Lý do Tổng thống Mỹ Donald Trump đốc thúc giải mật những vụ ám sát nổi tiếng

Giữa tháng 2-2025, Văn phòng Giám đốc Tình báo quốc gia Mỹ (ODNI) cho biết, Tổng thống Donald Trump đã được thông báo về khả năng công bố các hồ sơ mật liên quan đến vụ ám sát cựu Tổng thống John F Kennedy (JFK), Thượng nghị sĩ Robert F Kennedy, mục sư Martin Luther King Jr. Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Mỹ đã cho Giám đốc Tình báo quốc gia, Tổng Chưởng lý 45 ngày để xem xét các hồ sơ và trình bày kế hoạch để công bố tài liệu toàn diện.

Cục Điều tra Liên bang (FBI) hôm 12-2 cũng xác nhận, họ đã tìm thấy khoảng 2.400 tài liệu mới, được kiểm kê và số hóa liên quan đến vụ ám sát JFK, hiện đang chuyển cho Cục Quản lý hồ sơ và lưu trữ quốc gia.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ra sắc lệnh giải mật hồ sơ các vụ ám sát nổi tiếng trong lịch sử nước Mỹ

Chỉ còn 1% hồ sơ chưa được giải mật

Trong hơn 6 thập kỷ, vụ ám sát cựu Tổng thống JFK đã thu hút sự quan tâm của các nhà sử học, những người theo thuyết âm mưu và dân chúng như một trong những thời khắc quan trọng nhất trong lịch sử hiện đại nước Mỹ. Cho tới nay vẫn còn nhiều câu hỏi đặt ra là liệu còn những tình tiết nào cần được biết và việc công bố hồ sơ mật có thể thay đổi bản chất sự kiện hay không.

Ông John F Kennedy bị ám sát vào tháng 11-1963, khi đang ở Dallas (bang Texas). Một ủy ban của Quốc hội Mỹ (được gọi là Ủy ban Warren) do Thẩm phán Tòa án Tối cao Earl Warren làm Chủ tịch đã kết luận vào năm 1964 rằng, “tay súng đơn độc” Lee Harvey Oswald phải chịu trách nhiệm. CIA cho rằng các kịch bản thay thế liên quan đến vụ ám sát ông JFK đều là “thuyết âm mưu”, dù nhiều người Mỹ nghi ngờ kết luận của ủy ban nói trên.

Hầu hết những thông tin về vụ ám sát vị Tổng thống thứ 35 của Mỹ đều được công bố sau khi ông qua đời 1 năm. Chúng nằm trong báo cáo của Ủy ban Warren theo lệnh của Tổng thống khi đó là Lyndon B Johnson. Dưới sự chỉ đạo của Thẩm phán Earl Warren, ủy ban đã điều tra chi tiết tất cả các vấn đề liên quan đến vụ ám sát ông JFK.

Cuộc điều tra đánh giá bối cảnh chính trị xung quanh Tổng thống, lý lịch và hành động của kẻ nổ súng, cũng như phân tích từng phút các sự kiện trong và sau những gì xảy ra tại Dealey Plaza. Phiên tòa cũng lắng nghe lời khai của 552 nhân chứng và đưa ra báo cáo cuối cùng dài 882 trang.

Cơ quan Lưu trữ hồ sơ quốc gia (NARA) cho biết, họ đã giải mật 99% trong số khoảng 320.000 tài liệu liên quan đến vụ ám sát theo yêu cầu của luật do Quốc hội thông qua năm 1992. Hạn chót cuối cùng để giải mật là tháng 10-2017, nhưng cộng đồng tình báo Mỹ tuyên bố họ cần thêm thời gian để xem xét và biên tập hồ sơ.

Theo nhiều ước tính, 2.140 tài liệu vẫn bị biên tập toàn bộ hoặc một phần, trong khi 2.500 hồ sơ khác đã được giữ bí mật vì những lý do khác, chẳng hạn như lệnh của tòa án hoặc hạn chế của nhà tài trợ. Mặc dù vậy, các thuyết âm mưu vẫn tồn tại kể từ đó. Trong số đó, giả thuyết nổi bật nhất cho rằng vụ ám sát có sự tham gia của 2 tay súng bắn theo 2 hướng ngược nhau hay có sự tham gia của Cuba, mafia, hoặc có sự hỗ trợ của các cơ quan thuộc Chính phủ Mỹ.

Bởi thế, một mục đặc biệt đáng quan tâm trong số tài liệu chưa giải mật là bản ghi nhớ tháng 6-1961 do cố vấn Nhà Trắng Arthur Schlesinger viết. Văn bản này phác thảo rằng, Tổng thống JFK có thể đạt được mục tiêu “chia cắt cơ quan CIA và rải rác khắp nơi”.

Ông Kennedy đã thất vọng với CIA sau cuộc tấn công bất thành tại vịnh Con Lợn (Cuba) vào tháng 4 năm đó. Các hồ sơ cũng có khả năng tiết lộ hoạt động giám sát của CIA ở Mexico vào đầu những năm 1960, khi Oswald đến thăm đất nước này và quan hệ giữa Oswald với sĩ quan CIA hay những người Cuba lưu vong ở Miami.

