Luật PPP có nhiều quy định chưa rõ ràng, chồng chéo

Ngày 24-4, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp cùng Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TPHCM ( ITPC), dưới sự chỉ đạo của UBND TPHCM, tiếp tục phiên toàn thể Diễn đàn hỗ trợ pháp lý đầu tư 2024, kỳ 1, với chủ đề đầu tư bằng hình thức đối tác công tư (PPP) trong bối cảnh mới của TPHCM.

Phát biểu khai mạc, TS. Trần Du Lịch, Phó Chủ tịch VIAC, Chủ tịch Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện Nghị quyết 98, đã cung cấp một số thông tin khái quát về tiến trình triển khai Nghị quyết 98/2023/QH15, đặc biệt là đối với việc triển khai các dự án PPP tại TPHCM.

Tính đến thời điểm hiện tại, TPHCM đã kêu gọi 54 dự án đầu tư theo hình thức PPP (41 dự án trong lĩnh vực văn hóa, thể thao, y tế theo Nghị quyết 181/NQ-HĐND; 05 dự án BOT công trình giao thông đường bộ hiện hữu và thêm 08 dự án khác thuộc lĩnh vực giáo dục, thể thao vừa được TP Thủ Đức kêu gọi vốn đầu tư ngày 17-4 vừa qua).

TPHCM cũng rất nỗ lực thực hiện hóa các quy định tại Nghị quyết 98 trong việc triển khai các dự án PPP trên địa bàn. Tuy vậy, có thể thấy, quá trình kêu gọi, triển khai các dự án PPP đang gặp một số vướng mắc như thiếu hướng dẫn cụ thể cũng như các vấn đề liên quan đến tính phù hợp của hình thức PPP đối với một số dự án.

Mở đầu phiên toàn thể, ông Ngô Thành Tùng, Luật sư thành viên Công ty Luật TNHH Quốc tế Hồng Đức (VILAF), Trọng tài viên VIAC, có phần phát biểu dẫn đề nhằm đánh giá khái quát về tình hình triển khai các dự án PPP tại TPHCM. Ông Tùng nhận định, với những lợi ích mà PPP mang lại, Việt Nam là một trong những quốc gia đã và đang theo đuổi PPP như một lựa chọn chiến lược để huy động đầu tư tư nhân và cải thiện việc cung cấp dịch vụ công.

Tuy nhiên, việc thực hiện PPP ở Việt Nam gặp nhiều khó khăn, trở ngại, dẫn đến số lượng dự án thành công thấp và khối kinh tế tư nhân còn dè dặt, đặc biệt là những nhà đầu tư thực sự có tiềm năng, muốn tham gia nghiêm túc.

PGS.TS Dương Đăng Huệ, Phó Chủ nhiệm CLB Pháp chế doanh nghiệp, Nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế, Bộ Tư pháp, nhận định Luật PPP hiện nay đang có nhiều quy định chưa rõ ràng, chồng chéo, mâu thuẫn và gây ra sự bất tương xứng khi áp dụng trên thực tế. Đối với nhà đầu tư, những thiếu sót này đã khiến họ phải chịu nhiều thiệt thòi, mất đi tính cân bằng về quyền, lợi ích với cơ quan nhà nước khi thực hiện dự án.

Một số thiếu sót điển hình được PGS.TS Dương Đăng Huệ nhắc tới đó là chưa có quy định về trách nhiệm của nhà nước khi vi phạm nghĩa vụ hợp đồng; cơ chế cho việc phân chia lợi nhuận rủi ro chưa thực sự công bằng và gây tốn kém thời gian cho nhà đầu tư; nhà đầu tư không được tạo điều kiện thuận lợi trong quản lý, kinh doanh dự án PPP.

Từ những đánh giá và phân tích thực tiễn, PGS.TS Dương Đăng Huệ cũng đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật, nâng cao vai trò và bảo vệ nhà đầu tư hơn. Cụ thể, chuyên gia này khuyến nghị Quốc hội cần thực hiện hoạt động giám sát thực hiện Luật PPP và trong khi chưa sửa đổi, bổ sung kịp thời luật và các nghị định, thông tư hướng dẫn; cần nghiên cứu, soạn thảo và ban hành mẫu hợp đồng dự án PPP. Bên cạnh đó, các cơ quan ban ngành liên quan cũng cần có sự tổng hợp liên tục các vướng mắc, bất cập để đồng hành cùng nhà đầu tư, kịp thời giải quyết các vấn đề của họ. Có như vậy, dự án PPP mới thu hút được các nguồn đầu tư mới, có nhiều cải thiện hơn và triển khai hiệu quả hơn.

Chia sẻ tại diễn đàn lần này, bà Nguyễn Thị Linh Giang, Chánh Văn phòng PPP Cục Quản lý Đấu thầu (Bộ KHĐT), cho biết từ khi Luật PPP ra đời và có hiệu lực vào năm 2021, có tổng cộng 36 dự án được triển khai theo hình thức PPP. Trong đó, đa phần các dự án được thực hiện dưới dạng hợp đồng BOT (28/36 dự án), còn lại các dự án được thực hiện dưới dạng BLT, BOO và 01 dự án triển khai dưới dạng hợp đồng O&M.

Điều này có thể khẳng định mức độ ưu thích của nhà đầu tư khi lựa chọn loại hợp đồng. Bà Nguyễn Thị Linh Giang cũng khẳng định cần có hợp đồng mẫu nhằm hướng tới hài hòa mối quan hệ giữa các bên trên nguyên tắc cân bằng lợi ích giữa khu vực công - tư.

Tuy vậy, vấn đề đặt ra là phải xây dựng hợp đồng mẫu như thế nào để phù hợp với từng lĩnh vực, tương ứng với nhu cầu của từng ngành, chỉ có như vậy, hợp đồng mẫu mới phát huy tác dụng triệt để - là một công cụ để làm rõ quyền, lợi ích, nghĩa vụ, tạo căn cứ để phòng ngừa những rủi ro, xây dựng phương án xử lý hiệu quả cho từng trường hợp.

Sau phần báo cáo chuyên môn, phần đối thoại giữa nhóm công tác và nhóm chuyên môn diễn đàn được diễn ra với sự điều phối của LS. Ngô Thanh Tùng. Tại phần đối thoại này, các ý kiến từ phiên trù bị và phiên toàn thể đã được đưa ra tranh luận; từ đó, đưa đến những kết luận sau cùng và kiến nghị cụ thể cho các vấn đề phát sinh trong quá trình kêu gọi, triển khai dự án PPP tại TPHCM.

Thanh Dung