Mexico với cuộc chiến ngầm chống tội phạm môi trường, bảo vệ sinh vật biển có nguy cơ tuyệt chủng

Vùng biển Cortez ngoài khơi Mexico là nơi duy nhất trên thế giới mà Totoaba - một loài cá lớn sinh sống. Nhưng hiện giờ cá Totoaba đang bị đe dọa nghiêm trọng do bị đánh bắt quá mức và hoạt động của con người đã ảnh hưởng đến môi trường sống tự nhiên của chúng. Lý do là bong bóng cá Totoaba trên thị trường chợ đen của Trung Quốc vô cùng giá trị vì được coi như một loại “thần dược”.

“Họ gọi nó là cocaine của biển cả, nó còn đáng giá hơn cả vàng” - Richard Ladkani, Giám đốc sản xuất bộ phim tài liệu “Vùng tối của biển” do National Geographic (hãng phim tài liệu thuộc Hội Địa lý quốc gia Mỹ) sản xuất cho biết. Đáng nói, những kẻ đánh bắt bất hợp pháp còn sử dụng lưới rê, một loại lưới không chỉ bắt được cá Totoaba mà còn cả rùa, chim, đặc biệt là Vaquita. Đây là một loài cá heo quý hiếm, là động vật có vú nhỏ nhất thế giới vốn đã bị đẩy đến bờ vực tuyệt chủng với chưa đầy 15 con trên thế giới.

Các nhà khoa học đưa cá heo Vaquita – loài đang bên bờ vực tuyệt chủng trở lại đại dương ở Biển Cortez, Baja California, Mexico vào tháng 10-2017

Những chiến binh của biển cả

“Tôi đã làm bộ phim “Trò chơi ngà voi” nói về sự tuyệt chủng của loài voi, đó là một bộ phim rất thành công. Cuối cùng, Trung Quốc đã cấm buôn bán ngà voi. Giờ nghe nói về cuộc khủng hoảng của loài cá Totoaba-Vaquita, tôi đã quyết tâm tìm hiểu”, nhà làm phim Ladkani chia sẻ. “Vùng tối của biển” ra đời là tập hợp các câu chuyện về một nhóm phối hợp hành động nhằm giải cứu cá heo Vaquita và Totoaba.

Hiện chỉ còn chưa đầy 15 con Vaquita ở vùng biển Cortez, bao quanh là mạng lưới rê bất hợp pháp dài hàng dặm và mối đe dọa từ sự tham lam, bạo lực và cả sự thờ ơ của con người. “Những cái lưới này được neo vào đáy biển, vì vậy các động vật biển mắc vào lưới sẽ không thể ngoi lên mặt nước để thở và chết rất nhanh” - Cynthia Smith, Giám đốc điều hành của Quỹ Động vật có vú quốc gia phân tích. Ông Smith dẫn đầu một nhóm các nhà khoa học đang cố gắng phục hồi loài Vaquita. “Tốc độ suy giảm số lượng cá thể này rất đáng lo ngại. Ban đầu ước tính là 100 con, sau đó chúng tụt xuống con số 60, rồi 30. Và giờ thì chỉ còn chưa đầy 30 con. Nếu chúng ở ngoài đó, chúng tôi tin rằng chúng sẽ khó sống nổi. Rất tiếc chúng tôi đã đến đây quá muộn”.

Nhà bảo tồn sinh vật biển Andrea Crosta cũng cảnh báo, loài Vaquita có thể chỉ tồn tại khoảng 6 - 8 tháng nữa, vì mùa đánh bắt bất hợp pháp bắt đầu vào tháng 12 năm nay. Nếu những kẻ này ra tay, rất có thể không còn cá thể Vaquita còn tồn tại trên Trái đất. Ông Crosta là người sáng lập Earth League International, một tổ chức phi chính phủ sử dụng phương pháp tình báo để triệt phá chuỗi hoạt động tội phạm trong lĩnh vực này. Phần lớn đội ngũ của ông bao gồm cựu nhân viên FBI và các sĩ quan tình báo, nhắm vào những đường dây đánh bắt, buôn lậu động vật quý hiếm.

Sát cánh với họ trên cùng chiến tuyến này là Sea Shepherd, tổ chức nổi tiếng toàn cầu với các hoạt động bảo vệ môi trường. Các thành viên Sea Shepherd được coi là những chiến binh trên mặt trận cứu loài Totoaba khỏi sự tuyệt chủng. Thành viên đều là những người rất trẻ, năng động, bất chấp nguy hiểm, sẵn sàng đối mặt với những tập đoàn tội phạm lớn. “Máy bay không người lái của họ bị bắn hạ, họ thường xuyên bị tấn công. Vài tháng trước, họ bị 50 chiếc thuyền Panga truy đuổi và cả chiếc tàu Molotov đâm thẳng vào tàu của họ”, đạo diễn Ladkani kể.