Ảnh chụp Tổng thống John F Kennedy cùng Đệ nhất phu nhân Jacqueline Kennedy và Thống đốc bang Texas John Connally vài phút trước khi ông bị ám sát

Kỳ vọng của những người theo thuyết âm mưu

Cháu trai của cựu Tổng thống Kennedy là Robert F. Kennedy Jr (hiện giữ chức Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ nhân sinh Mỹ) đã ca ngợi việc giải mật là một bước đi chống lại “chiến lược 60 năm dối trá và bí mật, thông tin sai lệch, kiểm duyệt và phỉ báng” được các cơ quan tình báo sử dụng để che giấu “những sự thật đáng lo ngại” về vụ ám sát JFK. Ông tuyên bố điều này đã cung cấp “sổ tay hướng dẫn cho một loạt các cuộc khủng hoảng tiếp theo, mỗi cuộc khủng hoảng đều đẩy nhanh quá trình phá hoại của tổ hợp công nghiệp quân sự/y tế đối với nền dân chủ Mỹ”.

Tuy nhiên, hầu hết các nhà sử học, nhà nghiên cứu khi chia sẻ với các hãng thông tấn lớn dường như đồng ý rằng sẽ không có bằng chứng rõ ràng nào trong các tài liệu còn lại. Nhà báo Gerald Posner nói với kênh CNN rằng “bất kỳ ai đang chờ đợi một bằng chứng rõ ràng lật ngược vụ án này sẽ vô cùng thất vọng”.

Tương tự, Tiến sĩ Emma Shortis - Giám đốc Chương trình An ninh và quốc tế thuộc Viện nghiên cứu Australia dự đoán, dù khó xuất hiện thông tin có thể thay đổi hẳn tình tiết câu chuyện, nhưng điều đó không làm chấm dứt các thuyết âm mưu về vụ án JFK. Thậm chí, nó sẽ gây ra rạn nứt lớn về mặt tư tưởng trong nội bộ Mỹ. “Đó sẽ là sự xác nhận cuối cùng đối với những người theo thuyết âm mưu… về vai trò của nhà nước ngầm trong việc phá hoại nước Mỹ. Nó sẽ gây ra những tác động đáng kinh ngạc và khó dự đoán đối với an ninh quốc gia”.

Ông Robert F Kennedy Jr, con trai của Thượng nghị sĩ Robert F Kennedy và cháu trai của Tổng thống John F Kennedy đã được đề cử làm Bộ trưởng Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ

Nước cờ chính trị của ông Donald Trump

Theo Tiến sĩ Emma Shortis, 3 vụ ám sát vào những năm 1960 đã giáng một đòn mạnh vào “cách người Mỹ hình dung về bản thân mình” và ông Donald Trump đang khai thác sự nghi ngờ của dư luận về những vụ ám sát nổi tiếng.

“Vụ ám sát JFK rất dễ dẫn đến thuyết âm mưu, bởi làm sao một chuyện như thế có thể xảy ra nếu bạn sống ở đất nước tốt nhất thế giới? Đó chính là điều mà ông Donald Trump đã khai thác hiệu quả trong bài phát biểu của ông về nhà nước ngầm, nhà nước an ninh quốc gia và nhà nước hành chính. Điều này tạo nên sức hấp dẫn chính trị của ông ấy” - Tiến sĩ Emma Shortis nói.

Tiến sĩ Shortis cũng cho biết: “Một phần lý do ông Donald Trump đốc thúc giải mật hồ sơ dường như là để tưởng thưởng cho nhóm cử tri đã giúp ông trở lại Phòng Bầu dục, cũng như Robert F. Kennedy Jr - người từ lâu đã nghi ngờ kết luận chính thức về vụ ám sát cha và chú của mình. Ông Trump đã không làm điều này trong nhiệm kỳ đầu tiên. Những người ủng hộ ông phần nhiều là theo phong trào tự do và thuyết âm mưu. Vì vậy, những gì ông ấy đang làm là gửi đi tín hiệu: Lần này sẽ khác”.

Ông Jefferson Morley, cựu ký giả của tờ Washington Post và là Phó Chủ tịch quỹ Mary Ferrell (quỹ này là nguồn cung cấp hồ sơ trực tuyến lớn nhất tại Mỹ về vụ ám sát JFK) cũng tin quyết định của ông Donald Trump dường như hoàn toàn xuất phát từ động cơ chính trị. “Chính trị gia dòng họ Kenedy có sức hút của một ngôi sao, điều mà ông Trump thích và muốn chia sẻ điều đó. Mọi thứ đều mang tính giao dịch với Trump, ông ấy sẽ đổi các hồ sơ của JFK để có được thứ gì đó” - ông Morley nói. Và ông cũng cho rằng, có thể phải mất nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, thì công chúng mới được xem toàn bộ các hồ sơ còn lại về vụ ám sát JFK. Bởi ngay sau khi sự kiện chấn động năm 1963, các cơ quan liên bang đã phản đối chính phủ vì đã không nỗ lực giữ kín thông tin nhạy cảm của vụ ám sát này.

Ông Morley tin rằng chính quyền Tổng thống Donald Trump có thể tiếp tục phải đối mặt với “cuộc chiến” với các tổ chức như CIA để giải mật các hồ sơ. “Sẽ có một cuộc đấu tranh trong chính quyền ông Trump giữa những người muốn công bố đầy đủ và những người cho rằng đây là thông tin an ninh quốc gia. Chắc chắn là vậy... Riêng việc phải mất thời gian chuẩn bị kế hoạch giải mật là đủ biết khả năng của các cơ quan này trong việc chống lại việc tiết lộ thông tin”.

Yến Chi