Một tấm lòng tận trung với nước, tận hiếu với dân

Cụ Bùi Bằng Đoàn sinh ngày 19/9/1889, tại làng Liên Bạt, huyện Ứng Hòa, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Thành phố Hà Nội) trong một gia đình truyền thống Nho học. Ông nội là Tiến sĩ Bùi Tuấn, hàm Thái tử Thiếu bảo, từng làm Giám khảo các kì thi Hương, giữ chức Tả Tham tri Bộ Binh kiêm Tổng đốc tỉnh Bắc Ninh. Cha là Bùi Tập từng giữ chức Tuần phủ tỉnh Hưng Hóa (một tỉnh cũ dưới thời Pháp thuộc). Sinh ra trong một gia đình có truyền thống nho học, từ nhỏ Cụ đã theo con đường khoa cử, sớm đỗ đạt. Vào tháng 1/1946, Cụ được bầu làm đại biểu Quốc hội của tỉnh Hà Đông. Tháng 11/1946, Cụ đã được Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại kì họp thứ 2 tín nhiệm bầu giữ chức Trưởng Ban Thường trực QH.

Được bầu làm Trưởng Ban Thường trực QH, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã cùng với các thành viên Ban Thường trực QH nhanh chóng tham gia vào công cuộc xây dựng, củng cố bộ máy nhà nước, xây dựng nền dân chủ mới. Đặc biệt, Cụ được QH ủy nhiệm tham dự vào các cuộc họp của Hội đồng Chính phủ để góp ý trong mọi công việc kháng chiến, kiến quốc; trong đó có việc cải tổ nhân sự của Chính phủ năm 1947. Cụ đã chỉ đạo đoàn đại biểu QH của các khu vực kiểm tra tình huống, lấy nguyện vọng của nhân dân góp ý cho QH và Chính phủ trong lãnh đạo kháng chiến, kiến quốc. Cụ còn rất quan tâm, động viên cán bộ, chiến sĩ, khích lệ tinh thần quyết chiến, quyết thắng của quân đội ta. Trên cương vị là một nhà lãnh đạo của QH, Cụ Bùi Bằng Đoàn luôn nêu cao tinh thần: Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đem hết tài năng, trí tuệ và sức lực để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, phục vụ cách mạng. Một lòng tận tụy với công việc, tận tâm với nhân dân, lấy lợi ích tối cao của dân tộc làm lẽ sống, Cụ đã cùng QH và Chính phủ đoàn kết toàn dân, đưa cách mạng Việt Nam vượt qua nhiều khó khăn, thử thách trong sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc. Cụ Bùi Bằng Đoàn thực sự là tấm gương tiêu biểu về tinh thần yêu nước, phẩm chất đạo đức trong sáng, mẫu mực của một trí thức Việt Nam, suốt đời vì sự nghiệp ích quốc, lợi dân.

Tuy thời gian giữ chức Trưởng Ban Thường trực QH không dài, nhưng ở vào giai đoạn quyết liệt của cuộc kháng chiến toàn quốc chống thực dân, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã được Ban Thường trực QH ủy nhiệm ở bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ để góp ý kiến với Chính phủ trong mọi công tác kháng chiến. Trên cương vị đứng đầu Quốc hội, Cụ Bùi Bằng Đoàn luôn đề cao tư tưởng đại đoàn kết để động viên các lực lượng tham gia kháng chiến, qua đó khẳng định vai trò của QH trong việc đại diện cho ý chí của toàn dân, cho tinh thần đoàn kết toàn dân tộc. Vào thời điểm đó, Cụ Bùi Bằng Đoàn và Ban Thường trực QH đã nhận thức rõ nhiệm vụ của QH là tập trung toàn lực cho cuộc kháng chiến. Dù không thể tổ chức các cuộc họp thường xuyên, nhưng đại biểu QH chính là cơ sở kết nối đối với quần chúng, động viên quần chúng đấu tranh với nhiều hình thức và khả năng sẵn có. Cụ đã có những hành động cụ thể để phát huy tinh thần đoàn kết của dân tộc, huy động lực lượng, sức người, sức của cho cuộc kháng chiến.

