Mối liên hệ giữa tổn thương mạch máu não và chứng sa sút trí tuệ

Người cao tuổi nên đi khám nếu thường xuyên gặp phải những cơn đau đầu dữ dội. Ảnh: V.M.

Chứng sa sút trí tuệ não mạch là một rối loạn nhận thức xảy ra khi mô não bị tổn thương do tổn thương mạch máu não. Tai biến mạch máu não là một thuật ngữ chuyên khoa, nó được phân loại rộng rãi thành hai loại nhồi máu não và xuất huyết não. Nhồi máu não là tình trạng các mạch máu trong não bị tắc nghẽn do các cục máu đông gây ra. Khi các mạch máu trong não bị tắc nghẽn, thu hẹp hoặc vỡ ra, khiến máu không được cung cấp lên não, gây ra chứng sa sút trí tuệ não mạch.

Các yếu tố nguy cơ gây bệnh bao gồm huyết áp cao, tiểu đường, tăng lipid máu, bệnh tim, hút thuốc, uống rượu và béo phì. Có nhiều loại chứng sa sút trí tuệ não mạch, nhưng phổ biến nhất là chứng sa sút trí tuệ do nhiều ổ nhồi máu. Sa sút trí tuệ não mạch là một loại của chứng sa sút trí tuệ xuất hiện các triệu chứng về sa sút trí tuệ do tắc nghẽn các mạch máu quan trọng trong đại não và thời điểm khởi phát của bệnh tương đối rõ ràng.

Chứng sa sút trí tuệ do nhồi máu não chiến lược đơn lẻ phát sinh khi xảy ra cơn nhồi máu não nhỏ ở một phần não bộ, khiến cho chức năng nhận thức bị tổn thương nghiêm trọng do sự phá hủy của một khu vực đơn lẻ.

Chứng sa sút trí tuệ não mạch vùng dưới vỏ não (được cấu thành từ các chất trắng chứa các sợi thần kinh được gọi là sợi trục ở khu vực bên dưới vỏ não) không giống các chứng sa sút trí tuệ não mạch, các triệu chứng sa sút trí tuệ xuất hiện dần dần, do đó thời kỳ phát sinh các vấn đề về mạch máu não và thời kỳ khả năng ghi nhớ bị suy giảm không rõ ràng.

Nói chung, suy giảm nhận thức trong chứng sa sút trí tuệ não mạch thường bắt đầu đột ngột, xấu đi dần dần và các triệu chứng khác nhau sẽ xuất hiện tùy thuộc vào vị trí tổn thương. Những bất thường ở thùy trán dẫn đến bất thường ở chức năng điều hành (khả năng phân tích, lập kế hoạch, tổ chức và hoàn thành một công việc nào đó), mất ý chí, mất kiểm soát ức chế.

Bất thường ở thùy đỉnh bên trái dẫn đến mất khả năng ngôn ngữ (đây là trạng thái mất khả năng diễn đạt và hiểu một ngôn ngữ nào đó do những tổn thương hoặc các bệnh về não), mất khả năng thực hiện (rối loạn vận động hoặc cử chỉ không thể thực hiện được do bất thường của não bộ, mặc dù không có trở ngại về khả năng vận động và những cảm nhận cơ bản, người bệnh vẫn có thể hiểu và thực hiện đầy đủ lời nói của người chỉ thị).

Những bất thường ở thùy đỉnh bên phải dẫn đến bất thường ở khả năng phân biệt không gian - thời gian, và chứng mất điều khiển kiểu kiến tạo (các triệu chứng gây khó khăn cho việc tích hợp tổng thể và hình thành bất kỳ hình thức nào, chẳng hạn như vẽ một bức tranh hoặc lắp ráp các khối).

Các triệu chứng của chứng sa sút trí tuệ não mạch vùng dưới vỏ bao gồm thay đổi tính cách và cảm xúc, vận động tâm thần chậm chạp, trầm cảm, rối loạn dáng đi, mất ổn định tư thế, té ngã nhiều lần, đi tiểu thường xuyên và tiểu không tự chủ.

Trong đa số các trường hợp sa sút trí tuệ não mạch đều có mối quan hệ nhân quả tạm thời rõ ràng giữa thời gian tổn thương mạch máu não và thời gian rối loạn chức năng nhận thức. Để chẩn đoán chứng sa sút trí tuệ não mạch không chỉ cần phải kiểm tra chức năng nhận thức thần kinh mà còn cần làm xét nghiệm hình ảnh não như chụp cộng hưởng từ (MRI).

Việc phát hiện và hiệu chuẩn các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng để phòng ngừa trước cơn tai biến mạch máu não. Sử dụng thuốc chống đông máu, thuốc chống kết tập tiểu cầu và điều trị tăng lipid máu rất hữu ích.

Lee Kang Joon/ Light books & NXB Thanh niên