Mở ra cơ hội huy động được nguồn lực tư nhân đầu tư vào hệ thống đường sắt

Làm rõ trách nhiệm phối hợp giữa nhà đầu tư và chính quyền địa phương

Đại biểu Quốc hội Đỗ Văn Yên (Đoàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) đề cập đến vấn đề phát triển đô thị theo mô hình TOD (phát triển đô thị theo hướng giao thông công cộng) đối với đường sắt cho rằng, quy định này trao quyền mạnh cho địa phương để chủ động bố trí đất đai và điều chỉnh cục bộ. Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, ở khoản 2 điều 26 cho phép UBND cấp tỉnh quyết định các nội dung khác với quy định đã được phê duyệt mà không phải điều chỉnh là quá rộng. Vì vậy, đề nghị cân nhắc điều chỉnh lại UBND cấp tỉnh chỉ được điều chỉnh khi không làm thay đổi tính chất sử dụng đất, không vượt quá khả năng hạ tầng kỹ thuật - xã hội đã được xác định trong quy hoạch cấp trên.

Đại biểu Quốc hội Đỗ Văn Yên (Đoàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu). Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn TP Hà Nội) đồng tình với quy định tại khoản 3 điều 26 là giao cho UBND cấp tỉnh tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh quy hoạch khu vực TOD đối với đường sắt quốc gia đi qua địa phương, đồng thời giao cho HĐND ở địa phương có thể sử dụng ngân sách thực hiện đền bù giải phóng mặt bằng để tạo quỹ đất sạch xung quanh khu vực TOD để đấu giá thu tiền.

Mặc dù vậy, ở khoản 5 điều 25 dự thảo Luật lại quy định: "Đối với dự án đường sắt quốc gia, UBND cấp tỉnh có dự án đường sắt đi qua được quyền chỉ định nhà đầu tư làm đường sắt sẽ thực hiện luôn dự án phát triển đô thị TOD". Đại biểu cho rằng, quy định như vậy nghĩa bất kể một nhà đầu tư nào làm đường sắt đồng thời cũng là nhà đầu tư phát triển các dự án đô thị TOD.

Từ những phân tích đó, đại biểu đề nghị bỏ khoản 5 điều 25 và giữ nguyên như khoản 3 điều 26, tức là phần TOD bên cạnh các dự án đường sắt phải Nhà nước đầu tư, phải có mặt bằng và sau đó phải đấu thầu, đấu giá.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường (Đoàn TP Hà Nội). Ảnh: Quochoi.vn

Cần bổ sung phương thức chọn các nhà đầu tư nhân

Góp vào vào điều 24 dự thảo Luật về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước, đại biểu Quốc hội Lê Đào An Xuân (Đoàn tỉnh Phú Yên) cho rằng, việc lấy tiêu chí "kinh nghiệm" để đánh giá năng lực của nhà đầu tư cần làm rõ để tránh không tìm được nhà đầu tư có năng lực cần thiết, bởi đầu tư đường sắt là một tổ hợp rất nhiều thành phần và đa dạng.

Quan tâm đến khoản 1, điều 25 dự thảo Luật quy định khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn vốn ngoài Nhà nước, đại biểu Quốc hội Hoàng Văn Cường đánh giá, đây là một chủ trương rất đúng. Tuy nhiên, điều 25 dự thảo Luật mới quy định chỉ định thầu đối với nhà đầu tư do các dự án đường sắt nhà đầu tư tự đề xuất hoặc các dự án đường sắt đầu tư theo phương thức đối tác công tư PPP. Còn với những dự án đường sắt Nhà nước đang đề xuất dự kiến sẽ đầu tư công bằng nguồn vốn Nhà nước thì chưa có cơ chế nào để cho các nhà đầu tư nhân được tham gia.

