Mỗi năm, Việt Nam có hơn 100.000 ca tử vong do hút thuốc

Sáng 3-6 tại Hà Nội, Cục Báo chí (Bộ VH-TT&DL) phối hợp với Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam tổ chức hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá, với chủ đề Thuế thuốc lá và phát triển bền vững.

Theo thông tin tại hội thảo, mỗi năm Việt Nam có hơn 100.000 ca tử vong do hút thuốc chủ động và thụ động.

Gánh nặng y tế và kinh tế liên quan đến thuốc lá ước tính lên đến 108.000 tỉ đồng/năm, tương đương 1,14% GDP. Trong khi đó, số liệu thống kê cho thấy Việt Nam hiện có hơn 15 triệu người hút thuốc.

Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), cho rằng dù thuế suất tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá hiện đã đạt 75% giá bán của nhà sản xuất, nhưng tỉ trọng thuế trong giá bán lẻ chỉ ở mức 36%, thấp hơn đáng kể so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là 75%.

Theo WHO, giá thuốc lá tại Việt Nam hiện vẫn thuộc nhóm thấp nhất khu vực Tây Thái Bình Dương, trung bình chưa đến 1 USD/bao. Một khảo sát của Trường Đại học Y tế Công cộng năm 2023 còn ghi nhận trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu thuốc lá có giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/bao, trong đó có loại chỉ 7.000 đồng.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO phân tích tại hội thảo. Ảnh: VIẾT THỊNH

“Thuốc lá ngày càng dễ mua, đặc biệt với nhóm thu nhập thấp. Trong khi đó, hệ thống thuế hiện hành chủ yếu theo tỉ lệ, khiến sản phẩm giá rẻ chịu mức thuế thấp hơn, vô hình trung khuyến khích tiêu dùng các nhãn hiệu giá rẻ”- ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO phân tích.

Ông Lâm nhấn mạnh: “Tăng thuế là biện pháp nhanh và hiệu quả nhất để giảm sử dụng thuốc lá”.

Cũng tại hội thảo, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam - bà Angela Pratt - phát biểu qua video: "Tăng thuế thuốc lá giống như một loại vaccine. Khi người trẻ bắt đầu không hút thuốc, chúng ta đang bảo vệ họ cả đời khỏi nguy cơ bệnh tật. Việc tăng thuế không phải là lựa chọn mà là hành động cần thiết".

Trước lập luận cho rằng tăng thuế thuốc lá sẽ làm gia tăng buôn lậu và thất nghiệp, đại diện WHO cho biết không có bằng chứng nào cho thấy giá cao làm tăng buôn lậu.

Thực tế, các quốc gia tăng thuế thuốc lá mạnh như Thái Lan và Philippines đều giảm được tỉ lệ hút thuốc và tăng thu ngân sách. Trong đó, Philippines ghi nhận số người hút thuốc giảm 30% trong khi thu từ thuế thuốc lá tăng hơn 400% từ năm 2012 đến 2022.

Về phía Bộ VH-TT&DL, Phó Cục trưởng Cục Báo chí Đặng Khắc Lợi cho biết từ đầu năm đến hết tháng 5-2025, các cơ quan báo chí đã có hơn 11.000 tin, bài liên quan đến tác hại thuốc lá và chính sách thuế.

“Điều đó cho thấy sự quan tâm lớn của báo chí trong việc đồng hành cùng công tác phòng chống tác hại thuốc lá” - ông Lợi nhận định.

Bên cạnh đó, Bộ Y tế cũng khẳng định không đưa các sản phẩm thuốc lá mới (như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) vào dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, phù hợp với Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội về việc cấm sản xuất và lưu hành các sản phẩm này.

Các chuyên gia cũng cho rằng trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hướng tới phát triển bền vững, giảm bất bình đẳng và xây dựng một xã hội khỏe mạnh, công bằng, thì tăng thuế thuốc lá không phải là lựa chọn - mà là một đòi hỏi cấp thiết.

Đây là thời điểm để các nhà hoạch định chính sách thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu tác hại của thuốc lá, đồng thời củng cố nguồn lực cho phát triển.

VIẾT THỊNH