Miễn viện phí toàn dân: Người dân hưởng lợi thế nào, khi nào?

Bệnh nhân điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai. Ảnh: Đinh Hà.

Chiều 1/12, Bộ Y tế tổ chức hội thảo xin ý kiến chuyên gia về định hướng xây dựng đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí theo Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị.

Giảm gánh nặng chi phí y tế cho người dân

Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà cho biết ngành y tế thời gian qua đã đạt nhiều thành tựu đáng kể. Năm 2024, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế (BHYT) đạt 94,29% dân số; mạng lưới khám chữa bệnh trải rộng đến cấp xã; năng lực chuyên môn từ tuyến cơ bản đến chuyên sâu đều được cải thiện; danh mục thuốc và thiết bị thuộc phạm vi quyền lợi BHYT ngày càng mở rộng.

Tuy nhiên, hệ thống y tế vẫn đối mặt nhiều thách thức. Chi tiêu tiền túi của người dân chiếm trên 40% tổng chi phí khám chữa bệnh, cao hơn khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới. Nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật vẫn hiện hữu, đặc biệt với người nghèo, nhóm yếu thế và người mắc bệnh mạn tính cần điều trị dài ngày. Nhiều hộ gia đình chịu áp lực tài chính lớn nếu không có giải pháp mạnh mẽ từ chính sách công.

"Chính vì vậy, chủ trương từng bước tiến tới miễn viện phí là yêu cầu khách quan, cấp thiết, vừa thể hiện bản chất tốt đẹp của hệ thống chính sách xã hội Việt Nam, vừa bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của nhân dân", Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh.

Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà cho rằng chính sách miễn viện phí không chỉ là một giải pháp tài chính y tế, mà còn mang ý nghĩa xã hội nhân văn, sâu sắc. Ảnh: BYT.

Ông cũng cho rằng chính sách miễn viện phí không chỉ là một giải pháp tài chính y tế, mà còn mang ý nghĩa xã hội nhân văn, sâu sắc: Giảm gánh nặng chi phí cho người dân, đặc biệt là người nghèo và các nhóm dễ tổn thương; tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế, bảo đảm "không ai bị bỏ lại phía sau"; nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe, bởi khi rào cản tài chính được gỡ bỏ, người bệnh sẽ được khám chữa bệnh sớm hơn, hiệu quả hơn; thúc đẩy hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân trì hoãn hoặc bỏ điều trị do chi phí.

"Trên thế giới, nhiều quốc gia áp dụng chính sách y tế miễn phí hoặc bảo hiểm y tế toàn dân đã đạt kết quả tích cực: giảm tỷ lệ nghèo hóa do y tế, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ, kiểm soát bệnh tật hiệu quả và giảm chi phí điều trị muộn. Đây là những kinh nghiệm đáng tham khảo để Việt Nam xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện phát triển, nguồn lực và cấu trúc hệ thống y tế trong nước", Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà nói.

Theo định hướng, miễn viện phí sẽ dựa trên trụ cột BHYT, có hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và triển khai theo lộ trình. Nhà nước và Quỹ BHYT sẽ chi trả chi phí y tế cơ bản, thiết yếu; ưu tiên người nghèo, người thu nhập thấp, nhóm chính sách xã hội. Các dịch vụ theo yêu cầu hoặc vượt mức cơ bản vẫn cần đồng chi trả nhằm bảo đảm sử dụng dịch vụ hợp lý và tiết kiệm.

Thứ trưởng Hà mong rằng các chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các ban của đảng, ủy ban Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành, các trường đại học, các viện, bệnh viện, các cơ quan quản lý sẽ thảo luận một cách thẳng thắn, khách quan, dựa trên bằng chứng và thực tiễn.

Tiến tới miễn viện phí với gói y tế cơ bản theo lộ trình

Tại hội thảo, bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT, cho biết người dân hiện phải tự chi trả khoảng 40% chi phí y tế, tương ứng phần chi từ Quỹ BHYT chưa thanh toán lên đến 24.800 tỷ đồng mỗi năm. Mức đóng BHYT hiện ở mức 4,5% lương, được đánh giá còn thấp so với nhu cầu chi trả.

"Về gói dịch vụ y tế cơ bản thuộc phạm vi miễn phí, chúng tôi sẽ xác định gói dịch vụ y tế cơ bản thuộc phạm vi miễn phí bao gồm danh mục dịch vụ, bệnh, thuốc, thiết bị y tế. Bao phủ các bệnh thông thường, ưu tiên bệnh cần thiết trước, mở rộng dần phạm vi theo yêu cầu chuyên môn phù hợp khả năng ngân sách Nhà nước, Quỹ BHYT, kết hợp huy động xã hội hóa. Đồng thời, xây dựng mức chi phí tối đa cho một lần khám chữa bệnh", bà Trang nói.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: LT.

Cụ thể, mức chi phí khám chữa bệnh nội trú/ngoại trú bình quân của toàn quốc, được điều chỉnh hàng năm hoặc theo từng giai đoạn và trừ một số bệnh và kỹ thuật có chi phí lớn. Trước mắt, dự kiến sẽ áp dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh cấp ban đầu, cấp cơ bản, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập và tư nhân.

Bà Trang cũng nêu rõ: "Việc triển khai theo lộ trình, đối tượng ưu tiên, phù hợp với mức đóng, khả năng cân đối của Quỹ BHYT, điều kiện kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn".

Về nguồn tài chính, chính sách sẽ dựa trên ngân sách nhà nước, Quỹ BHYT, Quỹ phòng bệnh và các nguồn xã hội hóa. Bộ Y tế dự kiến tăng mức đóng BHYT theo lộ trình 2027-2030, đồng thời tăng phần ngân sách hỗ trợ nhóm ưu tiên.

Theo đề xuất, giai đoạn 2026-2027 sẽ tập trung tăng tỷ lệ và mức thanh toán BHYT. Từ năm 2026, người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất một lần mỗi năm theo nhóm ưu tiên; đồng thời hoàn thành việc tạo lập hồ sơ sức khỏe điện tử toàn dân.

Nhóm ưu tiên, như hộ cận nghèo và người từ 75 tuổi trở lên hưởng trợ cấp xã hội, sẽ được thanh toán 100% chi phí khám chữa bệnh trong phạm vi BHYT từ năm 2026. Từ năm 2027, mức đóng BHYT dự kiến tăng lên khoảng 5,1%, ngân sách nhà nước tiếp tục hỗ trợ nhóm chính sách.

Giai đoạn 2028-2030 đặt mục tiêu giảm chi tiền túi của người dân xuống dưới 30%, tăng phạm vi thanh toán thuốc và thiết bị y tế, thí điểm sàng lọc 2-3 bệnh chi phí hiệu quả, mở rộng thanh toán dịch vụ phòng bệnh từ Quỹ BHYT và nâng tỷ lệ bao phủ BHYT lên trên 95%. Đến năm 2030, mức đóng BHYT có thể tăng lên 5,4%, đồng thời triển khai thí điểm BHYT bổ sung.

Sau 2030, mục tiêu là đạt bao phủ BHYT toàn dân, mở rộng sàng lọc 3-5 bệnh chi phí hiệu quả, miễn viện phí toàn dân trong phạm vi gói dịch vụ cơ bản, tiến tới tăng mức đóng BHYT lên 6% từ năm 2032 và hoàn thiện mạng lưới y tế cơ sở cùng hệ thống thanh toán BHYT thông minh, đa tầng, đa gói quyền lợi.

Phương Anh