Luật hóa dinh dưỡng học đường - vì một Việt Nam khỏe mạnh, vì tầm vóc Việt

Cần triển khai nhiều giải pháp, từ hoàn thiện khung pháp lý, cơ chế chính sách đến đầu tư nguồn lực để chuẩn hóa bữa ăn học đường, đảm bảo dinh dưỡng và an toàn thực phẩm là vấn đề được các đại biểu thống nhất đặt ra tại Hội thảo khoa học quốc tế về dinh dưỡng học đường năm 2025: Vì một Việt Nam khỏe mạnh – Vì tầm vóc Việt.

Hội thảo do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Y tế tổ chức sáng 14/8, với sự đồng hành của Tập đoàn TH và sự tham gia của các cơ quan tham mưu của Đảng, cơ quan quản lý Nhà nước, các nhà khoa học, chuyên gia quốc tế hàng đầu.

Những rào cản mang tính sống còn

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng cho hay Việt Nam đã thực hiện thành công mục tiêu Phát triển thiên niên kỷ về giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng cân nặng theo tuổi ở trẻ em sớm hơn dự định nhưng vẫn đang phải đối mặt với gánh nặng kép về dinh dưỡng: vừa suy dinh dưỡng, vừa thừa cân, béo phì.

Chia sẻ cụ thể hơn về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức cho hay công tác dinh dưỡng đang đứng trước những rào cản mang tính sống còn đối với tương lai dân tộc. Đó là tình trạng “vùng lõm” về suy dinh dưỡng khi tỷ lệ thấp còi ở vùng dân tộc thiểu số ở mức trên 30%, gần gấp đôi mức trung bình toàn quốc; là sự tấn công của “kẻ thù thầm lặng” mang tên thừa cân, béo phì khi tại các thành phố lớn, tỷ lệ trẻ béo phì tăng gần gấp đôi trong thập kỷ qua, vượt ngưỡng 20%. Bên cạnh đó là nỗi trăn trở lớn nhất: khoảng cách về tầm vóc khi chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam thấp hơn Nhật Bản, Hàn Quốc khoảng 5-7 cm, thấp hơn Thái Lan 2-3 cm.

Hội thảo có sự tham gia của hàng trăm đại biểu trong nước và quốc tế. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Gánh nặng kép về dinh dưỡng đòi hỏi phải có một tư duy mới, một cú hích chiến lược và những giải pháp đột phá để giải quyết tận gốc những thách thức, không thể đi theo lối mòn. “Và mặt trận đột phá đó chính là trường học bởi lứa tuổi học đường là ‘giai đoạn vàng cuối cùng’ để can thiệp toàn diện về dinh dưỡng và vận động, tạo ra tác động thay đổi trọn đời,” Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức nói.

Cùng chia sẻ này, Anh hùng Lao động Thái Hương nhấn mạnh trẻ em chỉ có khoảng 10 năm thiếu thời để có sức bật về tầm vóc và thể lực cho cả cuộc đời. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, trẻ được uống 1 ly sữa tươi sạch học đường mỗi ngày có thể đóng góp đáng kể vào nhu cầu dinh dưỡng và cung cấp khoảng 30% lượng kẽm và sắt cần thiết cho cơ thể.

"Có một giải pháp cho nỗi băn khoăn của những người mẹ, giải pháp có tên gọi đơn giản là Bữa ăn học đường, trong đó có ly sữa mang tên ly sữa học đường quốc gia," Anh hùng Lao động Thái Hương nói.

Kinh nghiệm thực tiễn từ quốc tế

Tại hội thảo, các đại biểu đến từ nhiều quốc gia đã chia sẻ những bài học kinh nghiệm trong việc luật hóa bữa ăn học đường và những hiệu quả thực tế.

Tiến sỹ Philipp Rösler, Đại học Hannover, nguyên Phó Thủ tướng Cộng hòa Liên bang Đức cho hay tiêu chuẩn chất lượng cho bữa ăn trường học Đức được Hiệp hội Dinh dưỡng Đức (DGE) công bố năm 2007, trong khuôn khổ Chiến lược sức khỏe quốc gia (IN FORM), nhằm hướng dẫn xây dựng bữa ăn học đường lành mạnh, cân đối và bền vững. Bữa ăn hàng ngày theo tiêu chuẩn DGE cần đảm bảo đa dạng thực phẩm, trong đó 200–250g sữa hoặc chế phẩm sữa ít béo; 150g rau và một phần trái cây; ưu tiên ngũ cốc nguyên hạt, đạm từ nguồn thịt nạc; hạn chế đường, muối và lựa chọn chất béo có lợi cho sức khỏe.

