Môn tích hợp vẫn gây bối rối, được thảo luận nhiều ở các cuộc họp chuyên môn
Về cơ bản, lãnh đạo các cấp vẫn giao 'quyền tự chủ cho các nhà trường' và các môn tích hợp vẫn đang được thực hiện riêng lẻ theo từng phân môn.
Ngay đầu năm học, một phòng Giáo dục và Đào tạo tại một tỉnh phía Nam đã tổ chức Hội nghị tổng kết năm học 2023-2024 và triển khai nhiệm vụ năm học 2024-2025. Thành phần tham dự là lãnh đạo Phòng, đại diện Ban giám hiệu các trường và những thành viên cốt cán các môn học thuộc cấp Trung học cơ sở.
Điều đáng lưu tâm, các môn tích hợp vẫn là đề tài được nhiều quản lý, giáo viên từ các nhà trường nêu ý kiến, bàn luận bởi nó vẫn tồn tại những bất cập- cho dù năm học 2024-2025 đã là năm cuối cùng triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Về cơ bản, lãnh đạo các cấp vẫn giao “quyền tự chủ cho các nhà trường” và các môn tích hợp vẫn đang được thực hiện riêng lẻ theo từng phân môn, chưa đúng với bản chất môn học.
Ảnh minh họa: Doãn Nhàn
Vì sao môn học tích hợp vẫn được bàn luận nhiều?
Hiện nay, các môn học ở cấp Trung học cơ sở có những môn học được xem là môn tích hợp, đó là: Lịch sử và Địa lí; Khoa học tự nhiên; Nghệ thuật; Nội dung giáo dục địa phương. Nhưng, nếu xét về chương trình tổng thể; chương trình môn học; giáo trình bồi dưỡng giáo viên; sách giáo khoa thì chủ yếu được trình bày riêng lẻ theo từng nội dung theo từng phân môn, yếu tố tích hợp rất ít, có môn chẳng có điểm chung nào.
Chương trình tổng thể; chương trình môn học; sách giáo khoa các môn: Lịch sử và Địa lí; Khoa học tự nhiên được trình bày riêng từng phần. Tỉ lệ mạch kiến thức chung; chủ đề chung của 2 môn học này rất ít. Chẳng hạn, môn Lịch sử và Địa lí của cả 4 năm học ở cấp Trung học cơ sở chỉ có 4 chủ đề chung.
Ngay cả tác giả chương trình tổng thể; chương trình môn học; sách giáo khoa cũng được tách riêng theo từng phân môn riêng biệt. Sách giáo khoa có môn lên đến 15 tác giả.
Nội dung kiến thức bồi dưỡng chứng chỉ tích hợp cho giáo viên theo Quyết định 2454/QĐ-BGDĐT Chương trình bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở dạy môn Khoa học tự nhiên; Quyết định 2455/QĐ-BGDĐT Chương trình bồi dưỡng giáo viên trung học cơ sở môn Lịch sử và Địa lý cũng được bố trí từng phân môn riêng lẻ.
Giáo viên đi bồi dưỡng 2 chứng chỉ này cũng theo giáo trình từng phân môn riêng, giảng viên từng phân môn dạy chứ không có giảng viên “tích hợp”.
Đội ngũ chuyên viên ở Sở cũng đang đứng độc lập, không có chuyên viên tích hợp. Hội đồng cốt cán cấp huyện cũng được cơ cấu theo phân môn. Môn Lịch sử và Địa lý có 2 giáo viên; môn Khoa học tự nhiên có 3 giáo viên đảm nhận theo phân môn.
Ngay cả kỳ thi giáo viên dạy giỏi cấp huyện, cấp tỉnh thì giáo viên cũng đang được hướng dẫn thi theo phân môn chứ không thi kiến thức chung (các chủ đề chung) của môn học.
Vì thế, về cơ bản thì chương trình tổng thể; chương trình môn học; sách giáo khoa; kiến thức bồi dưỡng; hội đồng cốt cán; giáo viên giảng dạy đang được thực hiện riêng lẻ theo phân môn. Bóng dáng tích hợp rất ít nhưng “tích hợp” chỗ nào gây khó khăn cho giáo viên chỗ đó.
Những khó khăn ở các nhà trường và giáo viên thực hiện
Đối với các môn: Lịch sử và Địa lí; Khoa học tự nhiên, các trường học hiện nay đang thực hiện theo hướng dẫn của Công văn số 5636/BGDĐT-GDTrH là bố trí các phân môn dạy song song. Kiến thức phân môn nào, giáo viên môn đó dạy, giáo viên đó kiểm tra.
Các cột điểm thường xuyên thì mỗi phân môn thực hiện 1 cột điểm; điểm định kỳ thì chia tỉ lệ. Có trường thực các phân môn chung trên 1 đề; có trường thực hiện riêng theo từng phân môn. Khi nhập điểm, nhận xét thì phân chia với nhau thực hiện.
