Luật Thương mại điện tử: Hành lang pháp lý cho thị trường 25 tỷ USD
Thương mại điện tử Việt Nam bùng nổ, quy mô đạt hơn 25 tỷ USD và tăng trưởng nhanh hàng đầu khu vực. Đi cùng cơ hội, thị trường cũng xuất hiện nhiều rủi ro như hàng giả, thất thu thuế, lạm dụng dữ liệu. Luật Thương mại điện tử ra đời được kỳ vọng sẽ tháo gỡ điểm nghẽn, bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng.
Thương mại điện tử tăng tốc, cần “bệ đỡ” pháp lý vững chắc
Thương mại điện tử Việt Nam đang trở thành một trong những động lực chính của kinh tế số. Theo Bộ Công Thương, đến cuối năm 2024, quy mô thị trường đã vượt 25 tỷ USD, duy trì mức tăng trưởng 18 - 25%/năm. Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia có tốc độ phát triển nhanh nhất khu vực.
Người tiêu dùng ngày càng quen với việc mua hàng qua ứng dụng, sàn thương mại điện tử và mạng xã hội. Thanh toán số, dịch vụ logistics bùng nổ đã làm thay đổi hành vi tiêu dùng truyền thống. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp mở rộng thị trường, hộ kinh doanh nhỏ tham gia kinh tế số.
Luật Thương mại điện tử Việt Nam được kỳ vọng sẽ là công cụ tháo gỡ điểm nghẽn, củng cố niềm tin người tiêu dùng.
Nhưng đi kèm với sự tăng trưởng nóng là hàng loạt rủi ro như hàng giả, hàng nhái tràn lan, tình trạng thất thu thuế, lạm dụng dữ liệu cá nhân và những tranh chấp khó kiểm soát từ livestream bán hàng.
Tại hội thảo góp ý Dự thảo Luật Thương mại điện tử, ông Hoàng Ninh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), nhấn mạnh: “Thương mại điện tử đã trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế và trong thời gian tới sẽ còn giữ vai trò ngày càng then chốt”. Ông cho rằng, việc xây dựng luật nhằm đạt mục tiêu kép vừa nâng cao hiệu lực quản lý nhà nước, vừa tạo điều kiện để thương mại điện tử tiếp tục phát triển mạnh mẽ. Luật mới kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý minh bạch, bảo đảm trật tự thị trường, đồng thời hỗ trợ khu vực kinh tế tư nhân theo đúng tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Cùng góc nhìn, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI, lưu ý: “Hệ sinh thái thương mại điện tử rất đa dạng và phức tạp. Một quy định đưa ra không chỉ tác động đến một nhóm mà ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống”. Ông nhấn mạnh luật mới phải thiết kế theo hướng hài hòa, bảo vệ người tiêu dùng nhưng không bóp nghẹt sự sáng tạo.
Gỡ điểm nghẽn, bảo đảm sân chơi bình đẳng cho doanh nghiệp
Nhằm xây dựng Luật Thương mại điện tử sát thực tiễn, nhiều doanh nghiệp đã thẳng thắn góp ý để tháo gỡ điểm nghẽn, bảo vệ thị trường. Bà Trần Hoài Ly, đại diện Chợ Tốt, cho rằng với mô hình C2C, việc yêu cầu cá nhân bán hàng định danh và cung cấp giấy tờ là khó khả thi. Việc áp đặt quá nhiều nghĩa vụ sẽ gây khó khăn cho những tiểu thương, người bán hàng cá nhân trên các sàn. Bà Ly kiến nghị cơ quan nhà nước cần giảm bớt các trách nhiệm không cần thiết cho sàn, đồng thời có sự phối hợp liên ngành để bảo vệ người tiêu dùng.
Thương mại điện tử tăng tốc, cần “bệ đỡ” pháp lý vững chắc
Ông Phan Mạnh Hà, Giám đốc Đối ngoại Shopee Việt Nam, đặt vấn đề bình đẳng giữa sàn nội địa và sàn xuyên biên giới. Ông cảnh báo điều này có thể tạo ra tình trạng “bảo hộ ngược”, khiến doanh nghiệp trong nước yếu thế ngay trên sân nhà.
Ở lĩnh vực logistics, đại diện Viettel Post đề xuất cần bảo đảm người tiêu dùng có quyền chọn dịch vụ thanh toán, vận chuyển thay vì bị nền tảng áp đặt. Theo doanh nghiệp, sàn chỉ nên đóng vai trò kết nối, không thể thay người mua và người bán quyết định cả quy trình.
Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng IPS, cảnh báo: chỉ trong 6 tháng đầu 2025 đã có hơn 80.000 nhà bán hàng rời sàn so với cùng kỳ. “Các nền tảng tập trung cao, khép kín. Shop nhỏ thiếu chiến lược dễ bị đào thải, trong khi cửa hàng lớn lại tăng trưởng mạnh”, ông phân tích. Nếu luật mới siết chặt, shop nhỏ lẻ sẽ càng dễ bị loại bỏ, thị trường có nguy cơ thành “sân chơi của ông lớn”.
Về pháp lý, luật sư Trần Mạnh Hùng (Baker & McKenzie) cho rằng một số quy định dự thảo còn rộng, dễ mâu thuẫn cam kết quốc tế, nhất là yêu cầu doanh nghiệp ngoại lập pháp nhân tại Việt Nam. Ông đề nghị phân loại rõ mô hình mới như livestream bán hàng, tiếp thị liên kết, mạng xã hội thương mại để có cách quản lý phù hợp.
Theo giới chuyên gia, điểm mấu chốt là luật phải dung hòa giữa quản lý và sáng tạo. Nếu quá siết chặt, hàng loạt hộ kinh doanh nhỏ sẽ rút lui; nhưng nếu buông lỏng, hàng giả, gian lận thuế và lạm dụng dữ liệu sẽ bùng phát.
Luật Thương mại điện tử Việt Nam được kỳ vọng sẽ là công cụ tháo gỡ điểm nghẽn, củng cố niềm tin người tiêu dùng, đồng thời tạo nền tảng để Việt Nam vươn lên trở thành trung tâm thương mại điện tử của Đông Nam Á.
