Luật sư: F0 bệnh nhân COVID-19 chặn cuộc gọi của Bộ Y tế có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội).

Sáng 1/12, Bộ Y tế phát đi thông báo có hàng trăm F0, F1 không tự giác khai báo, kêu gọi người dân hợp tác. Theo Bộ Y tế, F0-F1-F2 không tự giác khai báo, cần cộng đồng phát hiện bất thường và báo tin trực tiếp cho Chính phủ.

Việt Nam rơi vào đợt bùng dịch thứ 3, biết bao tổn thất không thể kể được bằng con số: trẻ em nghỉ học, trường học đóng cửa, lao động mất việc làm, toàn dân trong lo âu mất Tết.

Vậy mà trong hoàn cảnh đó có tới 20% các F0 (bệnh nhân mắc Covid-19), khi được phát hiện và liên hệ đã không hợp tác. Cá biệt có ca mắc, hàng trăm F1 đã không chủ động khai báo tình thế nguy cấp, từ chối giao tiếp với lý do “Tôi rất khỏe, tôi có làm sao đâu".

Phóng viên Báo Giáo dục và Thời đại có cuộc trao đổi với luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp (Đoàn Luật sư TP. Hà Nội) về pháp lý liên quan đến vấn đề nêu trên.

Trường hợp nào phải khai báo y tế và phải thực hiện biện pháp cách ly y tế theo quy định?

LS Đặng Văn Cường: Theo Điều 3 Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 quy định: Bệnh truyền nhiễm nhóm A gồm các bệnh truyền nhiễm đặc biệt nguy hiểm có khả năng lây truyền rất nhanh, phát tán rộng và tỷ lệ tử vong cao hoặc chưa rõ tác nhân gây bệnh.

Các bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A bao gồm: bệnh bại liệt; bệnh cúm A-H5N1; bệnh dịch hạch; bệnh đậu mùa; bệnh sốt xuất huyết do vi rút Ê - bô - la (Ebola), Lát-sa (Lassa) hoặc Mác-bớc (Marburg); bệnh sốt Tây sông Nin (Nile); bệnh sốt vàng; bệnh tả; bệnh viêm đường hô hấp cấp nặng do vi rút và các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm mới phát sinh chưa rõ tác nhân gây bệnh.

Bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của vi rút Corona (nCoV) gây ra được bổ sung vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm A kể từ ngày 29/1/2020 (theo Quyết định số 219/QĐ-BYT ngày 29/01/2020 của Bộ Y tế).

Từ thời điểm dịch bệnh bùng phát đến nay đã hơn một năm, các cơ quan chức năng đã tích cực tuyên truyền các quy định về phòng chống dịch bệnh cũng như trách nhiệm nghĩa vụ của công dân trong việc bảo vệ cá nhân, đảm bảo an toàn cho cộng đồng trong đó có việc khai báo y tế, thực hiện đeo khẩu trang, sát khuẩn tay và giữ khoảng cách an toàn.

Với những người đến từ vùng dịch, đi qua vùng dịch, tiếp xúc với người dương tính với covid-19, tiếp xúc gần với bệnh nhân mắc covid-19 thì bắt buộc phải khai báo y tế và phải thực hiện biện pháp cách ly y tế theo quy định.

Trường hợp người dân từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế sẽ bị xử lý ra sao?

LS Đặng Văn Cường: Hành vi vi phạm hành chính về quy định về phòng chống dịch bệnh trước đây sẽ bị phạt hành chính theo Nghị định 176/2013/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực y tế. Từ năm 2020 thì sẽ áp dụng theo quy định tại Nghị định 117/2020/NĐ-CP về xử phạt hành chính theo lĩnh vực y tế.

Theo đó, Theo quy định tại Điều 11 Nghị định số 117/2020/NĐ-CP, người nào từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì bị phạt từ 5 triệu đồng đến 10 triệu đồng.

Riêng đối với hành vi "Từ chối hoặc trốn tránh việc áp dụng quyết định cách ly y tế, cưỡng chế cách ly y tế của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, đối tượng kiểm dịch y tế biên giới mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A hoặc khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền yêu cầu" bị phạt từ 15 triệu đồng đến 20 triệu đồng.

Luật sư cho biết pháp luật quy định thế nào đối với những trường hợp là bệnh nhân mắc COVID-19, cụ thể là F0; hoặc những trường hợp tiếp xúc gần F1; hoặc F2, 3,… không khai báo, từ chối khai báo, tắt máy hoặc khai báo không trung thực với nhân viên y tế?

LS Đặng Văn Cường: Điều 10, Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:

“Điều 10. Vi phạm quy định về phòng lây nhiễm bệnh truyền nhiễm tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Không khai báo hoặc khai báo không trung thực diễn biến bệnh truyền nhiễm của bản thân với thầy thuốc, nhân viên y tế;
b) Không đăng ký theo dõi sức khỏe với trạm y tế xã, phường, thị trấn nơi cư trú của người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A sau khi ra viện hoặc kết thúc việc điều trị tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh;
c) Không tư vấn về các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm cho người bệnh và người nhà người bệnh đến cơ sở khám bệnh, chữa bệnh.
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
a) Không thông báo thông tin liên quan đến người mắc bệnh truyền nhiễm được khám bệnh, chữa bệnh tại cơ sở của mình cho cơ quan y tế dự phòng cùng cấp;
b) Không theo dõi sức khỏe của thầy thuốc, nhân viên y tế của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh trực tiếp tham gia khám bệnh, chăm sóc, điều trị người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A;
c) Không thực hiện các biện pháp phòng, chống lây nhiễm đối với người mắc bệnh truyền nhiễm;
d) Không vệ sinh, khử trùng, tẩy uế và các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm khác khi phát hiện môi trường có tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B và C, người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B và C, người bị nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B và C, người mang mầm bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm B và C.
3. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 7.000.000 đồng đối với hành vi không thông báo cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền về y tế khi phát hiện môi trường có tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người bị nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người mang mầm bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A.
4. Phạt tiền từ 7.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi không vệ sinh, khử trùng, tẩy uế và các biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm khác khi phát hiện môi trường có tác nhân gây bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người bị nghi ngờ mắc bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A, người mang mầm bệnh truyền nhiễm thuộc nhóm A.
5. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc thực hiện biện pháp vệ sinh, khử trùng, tẩy uế và biện pháp phòng, chống bệnh truyền nhiễm khác đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm d khoản 2 và khoản 4 Điều này.”

Như vậy, với hành vi “không khai báo hoặc khai báo không trung thực diễn biến bệnh truyền nhiễm của bản thân với nhân viên y tế” thì người vi phạm có thể bị phạt từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng. Hành vi “không thông báo thông tin liên quan đến người mắc bệnh truyền nhiễm, không thực hiện các biện pháp phòng chống lây nhiễm đối với người mắc bệnh” thì bị phạt từ 3.000.000 đến 5.000.000 đồng.

Ngoài ra, Công văn số 45/TANDTC-PC ngày 30/3/2020 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn xét xử một số tội phạm về phòng chống covid-19 có quy định:

“1.1. Người đã được thông báo mắc bệnh; người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid-19 đã được thông báo cách ly thực hiện một trong các hành vi sau đây gây lây truyền dịch bệnh Covid-19 cho người khác thì bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 và bị xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người:
a) Trốn khỏi nơi cách ly;
b) Không tuân thủ quy định về cách ly;
c) Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;
d) Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.
1.2. Người chưa bị xác định mắc bệnh Covid-19 nhưng sống trong khu vực đã có quyết định cách ly, quyết định phong tỏa thực hiện một trong các hành vi sau đây gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng trở lên do phát sinh chi phí phòng, chống dịch bệnh thì bị xử lý về tội vi phạm quy định về an toàn ở nơi đông người theo quy định tại Điều 295:
a) Trốn khỏi khu vực bị cách ly, khu vực bị phong tỏa;
b) Không tuân thủ quy định cách ly;
c) Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly;
d) Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.”

Như vậy, với hành vi “không khai báo y tế, khai báo y tế không đầy đủ hoặc khai báo gian dối” dẫn đến việc làm bên làm dịch bệnh ra cộng đồng thì người vi phạm quy định về khai báo ý tế sẽ bị xử lý hình sự theo quy định tại Điều 240 Bộ luật hình sự năm 2015 về tội làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm truyền nhiễm cho người. Hình phạt có thể lên đến 12 năm tù.

Cụ thể chế tài được quy định như sau:
“Điều 240. Tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho người, thì bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Đưa ra hoặc cho phép đưa ra khỏi vùng có dịch bệnh động vật, thực vật, sản phẩm động vật, thực vật hoặc vật phẩm khác có khả năng lây truyền dịch bệnh nguy hiểm cho người, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
b) Đưa vào hoặc cho phép đưa vào lãnh thổ Việt Nam động vật, thực vật hoặc sản phẩm động vật, thực vật bị nhiễm bệnh hoặc mang mầm bệnh nguy hiểm có khả năng lây truyền cho người;
c) Hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc Bộ trưởng Bộ Y tế;
b) Làm chết người.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 12 năm:
a) Dẫn đến phải công bố dịch thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ;
b) Làm chết 02 người trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm”.

Nhìn nhận của luật sư thế nào về vấn đề nhiều trường hợp trốn tránh, quanh co trong khai báo y tế trước tình hình dịch bệnh COVID-19 phức tạp như hiện nay?

LS Đặng Văn Cường: Chưa có khi nào tình hình phòng chống dịch bệnh nguy hiểm truyền nhiễm covid-19 ở Việt Nam lại diễn ra phức tạp, đáng lo ngại như bây giờ. Dịp tết nguyên đán cận kề, thời điểm cuối năm rất nhiều người tụ họp gặp mặt, đám cưới... thêm vào đó rất nhiều sự kiện chính trị quan trọng, dịch bệnh lần này với chủng virút mới rất nguy hiểm, lây lan nhanh, thời tiết thời điểm này rất thuận lợi để dịch bệnh lây lan...

Bởi vậy, đòi hỏi mỗi người dân cần phải nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, tuân thủ nghiêm túc các quy định về phòng chống dịch bệnh theo luật phòng chống dịch bệnh truyền nhiễm và các văn bản của chính phủ, bộ y tế trong đó thực hiện nghiêm túc khuyến cáo năm ca của bộ y tế.

Việc bảo vệ cá nhân phải tuân thủ quy định về khai báo y tế không những đảm bảo an toàn cho bản thân mà còn đảm bảo an toàn cho gia đình, người thân và những người xung quanh.

Thời điểm này chỉ cần mỗi địa phương có một người thiếu ý thức và mắc COVID-19 là cả địa phương đó gần như mất tết, ảnh hưởng đến đời sống, tâm lý tại sức khỏe của biết bao nhiêu người. Bởi vậy lúc này là lúc cần nâng cao ý thức, trách nhiệm một cách cao nhất của mọi người.