Mẹ và mùa gặt

Nhà làm tổng cộng được sáu sào lúa nước. Con đông, lại chẳng có thu nhập thêm nào khác ngoài mấy con bò cỏ, con heo thịt trong chuồng với lũ gà choai nên nguồn sống của cả gia đình chủ yếu trông vào mùa gặt. Tất cả ngó chừng vô mấy hột lúa, mẹ hay nói vậy. Nghề nông chủ yếu lấy công làm lời, thêm một câu cửa miệng của mẹ. Công làm ruộng cần nhiều nhất vào mùa gặt nên ngoài gặt ruộng nhà, ai giỏi giang có thể bươn đi gặt thuê. Sợ không đủ sức làm chứ không lo hết việc.

Khi lúa bắt đầu cúi, những gié lúa chớm ngả vàng mẹ sẽ nhắc ba đi thăm ruộng thường xuyên; canh lúa chín gặt ngay kẻo mưa mùa hè kèm gió to xô lúa ngã. Mẹ dặn ba phải áng chừng thời gian lúa chín, định trước ngày gặt để mẹ cũng chủ động sắp xếp nhận công đi gặt thuê hoặc gặt vần công cho bà con. Nói gọn, bước sang mùa gặt mẹ chẳng có ngày nào rảnh. Gặt đồng ngoài. Gặt đồng trong. Ngớt việc gần thì xa hơn có ai kêu mẹ cũng tất tả xách liềm vác gióng đi luôn…

Gặt lúa thuê đồng xa phải thức dậy từ khuya, ăn cơm nguội lót dạ rồi mới đi. Thường người gặt thuê chỉ làm một buổi sáng xong ruộng, chiều nghỉ dưỡng sức nhưng nếu có người thuê gặt chiều mẹ cũng sẽ nhận luôn: sáng gặt cho chủ này chiều qua gặt tiếp cho chủ khác! Người khác đi gặt thuê chỉ mang mỗi cái liềm, riêng mẹ quảy thêm đôi gióng gánh. Xong việc trên đường về tạt ngang chỗ máy tuốt lúa xin gánh rơm tươi về cho bò. Mẹ nói: rơm tươi ngon ngọt, hết mùa đào đâu ra? Chịu khó chút cho lũ bò có miếng ngon… "Tranh thủ" thêm thôi, chứ trước mùa gặt mẹ đã nhanh chân đi gặp các chủ ruộng quen không nuôi bò hỏi xin rơm. Bây giờ rơm người ta bán, chứ ngày xưa, nếu không nuôi bò, rơm gặt lên chủ ruộng sẽ hào phóng cho không. Nói vậy nhưng mẹ cũng cư xử rất hiểu chuyện: trả ơn người cho rơm mùa sau mẹ sẽ thu xếp gặt giúp họ vài ba buổi. Cũng có thể phụ phơi lúa hay dọn rạ giùm…

Bữa nào khỏe, gặt ban ngày xong đêm xuống mẹ còn ra sân kho giũ rơm kiếm lúa sót. Không rơm thì chịu khó rê đống lúa lép hoặc quét lại quét đi mấy cái sân phơi lát gạch, nhặt nhạnh kỳ hết những "hạt vàng" lộn đất cát trốn sâu trong các kẽ gạch. Thấy ít vậy nhưng gom góp hết mùa cũng được cả bao lúa lừng, lúa đất (lúa nửa lép, lẫn đất cát). Xem bộ mẹ mãn nguyện lắm. Mẹ kêu: có cái ăn cho lũ gà vịt được gần tháng, đỡ tốn lúa (trong) bồ…

Bây giờ mùa gặt tới, máy liên hợp chạy rẹt rẹt chưa đến tuần đã sạch đồng, chả bù ngày xưa gặt đập thủ công kéo rê hàng tháng! Nói thật, tôi dân "gốc rạ" chính tông nhưng rất sợ mùa gặt. Công việc nhọc nhằn thì chớ còn bụi lúa gây xót, ngứa. Có lần tôi buột miệng càm ràm: mong cho mau hết mùa mà sao lúa ngoài đồng còn miết… Mẹ nghe, trả lời tỉnh bơ: Tao trông cho nó còn miết mà không được. Làm nông có lúa gặt hoài là nhất đó con…

Y NGUYÊN