Tiến sỹ Philipp Rösler chia sẻ tại hội thảo. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Tiêu chuẩn này phù hợp với khuyến nghị của WHO và EU, hiện đã được áp dụng tại hơn 5.000 trường học ở Đức. Các nghiên cứu cho thấy việc tuân thủ giúp tăng 10% hiệu suất nhận thức ở trẻ, tăng mật độ xương, giảm nguy cơ béo phì khi thay thế đồ uống có đường bằng sữa.

Cũng theo Tiến sỹ Philipp Rösler, Chương trình Sữa – Rau – Quả học đường của Liên minh châu Âu đang được áp dụng ở 27 quốc gia với 20 triệu trẻ em. Mô hình tích hợp giữa dinh dưỡng, nông nghiệp và giáo dục, thông qua việc phân phối miễn phí sữa, rau và trái cây tại trường học với mục đích hình thành thói quen ăn uống lành mạnh, giảm béo phì – suy dinh dưỡng và nâng cao hiểu biết về thực phẩm bền vững cho trẻ từ mầm non đến trung học cơ sở.

Tại Nhật Bản, Giáo sư Nakamura Teiji, Chủ tịch Hiệp hội Dinh dưỡng Nhật Bản cho hay năm 1954, Nhật Bản đặt nhu cầu cải thiện dinh dưỡng cho trẻ em, thế hệ tương lai là cấp bách nhất và đã ban hành Luật Bữa trưa học đường, tạo nền tảng pháp lý vững chắc, đảm bảo mọi trẻ em đều được hưởng quyền lợi bình đẳng từ bữa trưa học đường.

Năm 2006, Nhật Bản tiếp tục ban hành Luật Shokuiku – giáo dục về dinh dưỡng và thực phẩm với mục tiêu duy trì chế độ ăn lành mạnh; nuôi dưỡng lòng biết ơn và sự trân trọng đối với thực phẩm; đảm bảo an toàn thực phẩm; thúc đẩy giáo dục về thực phẩm trong gia đình, cơ sở chăm sóc trẻ và cộng đồng…

Giáo sư Nakamura Teiji chia sẻ kinh nghiệm từ Nhật Bản. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Năm 2008, Luật Bữa trưa học đường được sửa đổi toàn diện dưới tác động của Luật Shokuiku, đưa giáo dục về thực phẩm trong trường học trở thành mục tiêu trọng tâm. Theo đó, vai trò của bữa ăn học đường được mở rộng, không chỉ nhằm đảm bảo sức khỏe thể chất, tinh thần cho trẻ em mà còn là một phần của chương trình giáo dục toàn diện về dinh dưỡng và ăn uống, bao gồm: tìm hiểu về quá trình sản xuất, phân phối, chế biến, nấu nướng, phục vụ, thưởng thức, ứng xử khi ăn, lòng biết ơn, chia sẻ bữa ăn và dọn dẹp cũng như kiến thức về nhai, nuốt, tiêu hóa, hấp thu, chuyển hóa, mối liên hệ giữa thực phẩm và bệnh tật, và tác động của thực phẩm tới môi trường.

Chia sẻ kinh nghiệm từ Trung Quốc, Tiến sỹ, bác sỹ Zhuifeng Guo, Giám đốc Ban Đổi mới và Phát triển ngoại khoa, Hiệp hội Quản lý ngành công nghiệp y tế quốc gia Trung Quốc cho hay toàn bộ chuỗi cung ứng thực phẩm học đường được tối ưu hóa thông qua quy trình mua sắm chuẩn hóa, minh bạch, gắn kết với ngành công nghiệp địa phương và cơ chế điều chỉnh giá linh hoạt. Hệ thống truy xuất nguồn gốc được áp dụng xuyên suốt, kết hợp cảnh báo sớm thông minh, phân tích dữ liệu và sự giám sát của phụ huynh. Các hoạt động giáo dục dinh dưỡng, can thiệp sức khỏe và lập thực đơn khoa học phù hợp từng cấp học được triển khai đồng bộ.

Tiến sỹ, Bác sỹ Zhuifeng Guo nhấn mạnh sữa tươi đóng vai trò thiết yếu đối với sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ em, đặc biệt trong giai đoạn tăng trưởng nhanh. Từ năm 2000, Trung Quốc đã cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong Chương trình Sữa học đường, và kể từ ngày 16/9/2025 sẽ chính thức cấm sử dụng sữa bột hoàn nguyên trong sản xuất sữa tiệt trùng. Quy định này nhằm chuẩn hóa khái niệm sữa lỏng, khuyến khích phát triển ngành chăn nuôi và chế biến sữa tươi nội địa, đồng thời kiểm soát nghiêm ngặt chất lượng sản phẩm. Hướng dẫn Dinh dưỡng dành cho người dân Trung Quốc (2022) đã khuyến nghị bổ sung sữa tươi với nhiều hình thức tiêu thụ phù hợp.

Gợi ý nào cho Việt Nam?

