Một hành động lặp lại đang âm thầm rút ngắn tuổi thọ

Trong khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó ít nhất 70 chất được xác định là gây ung thư. Ảnh: Freepik.

Thạc sĩ, bác sĩ Trần Đức Cảnh, Phó Trưởng khoa Nội soi và Thăm dò chức năng, Bệnh viện K Trung ương, cho biết hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong có thể phòng tránh trên toàn cầu, với hơn 8 triệu ca tử vong mỗi năm, theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).

Trong khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó ít nhất 70 chất được xác định là gây ung thư như benzene, formaldehyde, nitrosamine, arsenic…

Viêm phế quản mạn và bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính

Theo bác sĩ Cảnh, cơ quan bị ảnh hưởng rõ rệt nhất là phổi. Việc hít phải khói thuốc làm tổn thương đường dẫn khí và các phế nang, dẫn đến viêm phế quản mạn tính. Nếu tình trạng này kéo dài, phổi bị phá hủy mô, giảm chức năng lông chuyển, tăng tiết chất nhầy, xơ hóa phế quản, khiến đường thở bị hẹp không hồi phục.

Đây chính là các cơ chế dẫn đến bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính. Tuy nhiên, các triệu chứng thường diễn tiến âm thầm và chỉ biểu hiện rõ khi bệnh đã tiến triển nặng.

Tim mạch

Tim mạch cũng là hệ thống bị tổn thương nặng nề bởi thuốc lá. Nicotin trong khói thuốc gây co mạch và tăng huyết áp; carbon monoxide làm giảm lượng oxy trong máu, trong khi các thành phần khác của khói thuốc làm tăng nguy cơ kết dính tiểu cầu và xơ vữa động mạch - yếu tố trực tiếp dẫn đến tắc mạch.

Thạc sĩ, bác sĩ Trần Đức Cảnh, Phó Trưởng khoa Nội soi và Thăm dò chức năng, Bệnh viện K Trung ương. Ảnh: BSCC.

Nếu tắc ở mạch vành, người hút thuốc có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao hơn người không hút 2-6 lần. Nếu tắc ở mạch não, nguy cơ đột quỵ tăng gấp đôi. Đặc biệt, khi tắc ở các mạch máu ngoại biên, bệnh nhân có thể bị hoại tử chi và đối mặt nguy cơ phải cắt cụt nếu không được điều trị kịp thời.

Ung thư

Hút thuốc cũng là yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư. Các chất gây ung thư như nitrosamines trong khói thuốc gây đột biến gen (TP53, KRAS), làm tế bào tăng sinh mất kiểm soát, đồng thời ức chế hệ miễn dịch tại chỗ và làm suy yếu khả năng sửa chữa DNA.

Ước tính có tới 85-90% trường hợp ung thư phổi liên quan đến thuốc lá, người hút thuốc có nguy cơ mắc bệnh này cao gấp 15-30 lần so với người không hút.

Ngoài ung thư phổi, khói thuốc còn làm tăng nguy cơ mắc các loại ung thư khác như thanh quản, họng, hầu, miệng, thực quản, bàng quang, tụy, gan, dạ dày, đại trực tràng, thận và cổ tử cung.

Bệnh chuyển hóa

Các bệnh chuyển hóa cũng chịu tác động tiêu cực. Nicotin làm tăng đề kháng insulin và gây viêm mạn tính, góp phần vào nguy cơ mắc đái tháo đường type 2. Hút thuốc còn ảnh hưởng đến sự hấp thu canxi và giảm tạo xương, gây loãng xương theo thời gian.

Sinh sản

Về sức khỏe sinh sản, nam giới hút thuốc có thể bị suy giảm nồng độ testosterone, giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, tăng tỷ lệ dị dạng tinh trùng và giảm khả năng di chuyển. Ở nữ giới, hút thuốc làm tăng nguy cơ vô sinh, sảy thai, thai lưu, mãn kinh sớm và sinh con nhẹ cân, dị tật bẩm sinh - đặc biệt là dị tật tim mạch.

Hút thuốc cũng ảnh hưởng đến ngoại hình và thần kinh: làn da xỉn màu, mất đàn hồi, lão hóa sớm; răng ố vàng, hơi thở có mùi, dễ rụng tóc. Người hút thuốc có nguy cơ cao bị sa sút trí tuệ, đặc biệt là Alzheimer Quan trọng nhất, thuốc lá chứa nicotin, một chất gây nghiện mạnh, khiến người sử dụng dễ lệ thuộc và khó bỏ.

Phương Anh