Lưu giữ hồn quê

Lễ hội Báo bản làng Nộn Khê, xã Yên Từ (Yên Mô).

Về xãTrường Yên (Hoa Lư) vào những ngày cuối năm, chúng tôi cảm nhận rõ sự đổi thaynhanh chóng ở miền quê này. Sau hơn 4 năm về đích NTM, diện mạo làng quê ở xãTrường Yên có nhiều đổi mới. Đi trên con đường nông thôn mới ở Trường Yên chúng tôi cảm nhận được nét hài hòa giưãtruyền thống với hiện đại.

Điều gây ấn tượng mạnh với chúng tôi là cùng với vẻbề ngoài có phần hiện đại, ở nơi đây vẫn tồn tại những hình ảnh đậm chất mộtlàng quê cổ kính với cây đa, giếng nước, sân đình, rặng tre kẽo kẹt... Đặcbiệt, còn đó những ngôi nhà cổ có tuổi thọ hàng trăm năm vẫn được người dân gìngiữ như tài sản vô giá của cả cộng đồng.

Đồng chíHoàng Văn Hoan, Phó Chủ tịch UBND xã Trường Yên cho biết: Trường Yên là xã đặcthù, nằm trong vùng lõi di sản Tràng An, vì vậy quan điểm của xã khi bắt tayvào xây dựng NTM là không “thành thị hóa nông thôn”, nhất định phải giữ đượcnhững nét của “hồn” quê xưa, cho nên, bên cạnh chú trọng phát triển kinh tế,xây dựng cơ sở hạ tầng, Trường Yên đặc biệt quan tâm đến xây dựng đời sống vănhóa trong xây dựng NTM, kế thừa và bảo tồn những cảnh quan, kiến trúc, văn hóa,duy trì các phong tục trong lễ hội mang đậm nét truyền thống theo cách làmriêng và sáng tạo, phù hợp với thực tiễn địa phương, nổi bật là duy trì cáchoạt động trong Lễ hội Hoa Lư được tổ chức hàng năm vào tháng 3 âm lịch vơínhiều hoạt động trong phần lễ được gìn giữ từ ngàn đời như tế quan; rước kiệu;tiến phẩm vật... và những trò chơi dân gian mang đậm nét truyền thống như chọigà; tổ tôm điếm; chèo thuyền...

Hiện ở xã Trường Yên vẫn còn giữ gìn và bảo tồnđược khoảng trên 100 ngôi nhà cổ, trong đó có hơn 10 ngôinhà có niên đại hàng trăm năm. Đặc biệt, còn nhiều di tích lịch sử được bảotồn, gìn giữ cẩn thận, điển hình là hệ thống các đền thờ, chùa, đình thuộc khudi tích lịch sử, văn hóa Cố đô Hoa Lư. Cùng với đó là cây đa, giếng nước cổ cònđược lưu giữ trong các sân đình...

Nét đẹp truyền thống của nhân dân ta trongtình làng nghĩa xóm, “tối lửa, tắt đèn có nhau” đã và đang tiếp tục được nhânlên trong các xóm làng của xã. Nhiều gia đình chỉ làm bờ rào thấp ngang ngươìđể tăng sự giao lưu, gắn kết tình làng nghĩa xóm giữa các gia đình. Mỗi khi giađình nhà ai có công có việc thì cả xóm cùng chung tay giúp sức, cả về vật chấtvà tinh thần, giúp giảm chi phí thuê mướn bên ngoài mà tình làng nghĩa xóm thêmbền chặt... Hiện Trường Yên đang nỗ lực chỉ đạo các thôn, xóm thực hiện cáctiêu chí, phấn đấu sớm đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.

Rời xãTrường Yên, chúng tôi đến làng Nộn Khê, xã Yên Từ (huyện Yên Mô), xã mới đượctỉnh công nhận xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu. Làng Nộn Khê gồm 4 thôn Thượng,Trung, Cầu, Chùa. ấn tượng đầu tiên khi đặt chân đến làng là nét đẹp của cổnglàng, được biết các hoa văn, họa tiết trên cổng làng được chạm khắc, xây dựngdựa theo nét nguyên bản của cổng làng xưa cũ.

Bước qua cổng làng, hàng loạtcảnh quan cổ xưa như hiện ra trước mắt, dễ nhận thấy nhất là dù tuyến đường mơíđược mở rộng, đổ bê tông sạch sẽ nhưng vẫn giữ được nét thân quen của con đườnglát gạch xưa; những công trình đình, đền, chùa, ao làng, cây cổ thụ... vẫn đượcbảo tồn nguyên vẹn; những con đường hoa nối dài mới được trang trí, như hoàquyện điểm tô thêm nét đẹp của làng quê nơi này.