Đại biểu Quốc hội Lê Đào An Xuân (Đoàn tỉnh Phú Yên). Ảnh: Quochoi.vn

"Điển hình như dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hiện nay có nhà đầu tư đề xuất nhưng chưa có cơ chế để cho phép lựa chọn tham gia. Vì vậy, tôi đề nghị điều 25 cần bổ sung thêm phương thức chọn các nhà đầu tư nhân tham gia vào những dự án đường sắt Nhà nước dự kiến đầu tư bằng ngân sách Nhà nước, có thể đầu tư toàn bộ hoặc đầu tư một phần. Hoặc phải quy định giao Thủ tướng Chính phủ ban hành quy định về tiêu chí lựa chọn" - đại biểu Hoàng Văn Cường nêu.

Tại buổi thảo luận, các đại biểu Quốc hội cũng thảo luận về chính sách ưu đãi, hỗ trợ của Nhà nước về phát triển đường sắt được quy định tại Điều 5 và cho biết, đây là một nội dung rất quan trọng, có nhiều điểm mới để tháo gỡ các điểm nghẽn, khó khăn về vốn, thu hút mọi nguồn lực, nhất là nguồn lực đầu tư xã hội.

Tuy nhiên, để khuyến khích các thành phần kinh tế cùng tham gia và đầu tư phát triển đường sắt, đại biểu đề nghị cần có cả chính sách để khuyến khích cá nhân tham gia kinh doanh đường sắt. Đồng thời, giao cho Chính phủ quy định cụ thể điều kiện, tiêu chuẩn để cá nhân, tổ chức được tiếp cận với nguồn vốn đầu tư phát triển từ ngân sách Nhà nước và tiếp cận với vốn tín dụng ưu đãi cho tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động kinh doanh đường sắt tại địa bàn có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn.

Quang cảnh phiên thảo luận chiều 18/6. Ảnh: Quochoi.vn

Không nên lo lắng nhà đầu tư tư nhân bán dự án cho nước ngoài

Làm rõ một số ý kiến của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết, chính sách phát triển TOD vừa góp phần quy hoạch chỉnh trang đô thị, tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất, vừa tạo ra nguồn thu cho ngân sách Nhà nước từ đất đai để đầu tư trở lại cho phát triển kinh tế - xã hội nói chung, trong đó có phát triển hệ thống đường sắt và phát triển TOD.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng nêu rõ, khi nhà đầu tư đến đầu tư bằng ngoài ngân sách của Nhà nước thì cũng phải cho họ một cơ hội, được chỉ định thầu, đất đã có mặt bằng sạch... bởi đầu tư đường sắt rất lâu thu hồi vốn.

Đối với ý kiến đại biểu nêu về đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn ngoài Nhà nước để thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Bộ trưởng Trần Hồng Minh nhấn mạnh, quy định này sẽ mở ra cơ hội cho tư nhân và huy động được nguồn lực tư nhân cho đầu tư, phát triển đường sắt. Qua đó, góp phần làm giảm áp lực cho ngân sách Nhà nước đối với việc bố trí vốn cho lĩnh vực này.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh phát biểu làm rõ những nội dung đại biểu thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Theo Bộ trưởng, Dự thảo Luật vẫn có quy định Nhà nước vẫn phê duyệt khung tiêu chuẩn để kiểm soát về công nghệ, giữ thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng thực hiện thẩm định, kiểm tra công tác nghiệm thu về chất lượng. Đặc biệt, hằng năm vẫn có các số liệu kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước nên các đại biểu không nên lo lắng tư nhân bán dự án cho nước ngoài.

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cũng cho biết, đây là lần đầu tiên đưa vào Luật chuyên ngành về chính sách phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực với tư duy là vừa khơi thông, tháo gỡ nhưng cũng không thể thiếu các thiết chế để giám sát công khai, minh bạch.

Đây là vấn đề không chỉ các đại biểu quan tâm mà Chính phủ cũng đặc biệt quan tâm trong vấn đề phòng, chống tham nhũng, trục lợi chính sách.

Phong Châu