Bong bóng cá Totoaba - được ví như “heroine của biển” còn tươi bị Cảnh sát Mexico thu giữ

Đối mặt với hiểm nguy

“Nhìn bên ngoài có vẻ như đó là một câu chuyện về môi trường phải không? Nhưng nếu đi sâu tìm hiểu, bạn sẽ hiểu vai trò của tội phạm xuyên quốc gia chuyên buôn bán ma túy và giới buôn lậu người Trung Quốc. Chúng tạo thành thứ mà chúng ta gọi là các băng đảng Totoaba vì chúng hoạt động với sức mạnh đáng kinh ngạc ở khắp mọi nơi”, nhà bảo tồn Andrea Crosta nói. Trong nỗ lực cứu loài động vật biển quý hiếm này, ông Andrea Crosta cùng với đội của mình bắt đầu điều tra việc buôn bán cá Totoaba ở Baja California từ 3 năm trước. “Chúng tôi sớm nhận ra rằng, nó không đơn thuần là câu chuyện về những ngư dân nghèo đánh bắt cá Totoaba mà đằng sau là những đường dây tội phạm nghiêm trọng”, Andrea Crosta kể.

Trong vai khách hàng tìm mua mặt hàng “đặc sản” này, nhóm của ông Andrea Crosta đã quay được đoạn video những kẻ buôn lậu người Trung Quốc giải thích về cách bọn chúng sử dụng Totoaba để rửa hàng chục triệu USD tiền bẩn mỗi năm. Đó là chưa kể một số còn tái đầu tư tiền lãi vào các hoạt động bất hợp pháp khác. Quá trình điều tra cho thấy, mafia Trung Quốc ở Mexico kết hợp với những kẻ buôn ma túy tại đây khai thác cơ hội đáng kinh ngạc này để kiếm tiền nhanh chóng với rủi ro rất thấp. Đồng thời chúng cũng mua chuộc và đe dọa bất cứ ai có ý định ngăn chặn các giao dịch sinh lợi của mình.

Giá bán lẻ bong bóng cá Totoaba trên thị trường chợ đen ở Trung Quốc được ghi nhận là hơn 50USD/gram, cao hơn cả vàng. Cá thể càng già thì càng có giá trị, có những cá thể Totoaba được bán với giá 100.000 USD/con. Một ngư dân ở biển Cortez một đêm đánh bắt được một vài con Totoaba sẽ cho thu nhập cao hơn khoản tiền họ kiếm được cả năm. Nhóm của Andrea Costa đã lên một kế hoạch bài bản để có thể cứu được cá heo Vaquita và các loài sinh vật biển ở biển Cortez.

“Chúng tôi sử dụng một mạng lưới tình báo bí mật để xác định những kẻ chủ chốt đứng đằng sau sự phá hủy hệ sinh thái biển khủng khiếp này. Đồng thời giúp cơ quan thực thi pháp luật phá hủy chuỗi cung ứng quốc tế bất hợp pháp từ bên trong. Chúng tôi đã làm việc không mệt mỏi và cuối cùng đã hạn chế được nạn đánh bắt cá bất hợp pháp ở vịnh California, góp phần giúp cho cá heo Vaquita và các loài khác khỏi bị tuyệt chủng. Thông tin của chúng tôi được đệ trình cho các cơ quan thực thi pháp luật ở Mexico, Trung Quốc và Mỹ. Các báo cáo đó chứa tất cả các dữ liệu liên quan đến những nhân vật đầu sỏ, mạng lưới chân rết, phương thức điều hành cũng như hàng trăm bức ảnh và cảnh quay bí mật. Chỉ với hệ thống tình báo tiên tiến chúng ta mới có thể bảo vệ động vật hoang dã, rừng và đại dương nói riêng cũng như cả hành tinh của chúng ta nói chung”, ông Andrea Crosta nói.

“Đứng thứ tư trong các hoạt động tội phạm lớn trên thế giới, tội phạm môi trường hiện đang diễn ra với mức độ vô cùng phức tạp và gia tăng đột biến. Chúng ta cần phải coi tội phạm môi trường nhắm vào những loài động vật hoang dã đang bên bờ tuyệt chủng là một hình thức khủng bố chống lại Trái đất. Nếu người ta chỉ tập trung vào 2 đầu chuỗi cung ứng bất hợp pháp là những kẻ săn trộm và người tiêu thụ cuối cùng thì dường như chuỗi trung gian là tội phạm môi trường chưa được quan tâm đúng mức. Đó là những tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, giới thương gia, các quan chức chính phủ tham nhũng…”.

Nhà bảo tồn sinh vật biển Andrea Costa

Yến Chi (Theo ABC News/Dailybest)