Với người dân làng Nộn Khê nóiriêng và xã Yên Từ nói chung thì đình làng là một biểu tượng văn hóa, tâm linh,tín ngưỡng quan trọng trong đời sống làng xã. Vì vậy, thực hiện tiêu chí số 6về cơ sở vật chất văn hóa, Yên Từ có cách làm hay và sáng tạo khi gắn yếu tốvăn hóa với đời sống tâm linh; gắn kết đình làng với nhà văn hóa các thôn. Đìnhlàng Nộn Khê là một ví dụ.

Đình gắn bó mật thiết với đời sống của nhân dân từbao đời nay, là trung tâm diễn ra mọi sinh hoạt của cộng đồng làng xã, đặc biệtlà nơi tổ chức lễ hội làng truyền thống Báo Bản, một trong những lễ hội có sứcthu hút đông đảo người tham gia từ các vùng miền xung quanh, với nhiều hoạtđộng lễ hội truyền thống như tế quan, rước kiệu quanh làng, dâng hương các vịtiên hiền, các liệt sĩ, lễ mừng thọ người cao tuổi tại nhà văn hóa 4 thôn...;cùng với đó, dạ hội văn nghệ “Tiếng hát quê hương”, sinh hoạt câu lạc bộ thơ,sinh vật cảnh, chợ đêm cổng Đình, các trò chơi dân gian như thi tay nghề, cờtướng, tổ tôm điếm, chọi gà, đu quay, ném vòng... vẫn được làng duy trì hàngnăm.

Theo ông Bùi Văn Long, Trưởng làng Nộn Khê (chức danh do làng suy tôn theophong tục), việc gắn kết các công việc của đình làng với nhà văn hóa các thônrất hiệu quả, bởi vừa giữ gìn những giá trị truyền thống lịch sử, bồi đắp nhữnggiá trị mới, lại vừa nâng cao giá trị văn hóa đình làng trong không gian vănhóa làng xã NTM. Khi xã Yên Từ có chủ trương thực hiện phong trào xây dựng NTM,1.200 hộ dân tại các thôn, xóm trong làng rất ủng hộ, nhiều gia đình tự nguyệnhiến đất làm đường, xây nhà văn hóa và các công trình phúc lợi.

Chúng tôi đãnghĩ rằng phải chặt bỏ cây cối để làm đường nhưng theo nguyện vọng của ngươidân trong thôn, xóm, được chính quyền xã, huyện chấp thuận nên các con đườngtrong làng vẫn được mở đúng với tiêu chí đặt ra mà nét đẹp xưa của làng quê vẫnđược lưu giữ nguyên vẹn. Những năm gần đây, chính quyền địa phương và nhân dântrên địa bàn xã còn tổ chức trồng nhiều tuyến đường hoa rực rỡ sắc màu...

Cùngvới đó, đời sống văn hóa tinh thần của dân làng vẫn được duy trì và gìn giữ;những năm qua, làng đã khôi phục và duy trì được các hội tế, hội múa rồng múalân, hội thơ... đồng thời, cùng nhau thực hiện tốt các hương ước của địaphương; qua đó, tình làng nghĩa xóm ngày càng gắn kết bền chặt, khiến chúng tôirất vui mừng, phấn khởi.

Ông Phạm Văn Bẩy, Phó Bí thư Đảng ủy xã Yên Từcho biết: Nhận thức được việc gìn giữ nét đẹp văn hóa làng không chỉ giữ lạinhững gì mà ông, cha ta đã dày công vun đắp, mà qua đó giáo dục cho thế hệ trẻnhững nét văn hóa truyền thống của quê hương cũng như giữ lại “linh hồn” cholàng quê Việt, trong quá trình xây dựng NTM chúng tôi luôn chỉ đạo, tuyêntruyền tới người dân về phát triển kinh tế, xây dựng cơ sở hạ tầng đi đôi vơíbảo vệ tôn tạo các di tích lịch sử, các thiết chế vật thể; đồng thời cải tạocảnh quan nông thôn nhưng vẫn phải giữ lại được những nét vốn có của làng quê,khôi phục lại những giá trị văn hóa tinh thần cho nhân dân.

Đây chính là nhữngyếu tố quan trọng, góp phần bồi đắp, khơi dậy tinh thần, ý thức tự giác và sựđồng lòng của người dân trong xây dựng NTM, tạo điều kiện thuận lợi để xã đạtchuẩn NTM kiểu mẫu.

Bài, ảnh:Kiều Ân