Môn Nghệ thuật bao gồm 2 phân môn Mĩ thuật và Âm nhạc cũng được trình bày riêng ở chương trình; 2 cuốn sách giáo khoa riêng nhưng tên chung, vào điểm chung. Vì thế, phân môn của ai người đó dạy, mỗi phân môn thực hiện 1 cột điểm thường xuyên; điểm định kỳ thì thống nhất giữa 2 giáo viên để xếp loại Đạt hoặc Chưa đạt.
Môn Nội dung giáo dục địa phương, nhiều tỉnh, thành không có tài liệu môn học ở học kỳ I của năm triển khai đầu tiên.
Môn học có 35 tiết nhưng có 6 phân môn và số tiết mỗi phân môn cũng khác nhau. Phân môn Ngữ văn có 9 tiết/ năm nhưng phân môn Âm nhạc; Mĩ thuật chỉ có 4 tiết/ năm. Trong đó, mỗi năm phải trừ 4 tiết cho kiểm tra định kỳ của 2 học kỳ nên thực dạy chỉ còn 31 tiết.
Nghịch lý ở chỗ các phân môn ở môn học học này phải dạy sau kiến thức nền của môn học chính nên dẫn đến tình trạng học dồn ở một số thời điểm.
Cách bố trí giảng dạy ở nhiều địa phương hiện nay là mỗi học kỳ sẽ dạy 3 phân môn nên 2 phân môn ít tiết hơn chịu trách nhiệm 2 cột thường xuyên, phân môn nhiều tiết chịu trách nhiệm kiểm tra bài giữa kỳ.
Kiểm tra cuối học kỳ thì 3 phân môn chia tỉ lệ với nhau và phân chia nhập điểm, nhận xét phẩm chất, năng lực. Nhưng, mỗi phân môn, giáo viên đảm nhận 4-9 tiết/ lớp nên ngay cả tên học sinh còn không biết, làm sao nhận xét cho chính xác?
Môn học này hiện liên quan đến 6 môn học và nếu trường loại I đang liên quan đến 5 tổ chuyên môn; nếu thực hiện theo tổ ghép đối với trường loại II, loại III thì cũng có từ 3-4 tổ chuyên môn nên việc xây dựng kế hoạch giáo dục cho môn học cũng nhiều khi khá phức tạp. Tổ này đẩy cho tổ kia.
Thời khóa biểu của các trường Trung học cơ sở hiện nay phải thay đổi theo từng tuần. Vì có thể tuần này, phân môn của môn tích hợp này hết, phân môn khác dạy nên tổ trưởng và phó hiệu trưởng phải trao đổi với nhau thường xuyên về thời điểm giảng dạy của mỗi phân môn để xếp thời khóa biểu.
Năm thứ tư triển khai chương trình giáo dục phổ thông 2018 nhưng những môn tích hợp vẫn tồn tại những khó khăn và hiệu quả một số môn học không đạt được như kỳ vọng mà chương trình đề ra. Trước đây, chương trình 2006 thực hiện theo từng môn học độc lập mọi thứ dễ dàng và thuận lợi hơn bây giờ rất nhiều.
Chẳng hạn, môn Lịch sử sẽ có phần nội dung Lịch sử do Bộ ban hành và kết hợp với một số tiết Lịch sử địa phương do các Sở ban hành. Một giáo viên sẽ dạy cả 2 phần này theo từng lớp và mọi đầu mối đều quy về 1 tổ chuyên môn riêng nên khá thuận lợi. Bây giờ, Lịch sử địa phương đưa vào Nội dung giáo dục địa phương nên phải thực hiện chung với nhiều tổ chuyên môn khác nên xảy ra nhiều bất cập.
Giáo viên không ngại khó, ngại khổ khi thay đổi chương trình nếu như nội dung kiến thức mình dạy cho học trò có hiệu quả. Nhưng, họ sẽ cảm thấy băn khoăn khi mức độ công việc phức tạp hơn mà hiệu quả giảng dạy và học tập không được như mong đợi.
Các môn môn học tích hợp đang có từ 2-6 giáo viên cùng giảng dạy nên trách nhiệm của giáo viên đối với phân môn mình dạy cũng khó bằng mỗi giáo viên đảm nhận 1 môn học. Trong khi, những văn bản chỉ đạo của ngành luôn “giao quyền tự chủ cho nhà trường”; “hiệu trưởng căn cứ tình hình thực tế để bố trí cho hợp lí” nên mỗi trường thực hiện mỗi cách. Suy cho cùng, các môn tích hợp hiện nay thực tế là “gộp môn” chứ chưa phải là môn tích hợp.
Chính vì thế, trong các cuộc họp chuyên môn, hội nghị tổng kết năm học, triển khai nhiệm vụ năm học mới thì môn tích hợp vẫn được nhiều giáo viên, lãnh đạo nhà trường nêu ý kiến bởi những bất cập vẫn chưa có lối ra hiệu quả.
