Máy bay ném bom chuyên dụng ít biết của KQND Việt Nam
IL-28 là loại máy bay ném bom đầu tiên và cũng là duy nhất của Không quân Việt Nam tính đến hiện tại. Được biết Liên Xô đã viện trợ 8 chiếc IL-28 cho Việt Nam vào năm 1965.
Ilyushin Il-28, tên định danh NATO là Beagle, là loại máy bay ném bom phản lực đầu tiên xuất hiện trong biên chế của Không quân Nhân dân Việt Nam.
Vào năm 1965, Liên Xô đã viện trợ cho Hà Nội 8 chiếc Il-28, trong đó có 4 chiếc phiên bản ném bom, 3 chiếc trinh sát ảnh và 1 chiếc huấn luyện.
Số máy bay này được biên chế vào đơn vị mang ký hiệu T-16 thuộc Tiểu đoàn độc lập 929, tạo nên một bước ngoặt đáng chú ý khi lần đầu tiên không quân ta sở hữu khả năng ném bom bằng máy bay phản lực tầm trung.
Il-28 được thiết kế với tổ lái ba người, gồm phi công, hoa tiêu và xạ thủ pháo sau.
Máy bay có chiều dài hơn 17 mét, sải cánh hơn 21 mét, sử dụng hai động cơ phản lực Klimov VK-1, cho tốc độ tối đa khoảng 880–935 km/h.
Với tầm bay gần 2.400 km và trần bay hơn 12.000 mét, Il-28 có khả năng mang tới 3 tấn bom trong khoang, đồng thời được trang bị hai khẩu pháo 23 mm gắn mũi và tháp pháo đôi 23 mm ở đuôi để phòng thủ.
Trong thực tế hoạt động, số máy bay Il-28 của Không quân Nhân dân Việt Nam không được đưa ra sử dụng nhiều trên chiến trường.
Sau khi tiếp nhận vào năm 1965, toàn bộ phi đội được bố trí huấn luyện và cất giữ tại các sân bay quân sự ở miền Bắc, chủ yếu là sân bay Nội Bài và một số sân bay dã chiến.
Các tổ bay đã trải qua nhiều khóa huấn luyện để làm chủ loại máy bay mới, bao gồm cả bài tập ném bom ban ngày và ban đêm.
Trong nhiều tài liệu, có nhắc rằng Bộ chỉ huy từng lên kế hoạch sử dụng Il-28 cho một số chiến dịch đặc biệt, trong đó có ý định tấn công vào các căn cứ không quân hoặc kho tàng quân sự của Mỹ và đồng minh tại miền Nam Việt Nam lúc bấy giờ.
Tuy nhiên, kế hoạch này cuối cùng đã không được thực hiện sau khi cân nhắc kỹ lưỡng các yếu tố.
Đến đầu những năm 1970, khi chiến tranh ngày càng khốc liệt, phi đội Il-28 dần được rút khỏi biên chế tác chiến.
Một số chiếc được dùng làm máy bay huấn luyện hoặc tháo dỡ để nghiên cứu kỹ thuật.
Sự hiện diện của Il-28 tại Việt Nam không chỉ đơn thuần bổ sung một phương tiện chiến đấu mới, mà còn đánh dấu bước trưởng thành về mặt công nghệ, khi từ chỗ chủ yếu dựa vào máy bay động cơ piston, không quân ta đã tiếp cận được công nghệ phản lực hiện đại.
Tuy số lượng không nhiều nhưng Il-28 vẫn giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành năng lực ném bom chiến thuật của lực lượng không quân Việt Nam thập niên 1960.
Như vậy, có thể nói Il-28 tuy không trực tiếp tham chiến, nhưng lại đóng vai trò quan trọng về mặt chiến lược – giúp Không quân Nhân dân Việt Nam tiếp cận công nghệ ném bom phản lực, đào tạo được đội ngũ phi công và kỹ thuật viên.
Đồng thời việc tiếp nhận máy bay ném bom IL-28 là dấu mốc mở đầu cho quá trình hiện đại hóa lực lượng Không quân Nhân dân Việt Nam trong những thập niên sau này.
