránh lúng túng.

Đỗ Minh