Từ kinh nghiệm của Trung Quốc, Tiến sỹ, Bác sỹ Zhuifeng Guo cho rằng Việt Nam cần xây dựng khung pháp lý và thể chế hóa chính sách về dinh dưỡng học đường, bảo đảm phối hợp liên ngành và tích hợp nguồn lực, xây dựng tiêu chuẩn dinh dưỡng khoa học, thực đơn phù hợp với từng vùng miền và thiết lập cơ chế giám sát minh bạch. Bên cạnh đó cũng cần đẩy mạnh giáo dục dinh dưỡng và nâng cao nhận thức cộng đồng.

Tiến sỹ, bác sỹ Zhuifeng Guo cho rằng Việt Nam nên ban hành luật riêng về dinh dưỡng học đường. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Về lâu dài, ông cho rằng nên ban hành luật riêng, ví dụ Luật Bảo đảm dinh dưỡng học đường. “Luật về dinh dưỡng học đường không phải là điều xa xỉ mà là khoản đầu tư về nhân lực thiết yếu cho tương lai của đất nước” – ông Zhuifeng Guo bày tỏ.

Xây dựng chính sách về dinh dưỡng học đường và sữa học đường cũng là khuyến nghị của Tiến sỹ Philipp Rösler với Việt Nam. Theo Tiến sỹ Philipp Rösler, Việt Nam cần phát triển bộ tiêu chuẩn dinh dưỡng quốc gia cho bữa ăn học đường phù hợp với nhu cầu của trẻ em Việt Nam và tham chiếu khuyến nghị quốc tế. Việc triển khai bữa ăn học đường nên theo giai đoạn, bắt đầu từ các khu vực ưu tiên như vùng nông thôn, miền núi, hoặc nơi có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao và mở rộng trên toàn quốc.

Bên cạnh đó, cần huy động mô hình đối tác công – tư với sự tham gia của các doanh nghiệp lớn; thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để trao đổi kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật.

Đặc biệt, theo Tiến sỹ Philipp Rösler, khi xây dựng chính sách về dinh dưỡng học đường, Việt Nam cần xây dựng chương trình sữa học đường với nguồn cung chủ yếu từ sữa tươi nội địa nhằm hỗ trợ ngành chăn nuôi trong nước và đảm bảo tính bền vững.

“Sữa tươi là nguồn cung cấp canxi, phospho và protein chất lượng cao, đóng vai trò thiết yếu trong hình thành xương và phát triển trí tuệ. Trẻ nên tiêu thụ khoảng 200–250g sữa hoặc sản phẩm từ sữa mỗi ngày, tương đương một ly sữa và một hộp sữa chua nhỏ, theo khuyến nghị của Hiệp hội Dinh dưỡng Đức,” Tiến sỹ Philipp Rösler nói.

Tiến sỹ Philipp Rösler cho rằng Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi để triển khai hiệu quả chương trình sữa học đường khi có nguồn cung cấp sữa trong nước tăng trưởng mạnh với nhiều doanh nghiệp lớn.

Huy động mọi nguồn lực để nâng cao tầm vóc Việt

Phát biểu kết luận và chỉ đạo tại hội thảo, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa cho biết rất đồng tình hướng tới hệ thống quy phạm pháp luật cao hơn liên quan sức khỏe người dân, đặc biệt là thế hệ trẻ bởi con người là vốn quý nhất, là nhân tố quyết định.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu chỉ đạo tại hội thảo. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

Bí thư Trung ương Đảng Nguyễn Trọng Nghĩa đề nghị các bộ, ban, ngành liên quan, nhất là Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các địa phương huy động mọi nguồn lực xã hội, nhất là sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân nhằm thực hiện có hiệu quả các chương trình nâng cao thể lực, trí lực, tầm vóc người Việt Nam; thực hiện tốt các hoạt động cung cấp thực phẩm, bữa ăn an toàn, bảo đảm dinh dưỡng cho từng lứa tuổi, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Các bộ, ngành tăng cường tuyên truyền, đẩy mạnh phong trào toàn dân tích cực chủ động chăm sóc sức khỏe, nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với phát triển con người toàn diện, chú trọng phát triển thể dục, thể thao; triển khai có hiệu quả Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng, Chương trình y tế học đường và sữa học đường.

Bên cạnh đó là việc đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số và tích cực học hỏi, hợp tác quốc tế nhằm nâng cao sức khỏe nhân dân.

“Kết quả hội thảo là cơ sở để các ban, bộ, ngành tham mưu xây dựng và hoàn thiện khung chính sách toàn diện về dinh dưỡng, góp phần thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về chăm sóc sức khỏe, phát triển nguồn lực và nâng cao chất lượng dân số,” Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nói./.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm sau hội thảo. (Ảnh: Minh Sơn/Vietnam+)

(Vietnam+)