Một thế hệ biến mất vĩnh viễn và không thể đảo ngược

Đối với nhiều thế hệ người Mỹ, một công việc văn phòng là con đường dẫn đến thu nhập cao và ổn định. Tuy nhiên, tình hình nay đã khác.

Giám đốc điều hành doanh nghiệp và các nhà kinh tế cho biết những công việc bị mất trong những cuộc sa thải nhân viên cổ cồn trắng kéo dài hàng tháng có thể không bao giờ quay trở lại. Các công ty đang xem xét lại giá trị của nhiều vị trí tại văn phòng.

Giới chuyên gia dự đoán đó sẽ là sự thay đổi vĩnh viễn về nhu cầu lao động và làm gián đoạn công việc của hàng triệu người Mỹ. Họ có thể bị mất việc làm, giảm giờ làm hoặc thay đổi một phần công việc thông qua việc sử dụng trí tuệ nhân tạo.

“Chúng ta có thể đang ở đỉnh điểm của nhu cầu về lao động tri thức. Chúng ta sẽ cần ít nhân lực hơn để thực hiện một công việc tương tự”, Atif Rafiq, cựu Giám đốc kỹ thuật số của McDonald's và Volvo, nhận định.

Sự hội tụ của hai yếu tố

Rất lâu sau khi robot bắt đầu đảm nhận các công việc sản xuất, trí tuệ nhân tạo đang ảnh hưởng đến những vị trí cấp cao hơn - kế toán viên, lập trình viên phần mềm, chuyên gia nhân sự và luật sư, tạo ra áp lực buộc các công ty phải hoạt động hiệu quả hơn.

Khi AI phát triển không ngừng, nhiều nghề nghiệp được coi là danh giá như luật sư, nhân viên ngân hàng, lập trình viên có thể mất đi việc làm với mức thu nhập cao của họ, Insider nhận định.

Sau đợt sa thải gần nhất, Mark Zuckerberg, Giám đốc điều hành của Meta, khẳng định nhiều công việc sẽ không quay trở lại vì các công nghệ mới sẽ cho phép công ty này hoạt động hiệu quả hơn.

Arvind Krishna, Giám đốc điều hành của International Business Machines (IBM), gần đây cho biết công ty có thể tạm dừng một số hoạt động tuyển dụng để xem công việc văn phòng nào có thể được thực hiện bởi AI.

Nhiều công ty vẫn đang tập trung vào việc giữ chân nhân viên cổ cồn xanh. Ảnh: Wall Street Journal.

Các nhà lãnh đạo trong nhiều ngành cho biết họ kỳ vọng công nghệ mới sẽ thúc đẩy chất lượng công việc của những vị trí hiện tại, thay đổi những gì mọi người làm trong công việc. Ông Rafiq nhận định AI có thể cho phép nhân viên đóng góp tốt hơn cho công ty bằng cách làm những công việc có ý nghĩa hơn.

Trong năm kết thúc vào tháng 3, số lượng nhân sự cổ cồn trắng thất nghiệp đã tăng khoảng 150.000 người, theo một phân tích từ nhóm nghiên cứu Employ America. Nhóm đó bao gồm người lao động trong các lĩnh vực quản lý, ngành nghề liên quan đến máy tính, kỹ thuật và nhà khoa học,...

Việc tuyển dụng quá nhiều trong những năm gần đây đã thúc đẩy động lực cắt giảm. Nhiều lãnh đạo công ty nhận định các lớp quản lý cồng kềnh làm chậm quá trình ra quyết định.

Chia sẻ với các nhà đầu tư, David Risher, Giám đốc điều hành mới của Lyft, cho biết họ đã cắt giảm số lượng cấp quản lý từ 8 xuống còn 5. Hồi tháng 4, Lyft cho biết sẽ cắt giảm khoảng 1.000 công việc cổ cồn trắng trong đợt sa thải mới nhất. Ông Risher cho biết điều đó giúp Lyft “có thể đổi mới nhanh hơn”.