Với vai trò là người đứng đầu cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, do cử tri cả nước bầu nên, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã tích cực đấu tranh phản bác những luận điệu của thực dân Pháp và bè lũ tay sai về tính hợp hiến, hợp pháp của Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Bằng kiến thức uyên bác và bản lĩnh chính trị vững vàng, Cụ đã khẳng định: “Quốc dân ta chỉ có một Chính phủ là Chính phủ Hồ Chí Minh do Quốc dân công nhận tại kì họp tháng 11/1946”. Lời tuyên bố đanh thép của Cụ là một đòn giáng mạnh vào âm mưu chia rẽ của chính quyền thực dân và mưu toan lập chính quyền bù nhìn thân Pháp hòng làm giảm uy tín của Chính phủ liên hiệp kháng chiến do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.

Trong những ngày ở chiến khu Việt Bắc, trên cương vị Trưởng Ban Thường trực QH, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã luôn ở bên cạnh Chủ tịch Hồ Chí Minh và tham dự các cuộc họp của Hội đồng Chính phủ để góp ý kiến với Chính phủ và giám sát các hoạt động của Chính phủ trong mọi công tác kháng chiến. Cụ đã có những đóng góp vào việc thực hiện chính sách sản xuất tiết kiệm, chính sách thuế nông nghiệp, chính sách ruộng đất; chỉ đạo các đoàn đại biểu khu vực kiểm tra tình huống, lấy nguyện vọng của nhân dân góp ý cho Quốc hội và Chính phủ trong lãnh đạo cuộc kháng chiến. Thời gian ấy Bác Hồ và Cụ Bùi Bằng Đoàn như hai người bạn tri kỉ. Là người đứng đầu QH nhưng gia sản Cụ để lại cho gia đình, dòng tộc không phải là tiền bạc, mà là đức độ, tài năng, là nhân cách và phẩm giá của một con người đã dốc lòng vì nước, vì dân. Đó là tài sản vô giá nhất Cụ đã để lại cho con cháu.

Từ tháng 8/1948, do lâm bệnh nặng nên Cụ Bùi Bằng Đoàn không còn trực tiếp điều hành các hoạt động của Ban Thường trực QH. Tuy nghỉ dưỡng bệnh, nhưng Cụ vẫn theo dõi tình hình trong nước, quốc tế và thường xuyên gửi thư thăm hỏi Chủ tịch Hồ Chí Minh, Chính phủ, Ban Thường trực QH và đóng góp nhiều ý kiến lợi ích cho nhân dân. Đặc biệt, nhân dịp khai mạc kì họp thứ 4 của QH khóa I vào tháng 3/1955, kì họp đầu tiên trong thời gian hòa bình lập lại ở miền Bắc, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã gửi thư đến QH và toàn thể quốc dân đồng bào, qua đó thể hiện tư tưởng xuyên suốt là cần phải phát huy sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc để giữ gìn hòa bình, thực hiện thống nhất đất nước. Do tuổi cao, sức yếu, bệnh tình ngày càng trầm trọng, mặc dù đã được tận tình cứu chữa, nhưng Cụ đã từ trần vào ngày 13/4/1955. Cụ Bùi Bằng Đoàn đã được tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Nhất, Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng Nhất. Hiện tên của Cụ Bùi Bằng Đoàn được đặt cho một con phố tại Hà Nội, một phố tại Thành phố Nam Định, và một phố ở Quận 7, Thành phố Hồ Chí Minh.

Trong lịch sử hình thành và phát triển của QH Việt Nam, Quốc hội khóa I đi cùng với công cuộc kháng chiến, kiến quốc của dân tộc. Với trọng trách là một trong những người đứng đầu QH trong giai đoạn này, Cụ Bùi Bằng Đoàn đã cống hiến trọn vẹn tài năng và kinh nghiệm của mình để phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Kỉ niệm 130 năm Ngày sinh của Cụ Bùi Bằng Đoàn là dịp để tưởng nhớ, tri ân những cống hiến to lớn của nhà chí sĩ yêu nước đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và dân tộc, góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, tấm gương đạo đức cao đẹp, sáng ngời của thế hệ cha anh đi trước với cán bộ, đảng viên và nhân dân, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Cụ Bùi Bằng Đoàn là tấm gương đạo đức cao đẹp trong công cuộc kháng chiến, kiến quốc và xây dựng nền dân chủ mới. Cuộc đời, sự nghiệp của Cụ Bùi Bằng Đoàn là tấm gương sáng cho các thế hệ người Việt Nam hôm nay và mai sau học tập, noi theo.

Phương Minh