Mô tô, xe máy trên 5 năm sẽ phải kiểm định khí thải định kỳ

Hai thành phố lớn Hà Nội, TP HCM được giao hoàn thiện mạng lưới cơ sở kiểm định, mục tiêu đến năm 2015 có 80-90% lượng xe máy được kiểm định tiêu chuẩn khí thải nhưng đến nay việc kiểm soát khí thải xe máy vẫn chưa được triển khai. Trong khi đó, số lượng xe máy tại các thành phố lớn vẫn có xu hướng tăng nhanh.

Nguyên nhân là bởi Luật Giao thông đường bộ đã quy định việc kiểm định khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy, nhưng để thực hiện quy định này, Bộ Tài nguyên và Môi trường vẫn đang phối hợp với Bộ Giao thông Vận tải xây dựng lộ trình cụ thể, bao gồm thời gian bắt đầu thực hiện, đối tượng áp dụng và mức phí kiểm định. Lộ trình thực hiện kiểm định khí thải sẽ thực hiện theo Luật Bảo vệ môi trường. Hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang là cơ quan chủ trì, phối hợp cùng Bộ GTVT xây dựng, trình Chính phủ để ban hành quyết định lộ trình thực hiện. Đến nay, lộ trình này chưa được hoàn thiện và trình Chính phủ phê duyệt.

Còn theo Thông tư 47/2024, đối với các xe máy, xe gắn máy có thời gian tính từ năm sản xuất đến 05 năm, chủ xe không phải nộp hồ sơ và không phải mang xe đến cơ sở đăng kiểm để kiểm định khí thải. Trường hợp này Cục Đăng kiểm sẽ cấp Chứng nhận kiểm định khí thải dựa trên dữ liệu từ các hệ thống.

Đối với xe máy, xe gắn máy có thời gian tính từ năm sản xuất trên 05 năm thì chủ xe phải mang xe đến cơ sở đăng kiểm để kiểm định khí thải. Trong đó, xe trên 5 năm đến 12 năm tuổi phải kiểm định 2 năm một lần, xe trên 12 năm tuổi phải kiểm định hàng năm. Nếu kiểm định đạt yêu cầu thì sẽ được cấp Chứng nhận kiểm định khí thải.

Khi đi kiểm định, chủ xe cần xuất trình một trong các giấy tờ: bản chính chứng nhận đăng ký xe; bản sao có chứng thực hoặc bản sao điện tử được chứng thực từ bản chính chứng nhận đăng ký xe; bản chính giấy hẹn cấp chứng nhận đăng ký xe, để được cơ sở đăng kiểm tiếp nhận hồ sơ kiểm định.

Cơ sở đăng kiểm sau đó sẽ thực hiện tra cứu thông tin của phương tiện mô tô, xe gắn máy trên phần mềm quản lý kiểm định và đối chiếu chứng nhận đăng ký xe với xe mô tô, xe gắn máy thực tế.

Nếu không trùng khớp thông tin sẽ bị từ chối kiểm định. Trường hợp hợp lệ, cơ sở đăng kiểm sẽ lập phiếu kiểm soát kiểm định và kiểm định khí thải cho phương tiện. Đạt kiểm định khí thải, xe mô tô, xe gắn máy được cấp chứng nhận kiểm định khí thải cấp bản điện tử được tích hợp dữ liệu với tài khoản định danh điện tử của chủ xe.

Thông tư 47/2024 cũng nêu rõ, đối với xe mô tô, xe gắn máy có thời gian sản xuất đến 5 năm, chu kỳ kiểm định khí thải là 60 tháng tính từ ngày xuất xưởng xe mô tô, xe gắn máy. Tuy nhiên, trong trường hợp xe mô tô, xe gắn máy trong cơ sở dữ liệu trên hệ thống không có thông tin về ngày xuất xưởng thì sẽ tính từ ngày 31/12 của năm sản xuất xe.

Trước đó, theo QCVN 41:2016 ban hành kèm thông tư 06/2016/TT-BGTVT, xe mô tô, hay còn gọi là xe máy là xe cơ giới hai hoặc ba bánh và các loại xe tương tự, di chuyển bằng động cơ có dung tích xy-lanh từ 50 cm3 trở lên, tải trọng bản thân xe không quá 400 kg, từ 350 kg đến 500 kg đối với xe máy 3 bánh.

Xe gắn máy là phương tiện chạy bằng động cơ, có hai bánh hoặc ba bánh và vận tốc thiết kế lớn nhất không lớn hơn 50 km/h. Nếu dẫn động là động cơ nhiệt (xăng) thì dung tích làm việc không được lớn hơn 50 cm3.

Hiện có trên 70 triệu xe mô tô, xe máy đăng ký lưu hành tại Việt Nam, trong đó hơn 45 triệu đang được người dân sử dụng hàng ngày.

Theo Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2016 và báo cáo chất lượng không khí những năm gần đây, khí thải từ xe cơ giới được xác định là nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường. Trong đó, với hơn 68 triệu xe đang lưu hành trên cả nước (thống kê của Bộ GTVT, 2021), mô tô, xe gắn máy là nguồn phát thải chất ô nhiễm lớn nhất.

Tại Hà Nội, hiện có khoảng 1,1 triệu ô tô, hơn 6,9 triệu xe máy. Theo thống kê của sở Giao thông Vận tải, 70% trong số này đã sử dụng trên 10 năm, tạo ra nguồn phát thải lớn. Chỉ số chất lượng không khí (AQI) tại các trung tâm đô thị thường tăng cao vào thời điểm tập trung nhiều phương tiện giao thông trong ngày như đầu giờ đi làm buổi sáng và giờ tan tầm.

Một nghiên cứu của Viện Môi trường - Tài nguyên, ĐH Quốc gia TP.HCM cho thấy xe máy chiếm khoảng 29% nguồn phát thải NO, 90% CO, 65,4% NMVOC; 37,7% nguồn phát thải bụi; 31% nguồn phát thải bụi siêu mịn.

Trong khi đó, Luật Đường bộ năm 2008 chỉ quy định về kiểm tra chất lượng xuất xưởng đối với ô tô, mô tô, xe máy; kiểm tra định kỳ khí thải đối với ô tô; chưa có quy định về kiểm soát khí thải định kỳ đối với xe môtô, xe gắn máy.

Từ những năm 2009, Bộ GTVT đã triển khai xây dựng đề án kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy và đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào năm 2010. Bộ GTVT đã xây dựng và trình Thủ tướng dự thảo Quyết định quy định về kểm soát khí thải đối với xe mô tô, xe gắn máy tại các thành phố lớn, trong đó việc kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy tham gia giao thông gắn với quy định kiểm định định kỳ khí thải xe mô tô, xe gắn máy.

Nam Nguyễn