Việc làm trải qua các chu kỳ bùng nổ và suy thoái (boom-and-bust). Trong các cuộc suy thoái trước đây, các giám đốc điều hành đã cam kết thực hiện những nỗ lực tinh giản, sau đó lại bổ sung khi điều kiện kinh doanh được cải thiện. Nhiều giám đốc điều hành nhận định động lực đang diễn ra cho thấy lần này sẽ khác.

Sau 14 tháng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) dồn dập tăng lãi suất, cơ hội việc làm đã giảm xuống mức thấp nhất trong gần hai năm vào tháng 3.

Thời của các lao động chân tay

Theo các nhà kinh tế và chuyên gia nhân sự, các công ty đang tập trung vào việc giữ chân nhân viên cổ cồn xanh - người phục vụ nhà hàng, nhân viên kho hàng, tài xế và nhiều công việc tương tự khác. Nhóm lao động này vẫn đang bị thiếu hụt. Áp lực từ các nhà đầu tư khiến nhiều quản lý cấp trung và nhân viên văn phòng khác bị sa thải.

Whole Foods và Walt Disney đã tuyên bố sa thải nhân viên trong những tuần gần đây, phần lớn ảnh hưởng đến nhân viên văn phòng, trong khi bỏ qua các vị trí dịch vụ khách hàng như nhân viên tạp hóa và nhân viên phục vụ công viên giải trí theo giờ.

Theo website việc làm LinkedIn, nhân viên bán lẻ ở Mỹ là một trong những vị trí có nhu cầu cao nhất trong quý đầu tiên của năm, cùng với y tá và tài xế.

Colton Pace, Giám đốc điều hành của công ty phân tích thuế bất động sản Ownwell, cho biết ông sử dụng ngày càng nhiều nhân viên tạm thời để lấp đầy những vị trí trống, từ đó mang lại sự linh hoạt cho công ty khởi nghiệp này trong một nền kinh tế không chắc chắn. Ông cũng nhận thấy công nghệ sẽ sớm thực hiện nhiều nhiệm vụ của công ty này hơn.

Nhiều công ty Mỹ đang thận trọng trong việc tuyển dụng. Ảnh: Wall Street Journal.

Trí tuệ nhân tạo cũng được cho là sẽ loại bỏ hoàn toàn một số vị trí. Gần đây, ông Krishna dự đoán 30% trong số khoảng 26.000 vị trí không tiếp xúc với khách hàng của IBM sẽ bị thay thế bằng tự động hóa hoặc AI trong khoảng thời gian 5 năm.

Một phát ngôn viên của IBM cho biết công ty vẫn đang tuyển dụng hàng nghìn vị trí. “IBM đang cân nhắc và thận trọng trong việc tuyển dụng của chúng tôi”, vị này nói.

Bộ Lao động Mỹ dự đoán rằng trong số 20 ngành nghề sẽ tạo ra nhiều việc làm nhất cho đến năm 2031, khoảng 2/3 sẽ là các công việc cổ xanh với mức lương khoảng 32.000 USD/năm, bao gồm nhân viên chăm sóc sức khỏe tại nhà, đầu bếp nhà hàng, nhân viên phục vụ và vận chuyển hàng hóa,...

Không có định nghĩa chắc chắn về nhân viên cổ cồn trắng trong dữ liệu của chính phủ Mỹ. Thuật ngữ này áp dụng rộng rãi cho những người làm việc trong văn phòng và có trình độ học vấn cao, chẳng hạn có bằng cử nhân.

Giữa lúc đó, một số nhà tuyển dụng đã tính toán chính xác về việc họ sẽ cần ít hơn bao nhiêu nhân viên cổ cồn trắng trong tương lai.

Scott McIntyre, Giám đốc điều hành công ty tư vấn Guidehouse, từng dự kiến tăng gấp ba số lượng nhân viên trong những năm tới để đạt được mục tiêu tăng gần gấp ba doanh thu lên 10 tỷ USD. Tuy nhiên, họ hiện không còn theo đuổi kế hoạch đó.

Ông McIntyre kỳ vọng rằng với sự trợ giúp của AI và tăng cường tự động hóa, Guidehouse có thể cần thuê 40.000 người, thay vì 50.000 người để đạt được mục tiêu tăng trưởng.

Vân Đinh